Πολιτική
Το 1921 και σε μια Γερμανία που μόλις έχει λήξει η επανάσταση των συμβουλίων, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ασχολείται με το πάντοτε φλέγον ζήτημα της βίας και διερωτάται κατά πόσο είναι δυνατή μια διάκρισή της σε βία που υποτάσσει και σε βία που απελευθερώνει. Πρόκειται για ένα “αγαπημένο” και τότε (όπως και σήμερα) άκρως επίκαιρο θέμα συζήτησης των αναρχικών ιδεών και πρακτικών και θα πρέπει να επισημανθεί ότι εκείνη την περίοδο της ζωής του ο Μπένγιαμιν δήλωνε αναρχικός (κάτι τέτοιο φαίνεται άλλωστε και από τα γραπτά του, από τις επαφές και τις γενικότερες ενασχολήσεις του). Προλεταριακή γενική απεργία, λοιπόν, εναντίον πολιτικής γενικής απεργίας, μυθική βία εναντίον θεϊκής βίας, δυνατότητα μη βίαιης επίλυσης των διαφορών, κατάσταση εξαίρεσης και να που σήμερα οι σκέψεις του Μπένγιαμιν συνεχίζουν να είναι επίκαιρες. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από την παράθεση των εισηγήσεων σχετικά με το κείμενο του Μπένγιαμιν σε μια ημερίδα που έγινε το 2011 στο ιστορικό κατειλημμένο κοινωνικό κέντρο του Μιλάνου (Cox 18, αλλά και από ένα μικρό σχόλιο του ίδιου Μπένγιαμιν σχετικά με το ζήτημα της χρήσης βίας (ανέκδοτο στην εποχή του). Έτσι προχωράμε σε μια ακόμη έκδοση του κειμένου του Μπένγιαμιν, ελπίζοντας ότι ο παρών τόμος θα συνεισφέρει γόνιμα σε προσωπικές και συλλογικές διερωτήσεις.
Το βιβλίο αυτό έρχεται να συνεχίσει αυτό που ξεκίνησε η ημερίδα που διοργάνωσε το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας-Athens Pride τον Μάιο του 2009.
Η δημόσια συζήτηση με αφορμή ακαδημαϊκές έρευνες και κινηματικές αναζητήσεις που αφορούν το φύλο και την σεξουαλικότητα είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Η πολιτική/θεωρία του φύλου και της σεξουαλικότητας δεν είναι ούτε στην Ελλάδα, ούτε και διεθνώς, ένα καινούριο ζήτημα, αν και συχνά περιθωριοποιείται ως δευτερεύουσας σημασίας. Παράλληλα, το κοινό έδαφος μεταξύ “επιστήμης” και “ακτιβισμού” συχνά αμφισβητείται, με αποτέλεσμα την περιχαράκωση των δύο “κόσμων”. Η διατάραξη αυτών των διευθετήσεων και η διάρρηξη αυτών των οχυρών είναι μέρος του ζητούμενου του βιβλίου.
Αναπαραστάσεις της κυρίαρχης κουλτούρας, διαδικτυακά ψήγματα, αποσπάσματα συνεντεύξεων, ανθρωπολογικές παρατηρήσεις, κοινωνιολογικές διαβαθμίσεις, ιντερνετικές τοπογραφίες γνωριμιών, διεπιστημονικά προτάγματα και ακτιβιστικά κείμενα αποτελούν την πρώτη ύλη των κειμένων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο. Τα κείμενα ασχολούνται με την εμπειρία, τη συγκρότηση του υποκειμένου, τις αναπαραστάσεις του εαυτού, τη δυναμική της συλλογικής ένταξης, τα όρια μεταξύ κανονικοποιημένης τάξης και παραβατικής ζωής. Ξεδιπλώνονται προβληματισμοί για τις πειθαρχήσεις της έμφυλης τάξης καθώς και για τις πειθαρχήσεις της ανατρεπτικής δυναμικής της σεξουαλικότητας και των εμφυλοποιήσεων. Ως εγχείρημα, η συλλογή αυτή επιχειρεί μια φυγή προς τα μπρος με στόχο την κατοχή αλλά κα τη δημιουργία εδάφους. Στόχος είναι η συμβολή τόσο στην κατεστημένη “επιστημονική”, όσο και στην αντίστοιχη “κινηματική” πράξη, ενδεχομένως προσκαλώντας αμφότερες και σε αναμετρήσεις με τις έξεις τους και σε ρήξεις με το παρελθόν τους.
