Τελετή έναρξης.
20 χρόνια μετά.
LiFO
823
Τέχνη / Διακοπές / Πρόσωπα / Βιβλία / Ολυμπιακοί αγώνες
Ξένη λογοτεχνία
Το 1953 η Αγγλία ετοιμάζεται, με τελετές και πανηγύρεις, να υποδεχτεί στον θρόνο της τη νέα βασίλισσα, την Ελισάβετ Β΄. Στη μικρή πόλη Μπλέσφορντ, όμως, η οικογένεια του Μπιλ Πότερ δείχνει πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό για το τοπικό καλλιτεχνικό φεστιβάλ, που πρόκειται να διεξαχθεί τις ίδιες μέρες με τη Στέψη.
Ο πατέρας, Μπιλ Πότερ, λάτρης της ποίησης, καθηγητής λογοτεχνίας στο προοδευτικό σχολείο της περιοχής, άνθρωπος ιδιαίτερα καλλιεργημένος αλλά και αυστηρός, ασυμβίβαστος και αυταρχικός, νιώθει τον κόσμο του να καταρρέει: η μεγάλη του κόρη, η Στέφανι, εγκαταλείπει μια πολλά υποσχόμενη πανεπιστημιακή καριέρα για να παντρευτεί, παρά τη θέληση του πατέρα της, έναν κάπως άξεστο αλλά τρυφερό και γεμάτο κατανόηση ιερωμένο. Η δεύτερη κόρη του, η Φρεντερίκα, ετοιμάζεται για το πανεπιστήμιο, είναι ευφυής και φλογερά φιλόδοξη, και θα υποδυθεί την «Παρθένο Βασίλισσα», την Ελισάβετ Α΄, στο έργο που ανεβάζει, στο πλαίσιο του φεστιβάλ, το τρομερό παιδί της επαρχίας, ο Αλεξάντερ Γουέντερμπερν. Η Φρεντερίκα, που επιθυμεί απεγνωσμένα τη χειραφέτησή της και αποζητά διακαώς να χάσει την παρθενιά της, ερωτεύεται τον γοητευτικό συγγραφέα. Αυτός ευχαρίστως θα την απάλλασσε από την παρθενιά της, αν δεν υπήρχε η περίπλοκη σχέση του με μια παντρεμένη γυναίκα και η αδυναμία του να συνδεθεί ερωτικά, χωρίς αμφιθυμίες και άγχη. Ο γιος τού Μπιλ Πότερ, ο Μάρκους, μοναχικός έφηβος που ζει μια δική του, μυστική, γεμάτη οράματα ζωή, θα παρασυρθεί σε μια επικίνδυνη σχέση με έναν αλλόκοτο καθηγητή του, που θα προσπαθήσει να τον εισαγάγει στον προσωπικό του, διαταραγμένο κόσμο. Το μυθιστόρημα, πρώτο της Τετραλογίας της Φρεντερίκα Πότερ, διασταυρώνει δεξιοτεχνικά τους παράλληλους βίους των ηρώων του, συνδυάζοντας πνευματικές και σαρκικές αναζητήσεις και απολαύσεις, ελισαβετιανό δράμα και σύγχρονη κωμωδία, παράδοση και νεωτερικότητα. Η ευφυΐα, το πάθος, η επιθυμία, ο φόβος της ματαίωσης και του θανάτου, οι ελπίδες και οι ψευδαισθήσεις σημαδεύουν τις βεβαιότητες και τις αμφιβολίες μιας ολόκληρης γενιάς.
Η Α.S. Byatt, μέσα από την ιστορία μιας σαγηνευτικής, χαρισματικής, αλλά και διχασμένης οικογένειας, ζωντανεύει τη μεγάλη διανοητική και ηθική μεταβολή που συντελείται στην Ευρώπη, στην αυγή της δεκαετίας του ’60.
