Ελληνική λογοτεχνία
Το μυθιστόρημα Θύματα ειρήνης (1956) είναι η δεύτερη εμφάνιση του Βασίλη Βασιλικού στη νεοελληνική πεζογραφία, μετά τη νουβέλα Η διήγηση του Ιάσονα (1953). Ένα «μυθιστόρημα ενηλικίωσης», που αφηγείται την ιστορία μιας συντροφιάς επτά νέων ανδρών, οι οποίοι ωριμάζουν με τον πλέον επώδυνο τρόπο στη Θεσσαλονίκη των αρχών της δεκαετίας του ’50, αναζητώντας απελπισμένα κάποιο ιδανικό και παλεύοντας με τον έρωτα, τον θάνατο, τις ιδεολογίες και τα φαντάσματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Παράλληλα, το έργο είναι ένας φόρος τιμής στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη απερίφραστα ερωτική, που μαγνητίζει, συναρπάζει, παθιάζει και μαζί εγκλωβίζει τους χαρακτήρες, δημιουργώντας την αίσθηση του «αποκλεισμού» και την επιθυμία της μεγάλης φυγής.
Τα γνώριμα θέματα του Βασιλικού κάνουν έντονη την παρουσία τους σε όλο το μυθιστόρημα: ο φόβος για διασάλευση της παγκόσμιας ειρήνης, το πέρασμα του χρόνου μέσα από την εναλλαγή των εποχών, οι ισχυροί δεσμοί της ανδρικής φιλίας, η παντοδυναμία της μνήμης, η αναζήτηση ταυτότητας, το ανικανοποίητο των ερωτικών σχέσεων, η αγωνία του συγγραφέα να εκφράσει τον εαυτό του και τους άλλους μέσα από τη διαδικασία της γραφής και να λάβει θέση απέναντι στα γεγονότα. Παράλληλα, το μυθιστόρημα τοποθετεί στο κέντρο του ενδιαφέροντος το φλέγον ζήτημα της επιστροφής των κλεμμένων ελληνικών αρχαιοτήτων στην κοιτίδα τους και θίγει την πρώιμη τότε ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα νεανικό χρονολογικά και ώριμο λογοτεχνικά έργο, που διακρίνεται για την ψυχογραφική του δύναμη και διατηρεί ως τις μέρες μας την επικαιρότητα, τη φρεσκάδα και την τόλμη του.
Ελληνική λογοτεχνία
Εκείνη την εποχή που γύριζα άσκοπα στην Ευρώπη έκπτωτος – το γιατί δεν είναι της ώρας – δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από τη φίλη μου τη Ζωή που ζούσε χρόνια εγκαταστημένη στο Παρίσι. Μου ζητούσε να τη βοηθήσω στην επίλυση ενός πολύ λεπτού, όπως μου είπε, γι’ αυτήν προβλήματος. Επρόκειτο, δεν άργησα να το καταλάβω μόλις την επισκέφτηκα στο διαμέρισμά της στο Πασσύ, για το βιβλίο που ήθελε να γράψει με τα απομνημονεύματά της για τη Μεγάλη Φίλη της, τη Μεγάλη Ντίβα, την Divina, όπως την αποκαλούσαν, που είχε πεθάνει σ’ αυτό το ίδιο μελαγχολικό μα ολοζώντανο Παρίσι εννέα χρόνια πριν.
Ο Βασίλης Βασιλικός, μετά από μεγάλο αριθμό βιβλίων, επιστρέφει στο χρονικό, το είδος που τον έκανε διεθνώς γνωστό και που καλλιέργησαν συγγραφείς σαν τον Νόρμαν Μέιλερ και τον Τρούμαν Καπότε. Μόνο που αυτή τη φορά το χρονικό δεν γράφτηκε ποτέ. Η νουβέλα Ντίβα είναι, λοιπόν, η ιστορία μιας ακύρωσης. Αλλά, καμιά φορά, όσα δεν ειπώθηκαν τον καιρό που έπρεπε συμβαίνει να λέγονται με πιο αποκαλυπτικό τρόπο λίγο αργότερα.