Πολιτική
Η αρχαιοπολιτική -έννοια που πατά στη βιοπολιτική όπως την περιέγραψε και μας την κληροδότησε ο Φουκό- ορίζεται ως ο δημόσιος λόγος περί του παρελθόντος- ένας λόγος που εργαλειοποιεί το διάχυτο στην κοινωνία ενδιαφέρον για τις υλικότητες του χτες, ώστε να επιβάλει νεότευκτες πολιτικές τεχνολογίες στο σήμερα. Σε νεωτερικές κοινωνίες όπως η Ελλάδα, οι οποίες διακρίνονται από ένα επίμονο αρχαιολατρικό ήθος, η αρχαιοπολιτική εμφανίζεται υποδυόμενη μια ευγενών προθέσεων αρχαιοφιλία, ως επίκληση ενός υψηλότερου τρόπου ζωής και σκέψης που, αν και ανοικτός σε όλους, είναι εφικτός μόνον για λίγους.
Μέσα από αδιάκοπες επιτελέσεις αυτής της φαινομενικά αθώας και πολιτικά ουδέτερης αρχαιοφιλίας, εκπαιδευόμαστε ως σώματα, ως κοινότητες, ως εθνικά υποκείμενα ή υπερεθνικές συσσωματώσεις, ή ακόμη ως κυβερνοπολίτες που κατοικούν ολοένα διογκούμενες ψηφιακές επικράτειες, να υποδεχόμαστε και να αποδεχόμαστε τις ταυτοτικές πολιτικές του καιρού μας. Κινητοποιώντας, ως εκ τούτου, ένα αρχαιοφιλικό καθεστώς αλήθειας, το οποίο συνεπάγεται διαρκείς ιεραρχήσεις και αποκλεισμούς, η αρχαιοπολιτική αποσκοπεί στην οργάνωση, τη διαχείριση και τον έλεγχο, εντέλει, του βίου ομάδων και πληθυσμών στο παρόν.
Μπορούμε άραγε, σε έναν άδικο κόσμο, να απολαμβάνουμε χωρίς να γινόμαστε συνεργοί στην αδικία; Μήπως οι κάθε λογής ηδονές μας -ερωτικές, γευστικές, εορταστικές-, διαμορφωμένες σε μεγάλο βαθμό από τον σύγχρονο καπιταλισμό, έρχονται σε αντίθεση με τις νέες πολιτικές διεκδικήσεις -άρνηση της πατριαρχικής βίας, προστασία του έμβιου κόσμου, υγειονομική ασφάλεια- που προβάλλουν στον ορίζοντα;
Αντί να ενδίδει στον ασκητισμό, το παρόν βιβλίο μάς καλεί να ανακαλύψουμε εκ νέου την πολιτικά ανατρεπτική διάσταση της ηδονής. Η Αριστερά δεν έχει κανέναν λόγο να εγκαταλείψει τη χαρά της ζωής στην αντιδραστική σκέψη”, που έρχεται να αντιταχθεί στην “ηθικολογία των προοδευτικών”. Η ηδονή είναι ένα συναίσθημα που μας επιτρέπει να αποφύγουμε την καταστροφή, υπό τον όρο ότι τη μοιραζόμαστε.
Σε αυτό το δοκίμιο, ο Μικαέλ Φεσέλ προτείνει να επανασυνδεθούμε με τις παραδόσεις εκείνες που συναρθρώνουν ηδονή και χειραφέτηση. Δείχνει ότι οι ελπιδοφόρες πολιτικές εμπειρίες είναι αυτές από τις οποίες απουσιάζουν ο τρόμος και η ντροπή.