Έχει περάσει μισός αιώνας από το 1974, δηλαδή από την πτώση της χούντας και τη μετάβαση σε μια κατάσταση αστικοκοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η έννοια της Μεταπολίτευσης έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον. Πώς νοηματοδοτείται, όμως, αυτή η λέξη; Συμφωνούν όλοι στο περιεχόμενο που της δίνουν; Πότε σημειώνεται ο τερματισμός της Μεταπολίτευσης; Πώς περιοδολογούνται αυτά τα 50 χρόνια; Ποιες οικονομικές, πολιτικές, ιδεολογικές και κοινωνικές τάσεις καταγράφονται στη συγκεκριμένη περίοδο και ποια τα κύρια πολιτικά γεγονότα της;
Σε ερωτήσεις όπως οι παραπάνω επιχειρεί να απαντήσει το βιβλίο-έρευνα του Βασίλη Λιόση. Για την καλύτερη αποτύπωση των τάσεων παρατίθενται εκατοντάδες διαγράμματα και πίνακες που οπτικοποιούν τις διαφαινόμενες τάσεις. Η συζήτηση για τη Μεταπολίτευση έχει ξεκινήσει πολύ πριν τη συμπλήρωση του μισού αιώνα. Οι οπτικές δεν ταυτίζονται. Η δική μας θεώρηση είναι πάντα υπό την οπτική γωνία του κόσμου της εργασίας, της προοδευτικής διανοήσης και των καταπιεσμένων. Αν, λοιπόν, το βιβλίο προκαλέσει έναυσμα συζήτησης σε αυτόν τον κόσμο, τότε κάτι, έστω μικρό, θα έχει επιτύχει.
Ξένη λογοτεχνία
Μια γυναίκα αρνείται να αφαιρέσει την πράσινη κορδέλα από το λαιμό της παρά την επιμονή του άντρα της. Κάποια άλλη αφηγείται το ερωτικό της παρελθόν ενώ μια πανδημία αφανίζει σιγά σιγά την ανθρωπότητα. Ένα μωρό υπάρχει ή δεν υπάρχει. Η υπάλληλος ενός καταστήματος σε ένα εμπορικό κέντρο ανακαλύπτει τι κρύβεται πίσω από τα όμορφα φορέματα του χορού της αποφοίτησης. Μια ανεπιθύμητη επισκέπτρια εμφανίζεται στο σπίτι κάποιας μητέρας που μόλις έκανε εγχείρηση για απώλεια βάρους. Μια συγγραφέας αναμετράται με τα όρια της μνήμης, της πραγματικότητας και της φαντασίας. Μια κοπέλα που επιβίωσε από σεξουαλική επίθεση προσπαθεί να επεξεργαστεί το τραύμα της. Οι 12 σεζόν μίας από τις πιο δημοφιλείς αστυνομικές σειρές παγκοσμίως ξαναγράφονται, τα θύματα ξυπνάνε και ζητούν δικαίωση.
Η Ματσάδο, στην πρώτη της συλλογή διηγημάτων, περνάει από το σοβαρό στο κωμικό, από τον ρεαλισμό στην επιστημονική φαντασία, από την πιο τρομακτική βία στο πιο υπέροχο συναίσθημα, φτιάχνοντας ιστορίες τόσο πρωτότυπες που διευρύνουν τις δυνατότητες της σύγχρονης μυθοπλασίας.
Ξένη λογοτεχνία
Κολομβία, 2009. Ο αφηγητής της ιστορίας, ο νεαρός καθηγητής της Νομικής, Αντόνιο Γιαμάρα, διαβάζει σ’ ένα περιοδικό την εξόντωση ενός ιπποπόταμου που είχε δραπετεύσει από τον ζωολογικό κήπο του διαβόητου Πάμπλο Εσκομπάρ. Το άρθρο τον πηγαίνει πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ο πόλεμος της κολομβιανής κυβέρνησης με το καρτέλ κοκαΐνης του Εσκομπάρ μαινόταν στους δρόμους, τα δάση και τον ουρανό της Κολομβίας.