Πολιτική
Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία ο όρος «κυβερνητική» (cybernetics) απασχολούσε την επιστημονική βιβλιογραφία, τόσο στο πεδίο των θετικών επιστημών, όπως τα μαθηματικά και η ανερχόμενη τότε πληροφορική, όσο και στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών και επιστημών υγείας, όπως η ψυχολογία, η βιολογία, τα οικονομικά κ.α. Ο ίδιος αυτός όρος φαίνεται να εξαφανίστηκε ακριβώς τη στιγμή που η επιρροή του και τα αποτελέσματά του -ιδίως με τη μορφή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των αυτοματισμών- άρχισαν να κατακλύζουν τον κόσμο.
Τι σημαίνει η κυβερνητική να μην είναι απλά μια επιστημονική μέθοδος αλλά μια υπόθεση, ένα κοινωνικό και πολιτικό σχέδιο διακυβέρνησης, μια κοσμοθεωρία με την οποία η εξουσία βλέπει, οργανώνει και διοικεί την κοινωνία; Στην Κυβερνητική Υπόθεση, η κολλεκτίβα Tiqqun μας δείχνει τη λεπτεπίλεπτη μορφή εξουσίας και ελέγχου που πλαισιώνει τη νεοφιλελεύθερη συνθήκη. Τα συστήματα, η ανάδραση, το δίκτυο, ο αλγόριθμος μετατρέπονται σε πολιτικές κατηγορίες ανατρέποντας το μύθο περί μη επέμβασης του κράτους στην κοινωνία και αποδεικνύοντας ότι το κυβερνάν ήταν, είναι και θα είναι πάντα μια εμπρόθετη υπόθεση.
Η διαδρομή προς την Τοξική Εποχή μας ξεκινά από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Οι δημοκρατίες πολλαπλασιάζονται. Σταδιακά όλα στραβώνουν. Οι τοξίνες έχουν δύο εστίες: Η μία αφορά την απόλυτη ανομία της Αμερικής, την καταρράκωση του διεθνούς δικαίου και το ποδοπάτημα των φιλελεύθερων αξιών. Η δεύτερη αφορά την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Αυτές προκαλούν κοινωνικά ρήγματα και πολιτική πόλωση. Οι ανισότητες εκτοξεύονται. Στην Αμερική γεννιέται ο τραμπισμός και ο απόλυτος διχασμός.
Και όμως, από το 1945 έως το 1975 οι καπιταλιστικές δημοκρατίες είχαν πετύχει ένα πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό θαύμα καθώς το κράτος πρόνοιας ενσωμάτωνε όλη την κοινωνία. Όμως αυτό το πολιτικό πρότυπο γκρεμίζεται. Η ασυδοσία των ανεξέλεγκτων αγορών προκαλεί την παγκόσμια κρίση του 2007-2008. Το αποτέλεσμα είναι οι πλούσιοι να γίνουν πολύ πλουσιότεροι, ενώ η μεσαία τάξη υποβαθμίζεται και η εργατική ισοπεδώνεται. Οι οικονομικές ελίτ αποκτούν τεράστια επιρροή στον χώρο της πολιτικής, με ασήμαντους πολιτικούς ως ανδρείκελα.
Από το 2006 οι δημοκρατίες μειώνονται και γίνονται λιγότερο δημοκρατικές. Οι δικτατορίες αυξάνονται και γίνονται ακόμη πιο σκληρές. Ο Ρώσος δικτάτορας εισβάλλει στην Ουκρανία δηλώνοντας πως αυτή δεν υπάρχει ως αυτόνομη χώρα! Η υπέρμετρη επιρροή των οικονομικών ελίτ, η πόλωση, οι ανισότητες τραυματίζουν τις κοινωνίες. Αυτή είναι η Τοξική Εποχή μας.