Εκείνη την εποχή, ο Γιαμάρα γνωρίζεται μ’ έναν μοναχικό μπιλιαρδόρο, «πρώην πιλότο» κατά δήλωσή του, η δολοφονία του οποίου ωθεί τον αφηγητή σ’ έναν αγώνα εξιχνίασής της, αλλά και σε μια διαδικασία αναπροσδιορισμού της ίδιας της ταυτότητάς του και των σχέσεών του με τους ανθρώπους του. Οι έρευνές του θα τον οδηγήσουν ώς την τρομερή δεκαετία του 1960 που άλλαξε τον κόσμο, λίγο πριν το εμπόριο ναρκωτικών παγιδέψει μια ολόκληρη γενιά σ’ έναν ζωντανό εφιάλτη, σ’ έναν κύκλο βίας και φόβου.
Κοινωνιολογία
Συνεχίζοντας το έργο που ξεκίνησε, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του, στην Επιστροφή στη Ρενς (Νήσος, 2020), ο Ντιντιέ Εριμπόν στο νέο αυτό βιβλίο καταπιάνεται με “τη ζωή, τα γηρατειά και τον θάνατο” της μητέρας του, μιας “γυναίκας του λαού”, όπως εύγλωττα δηλώνει ο τίτλος, από εκείνες που “σπάνια κάποιος αφηγείται την ατομική τους ιστορία”.
Ο συγγραφέας ανασυστήνει εδώ τη ζωή της μητέρας του σε όλες της τις εκφάνσεις: από την εποχή που ήταν οικιακή βοηθός, καθαρίστρια και κατόπιν εργάτρια σε εργοστάσιο, μέχρι τα χρόνια της συνταξιοδότησης, της σταδιακής σωματικής κατάπτωσης και της εισαγωγής σε οίκο ευγηρίας. Πρόθεσή του, όπως λέει, δεν είναι να σκιαγραφήσει ένα “ατσαλάκωτο” πορτρέτο: ο ελεγειακός τόνος εναλλάσσεται περίτεχνα με μια νηφάλια καταγραφή που συνομιλεί με πλήθος έργων από τα πεδία της λογοτεχνίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας. Ο Εριμπόν, καθώς αφηγείται τη φθίνουσα πορεία της μητέρας του προς το τέλος, θέτει συγχρόνως καίρια ερωτήματα για τη σχέση μας με τους ηλικιωμένους, για τη σχέση των ηλικιωμένων με τον χρόνο και τον θάνατο, για τις συνθήκες διαβίωσης στις μονάδες φροντίδας.
Τα γηρατειά εντέλει στο βιβλίο αυτό γίνονται εφαλτήριο για μια πολιτική θεώρηση. Ο Εριμπόν αναλύει την εμπειρία του γήρατος υπό το πρίσμα του αποκλεισμού της από τη δυτική φιλοσοφία, οδηγούμενος έτσι σε μια σειρά ερωτημάτων που αρθρώνονται με γνήσια πολιτικούς όρους: Μπορούν οι ηλικιωμένοι να “μιλήσουν”; Να γίνουν υποκείμενα ενός πολιτικού λόγου που εκφέρεται σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, ως ένα “εμείς”; Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε τι πρέπει να κάνουμε για ν’ ακουστεί η φωνή τους;
Ελληνική λογοτεχνία
Έπρεπε να γράψω ένα λάθος μυθιστόρημα. Ο αφηγητής παρασέρνει τον ήρωα σ’ όλα τα αδιέξοδα, σ’ όλα τα λάθη, τα περιγράφει και λάθος από πάνω, εκτιμά λάθος την εποχή του, τις καταστάσεις όλες, και στο τέλος ο ήρωας πεθαίνει γιατί δεν μπορεί να γίνει τίποτα άλλο. Και πεθαίνει κι ο αφηγητής. Όλοι. Πεθαίνουν όλοι με φριχτό τρόπο, το λάθος μυθιστόρημα ξεχνιέται, και μετά από χρόνια το βρίσκει σε καλάθι ένας άλλος αφηγητής. Κάνει πλέον μισό ευρώ, αλλά δεν το αγοράζει καν.