Πολιτική
Ο Τόνυ Τζαντ πραγματευόταν εδώ τα ζητήματα που αντιμετώπιζε η Ευρώπη ενόψει της νέας χιλιετίας: Ποιες είναι οι πραγματικές προοπτικές για μια διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν θα καταλήξει να παραείναι μεγάλη; Ποια έθνη θα πρέπει να «ανήκουν» στην Ευρώπη, πότε και με ποια κριτήρια; Τι ορίζει την «Ευρώπη» και πώς μπορούμε να σκεφτούμε το μέλλον της; Όπως υποστήριζε, αν ο μύθος της «Ευρώπης» είναι υπερβολικά αφηρημένος για να κερδίσει την πίστη του κόσμου σ’ αυτόν και να εμπνεύσει τη λύση συγκεκριμένων προβλημάτων, μόνο όφελος μπορεί να έχουμε από μια κριτική εξέτασή του. Τα πράγματα βέβαια προχώρησαν από μόνα τους. Μετρημένη όσο και αιχμηρή, η αριστοτεχνική ανάλυση του πρόωρα χαμένου ιστορικού βρίσκεται στο επίκεντρο του διαλόγου, της αντιπαράθεσης και της τεκμηρίωσης που, επειδή ακριβώς δεν έγιναν ποτέ πειστικά, έχουν όλο και μεγαλύτερη σημασία σήμερα.
«Είμαι ενθουσιωδώς Ευρωπαίος· κανένας ενήμερος άνθρωπος δεν θα ήθελε σοβαρά να επιστρέψει σ’ αυτό τον φιλοπόλεμο, αμοιβαία ανταγωνιστικό κύκλο καχύποπτων και εσωστρεφών εθνών που αποτελούσε η ευρωπαϊκή ήπειρος στο αρκετά πρόσφατο παρελθόν. Οτιδήποτε μας ωθεί μακριά από εκείνη την Ευρώπη είναι καλό – και όσο μακρύτερα τόσο καλύτερα. Άλλο είναι όμως να θεωρεί κανείς μια έκβαση επιθυμητή και άλλο να υποθέτει ότι είναι εφικτή. Και η θέση μου σε αυτό το δοκίμιο είναι ότι μια αληθινά ενωμένη Ευρώπη είναι τόσο ελάχιστα πιθανή που θα ήταν απερίσκεπτο και αυτοκαταστροφικό να επιμείνει κανείς σ’ αυτήν. Είμαι λοιπόν, καθώς φαίνεται, ένας ευρωπεσιμιστής.» – Τ. ΤΖ.
Οι εταιρείες —καλώς ή κακώς— διαμορφώνουν την καθημερινή μας ζωή για περισσότερο από δύο αιώνες. Όλα ξεκίνησαν με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Στη συνέχεια τα κράτη προσπάθησαν να ελέγξουν την αυξανόμενη επιρροή των επιχειρήσεων και των επιχειρηματιών, ενώ οι πολίτες μπορούσαν να επιλέξουν τους ηγέτες τους. Η συνθήκη διατηρήθηκε μέχρι σήμερα.
Τη δεκαετία του 2020 όμως η ισορροπία ανετράπη. Η αγορά μονοπωλείται από λίγες πολυεθνικές, οι οποίες γιγαντώνονται: στις ΗΠΑ η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της Walmart, της μεγαλύτερης αλυσίδας λιανικής πώλησης στον κόσμο, και των διαδρόμων του Κογκρέσου δεν είναι ξεκάθαρη. Το ανεξέλεγκτο αυτό φαινόμενο επηρεάζει όλες τις χώρες του κόσμου. Όλο και περισσότερο είναι προς το συμφέρον των επιχειρήσεων να ενεργούν ως έθνη — και συνεπώς να επενδύουν στην άμυνα, στις συμβάσεις εξωτερικού εμπορίου, στην τεχνητή νοημοσύνη, στη συλλογή και χρήση δεδομένων.
Τα επόμενα δέκα χρόνια οι ζωές μας θα αλλάξουν ριζικά. Ο Alec Ross γνωρίζει πολύ καλά τους κανόνες που διέπουν τις νέες τεχνολογίες και επιβάλλουν την υπαρξιακή, πολιτική και οικονομική μεταμόρφωση που διανύουμε. Ως ένας από τους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα καινοτομίας, ο συγγραφέας αποκαλύπτει τη λογική πίσω από τη δύναμη των κολοσσών και αφηγείται συναρπαστικές ιστορίες για τη νέα εποχή μονοπωλίων. Συγχρόνως θέτει τα θεμέλια για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες εργαζομένων και πολιτών μπροστά σε μια πρωτοφανή παγκόσμια επανάσταση.
Με ένα κείμενο του Τόμας Μαν.
Το 1937 ο Μένο τερ Μπράακ έγραψε ένα από τα πιο διορατικά και δριμέα κατηγορώ απέναντι στον εθνικοσοσιαλισμό. Το δοκίμιο αυτό, μέσω του οποίου εξέφραζε την αγωνία του για την αυξανόμενη απήχηση του Χίτλερ, εκδόθηκε από την ολλανδική Επιτροπή Επαγρύπνησης Αντιναζιστών Διανοουμένων. Ο ίδιος, βασισμένος στον Νίτσε και επικεντρωμένος ακριβώς στην έννοια της μνησικακίας, υποστηρίζει ότι κατά τη διαδικασία του εκδημοκρατισμού, όπου το ιδανικό της ισότητας συγκρούεται με την πραγματικότητα, οι άνθρωποι βιώνουν όλο και περισσότερο την ανισότητα ως αδικία, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στον φθόνο και στο μίσος.
Αντί να επιλέξει απλώς μια ιδεολογία έναντι των άλλων, ο Τερ Μπράακ προσεγγίζει τον εθνικοσοσιαλισμό ως ολοκλήρωση και διαστρέβλωση τόσο της δημοκρατίας όσο και του σοσιαλισμού, και ως εκ τούτου αμιγή ενσάρκωση της μνησικακίας η οποία ενυπάρχει και στα δύο, αλλά και στον πολιτισμό μας εν γένει. Ένα κείμενο άκρως επίκαιρο, μια παλιά προειδοποίηση σε μια νέα περίοδο έξαρσης του αυταρχικού λαϊκισμού.
Πολιτική
Το βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν οδηγό στον κόσμο του κράτους. Ένα ταξίδι στο κράτος. Η περιπέτεια του ταξιδιού, κυριολεκτικά και μεταφορικά, και κυρίως του δύσκολου ταξιδιού, είναι ζωτική για τη γνώση.
Από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Χομπς, τον Σπινόζα, τον Ρουσσώ και τον Μαρξ, από τον Κέλσεν και τον Καρλ Σμιτ μέχρι τον Πουλαντζά και τον Αριστόβουλο Μάνεση, το βιβλίο επιχειρεί μια κριτική και ανάλυση των εννοιών που συνθέτουν τον κόσμο του κράτους και του δικαίου. Με αναφορές στην ευρωπαϊκή ιστορία, από τον Μεσαίωνα έως την ύστερη νεωτερικότητα, που γέννησε την πρώτη ύλη του βιβλίου. Γιατί είμαστε η ιστορία μας: οι έννοιες των εννοιών μας, στον κόσμο του δικαίου και της πολιτικής, είναι η ίδια η ευρωπαϊκή ιστορία με τα επιτεύγματα, τα αδιέξοδα και τις αβεβαιότητες των καιρών μας. Γι’ αυτές μαθαίνουμε, με βάση αυτές κατανοούμε.
Το κράτος και η κυριαρχία του. Το δίκαιο και τα δικαιώματά μας: η διττή φύση του μυθικού Κενταύρου, μισός άνθρωπος και μισός κτήνος, όπως παρομοίασε το κράτος ο Μακιαβέλλι. Λέξεις που χωρούν τα πλείστα της συμβίωσης και αφορούν τους πάντες: όλοι και όλες τις χρησιμοποιούν. Γύρω από τους κορμούς του κράτους και του δικαίου μεγαλώνουν τα κλαδιά του δέντρου: ο λαός, το πολιτικό και φυλετικό έθνος, η επικράτεια και οι επιβουλές της, τα πολιτεύματα από την απολυταρχία έως τη συνταγματική δημοκρατία, το κράτος δικαίου και ο εκφυλισμός του, τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, καθώς και οι απειλές τους – χθες, σήμερα και πάντα. Και από τα κλαδιά αυτά ξεκινάνε άλλα, μικρότερα, γεμάτα καρπούς. Θεριεύουν και μαραίνονται σαν έρχεται η στιγμή τους: η μορφή του Κενταύρου μετασχηματίζεται.