Ξένη λογοτεχνία
«Ήμουν ένα απ’ αυτά τα παιδιά με το δυσοίωνο μέλλον. Παραλίγο να παρατήσω το λύκειο. Παραλίγο να παραδοθώ κι εγώ σ’ εκείνη τη βαθιά οργή και πίκρα που έχει καταλάβει τους πάντες γύρω μου. Σήμερα οι άνθρωποι με βλέπουν, με την ωραία μου δουλειά και τα λαμπερά μου πτυχία, και φαντάζονται πως είμαι κάποιου είδους ιδιοφυΐα ― ότι μονάχα ένας εξαιρετικά προικισμένος άνθρωπος θα μπορούσε να φτάσει εδώ που έφτασα εγώ. Με κάθε σεβασμό προς τους ανθρώπους αυτούς, πιστεύω ότι η θεωρία αυτή είναι μια βλακεία και μισή. Όποια ταλέντα και να έχω, βρέθηκα ένα μόλις βήμα πριν απ’ το γκρεμό, έως ότου μερικοί άνθρωποι μ’ έσωσαν χάρη στην αγάπη τους».
Αφοπλιστικά ειλικρινές, σχεδόν ξεγυμνωτικό, το Τραγούδι του χιλμπίλη είναι ένα αφήγημα αμείλικτα σκληρό και ταυτόχρονα μια ωδή στην πίστη και την αγάπη. Δεν είναι απλώς η δραματική προσωπική ιστορία ενός παιδιού που γίνεται άντρας. Δεν είναι απλώς το χρονικό μιας διαλυμένης οικογένειας. Είναι κι η αδυσώπητη ψυχογραφία μιας παραγνωρισμένης κοινωνικής τάξης, που με διαφορετική μορφή μπορούμε να την εντοπίσουμε σχεδόν σε κάθε χώρα. Στην Αμερική τούς λένε χιλμπίληδες, λευκά σκουπίδια. Αλλού τους λένε αλλιώς. Το σίγουρο είναι πως η τάξη αυτή έχει επανέλθει βροντερά στο προσκήνιο προκαλώντας ξάφνιασμα, ακατανοησία και τρόμο.
Το Τραγούδι του χιλμπίλη μιλά για το θυμό, την παραίτηση, την αυτοεγκατάλειψη. Μιλά για πάθη παράφορα που καταστρέφουν ζωές. Μιλά για το πόσο βαθιά μάς σημαδεύουν οι εξωτερικές συνθήκες της ζωής μας ― η οικογένεια, ο περίγυρος, η εποχή. Μιλά όμως και γι’ ανθρώπους που, κόντρα στα προγνωστικά, κατάφεραν να μείνουν όρθιοι και βρήκαν το κουράγιο να πάρουν τη μοίρα τους στα χέρια τους.
Ελληνική λογοτεχνία
Ζω σε μια χώρα
αντικατοπτρισμό
στη θέση άλλης·
μα ποιος κατοίκησε ποτέ
τη μεταφορά.
Ένα επτάχρονο κορίτσι ονειρεύεται μια πατρίδα που ξέρει πως υπάρχει κι ας μην τη βλέπει κανείς άλλος. Ένα χωριό κοντά στα σύνορα που είναι όλα τα χωριά όπου κάποτε είδαμε για πρώτη φορά τη θάλασσα κι ας μην είχε θάλασσα. Ένα σχολικό βιβλίο της ιστορίας γεμάτο ζωτικά ψεύδη. Μια χώρα που επιζητεί το δράμα και παρακαλά να αφανιστεί. Παιδιά θαύματα που καίγονται για να βρούνε τους χρησμούς τους οι κατοπινοί. Και το μάτι του ποιητή που υπερίπταται και καταγράφει τα πάντα από ψηλά. Τι έννοια μπορεί να έχει η πατρίδα σήμερα; Σε ποιο σημείο το προσωπικό βίωμα τέμνει το συλλογικό;
Η ποιητική ενότητα «Δόξα Έβρου», δομημένη σε τρεις γεωγραφικές όσο και αλληγορικές ενότητες (Δόξα Έβρου-Άπτερα-Ελεύθερνα) διασχίζει, σε μία κυκλική πορεία, τον χρόνο και την Ιστορία· με σημείο αφετηρίας και εφαλτήριο εκτίναξης τη φαντασία ακολουθεί μια ζωή και μια χώρα που έχουν παραδοθεί στον ζόφο και την οδύνη μέχρι να οδηγηθούν στην ελευθερία και την ανύψωση.