Στις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης και η αναγνώστρια δεν θα βρουν μια αξιακά αμερόληπτη προσέγγιση. Προσδοκία του συγγραφέα, όμως, είναι να βρουν μια έντιμη υποκειμενική προσέγγιση, που συγκροτεί το αντικείμενο με αξιώσεις ακαδημαϊκής στερεότητας και εγκυρότητας.
Το βιβλίο φιλοδοξεί να πει τα απαραίτητα, ώστε οι αναγνώστες να προσανατολιστούν στον σύνθετο κόσμο του κράτους και του δικαίου· και να τα πει με έναν τρόπο όσο γίνεται πιο ζωντανό και άμεσο, όχι όμως διεκπεραιωτικό.
Θα μπορούσαν τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Άλλωστε η Ιστορία δεν γράφεται με αν. Σίγουρα το ΠΑΣΟΚ έκανε πολλά και σοβαρά λάθη. Αποδείχθηκε ανέτοιμο και ανεπαρκές για το μέγεθος των προκλήσεων με τις οποίες βρέθηκε αντιμέτωπο. Ακόμα πιο ανέτοιμα όμως αποδείχθηκαν τα υπόλοιπα κόμματα, όπως και η ελληνική κοινωνία. Έτσι, η άποψη ότι το ΠΑΣΟΚ θυσιάστηκε για τη χώρα έχει ίσως βάση. Κατά κάποιον τρόπο έχει δικαιωθεί ηθικά. Στην πολιτική ωστόσο εκτός από την ηθική των προθέσεων υπάρχει και η ηθική των αποτελεσμάτων. Κι εκεί το ΠΑΣΟΚ έχασε τελείως το παιχνίδι.
2007-2011 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Από το Μνημόνιο στην κατάρρευση και το pasokification που έκανε τον γύρο του κόσμου.
Γιατί την πλήρωσε μόνο το ΠΑΣΟΚ και όχι η ΝΔ ή ο ΣΥΡΙΖΑ με τα δικά τους μνημόνια; Θυσιάστηκε για να σώσει τη χώρα; Πόσο κόστισε ο εσωτερικός εμφύλιος των κορυφαίων στελεχών; Ποιοι πλήρωσαν ακριβά το «λεφτά υπάρχουν»; Κηπουροί και πρίγκιπες ή οργανωτικό χάος; Ποιοι χρειάστηκαν οικονομικό φροντιστήριο; Ανέτοιμη Ελλάδα σε μια ανέτοιμη Ευρώπη; Πώς παίξαμε το παιχνίδι της Μέρκελ και του Σόιμπλε; Ποιοι πριμοδότησαν και ποιοι ήταν τα θύματα της βίας και του λαϊκισμού; Θα μπορούσαν τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά;
Η αναζήτηση απαντήσεων είναι το αντικείμενο του βιβλίου.
Πολιτική
Τα δέκα δοκίμια του τόμου αυτού εξερευνούν τα όρια λόγου και μίσους, τη διαδρομή που οδηγεί από το κείμενο, τον λόγο, τη ραδιοφωνική και τηλεοπτική εκπομπή, το αστείο, το τραγούδι, την «άστοχη» ή τη στοχευμένη κουβέντα στις διώξεις, τους αποκλεισμούς, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τις τρομοκρατικές επιθέσεις, τον θάνατο.
Αντλώντας μέσα από ιστορικά παραδείγματα που ξεκινούν από την ωραιοποίηση των μεσαιωνικών βασανιστηρίων και φθάνουν ως τον συμβολικό λόγο της Alt Right, ο συγγραφέας αναλύει τους μηχανισμούς του λόγου του μίσους και του εξτρεμισμού και τη δυσκολία που υπάρχει στην οριοθέτηση και στην αντιμετώπισή του.
Στις σελίδες του βιβλίου και μεταξύ άλλων εξετάζονται ο ισλαμισμός στις διάφορες εκδοχές και μετεξελίξεις του, ο αντισημιτισμός, η ισλαμοφοβία και ο λόγος μίσους του Ερντογάν.