Η Ειρήνη Γιαννάκη στην παρούσα έκδοση χαρτογραφεί με στιβαρότητα, τόλμη αλλά και αψεγάδιαστη γεωμετρία μια πατρίδα που εκτείνεται στο άπειρο, περιπαίζει εθνικούς μύθους και ξεθυμασμένες δόξες του παρελθόντος, ανασυνθέτει προσωπικές και συλλογικές τραγωδίες και αναψηλαφεί όψεις της νεοελληνικής ταυτότητας από την πλευρά των κοριτσιών που δεν γράφτηκε ποτέ η δική τους πλευρά της ιστορίας, για να αποφανθεί στο τέλος πως
Η ποίηση είναι η απέναντι στεριά
που βλέπεις μα ποτέ δεν φτάνεις
μόνο που είσαι ήδη εκεί
αλλιώς δεν θα ’χες αναρωτηθεί.
Η Ειρήνη Γιαννάκη έχει δημοσιεύσει κριτικές, άρθρα και δοκίμια σε λογοτεχνικά περιοδικά και στο διαδίκτυο. Έχει εκδώσει ένα βιβλίο ποίησης («Η Αλφαβήτα των πραγμάτων», Μελάνι, 2017) και μία ανθολογία ποίησης του Τέλλου Άγρα («Τέλλος Άγρας», εισαγωγή- ανθολόγηση της ιδίας, Σειρά: «Δύο αιώνες ελληνικής ποίησης», Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος, 2022). Η «Δόξα Έβρου» είναι το δεύτερο ποιητικό της βιβλίο.
Ελληνική λογοτεχνία
Ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του Ανδρέα Μπέλια από τη σημερινή Ομόνοια, μαζί με ένα εκτενές κείμενο του Γιώργου Ιωάννου. Η κίνηση της θρυλικής πλατείας και τα βαθύτερα κίνητρά της. Η τολμηρή περιγραφή και ανατομία της κοινωνίας των προσώπων που συχνάζουν εκεί. Ντοκουμέντο εποχής και συνάμα ενθύμιο. Πιο ανθρώπινο κοίταγμα προσώπων, πράξεων και σχέσεων που πολύ εύκολα καταδικάζουμε. Μνήμες και γνώμες για πράγματα, πρόσωπα και ανθρώπινες καταστάσεις.
Ξένη λογοτεχνία
Tα ονόματα, μυθιστόρημα περίπλοκο όσο και γοητευτικό, χαιρετίστηκε από την κριτική ως ένα από τα πιο φιλόδοξα και τα πιο πρωτότυπα έργα της σύγχρονης πεζογραφίας. O λόγος του Nτελίλλο, αμφίσημος, παράξενος, κάποτε μαγικός, εμβαθύνει σ’ όλες τις περιπέτειες της σύγχρονης συνείδησης, από τον ερωτισμό ως τον τουρισμό, από την ιδέα της Aμερικής, όπως την προσλαμβάνει ο υπόλοιπος κόσμος, ως την ιδέα του κόσμου όπως την προσλαμβάνει η Aμερική, από το μυστικισμό ως το φανατισμό κι απ’ τη λογοτεχνία της πραγματικότητας ως την πραγματικότητα της λογοτεχνίας.