Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν είχε συγκρίνει την επανάσταση με την πυρηνική σχάση: μια έκρηξη ικανή να απελευθερώσει και να πολλαπλασιάσει την ενέργεια που περιέχεται στο παρελθόν. Τούτο το βιβλίο δεν αφηγείται την ιστορία των επαναστάσεων σε χρονολογική σειρά: τις ερμηνεύει σαν συλλογικά ξεσπάσματα που καταστρέφουν την κατεστημένη τάξη πραγμάτων και ανοίγουν νέους ορίζοντες προσμονής. Είναι εργοστάσια ουτοπιών.
Ο Έντσο Τραβέρσο χρησιμοποιεί την έννοια της επανάστασης σαν ερμηνευτικό κλειδί για να κατανοήσουμε τη νεοτερικότητα, και όχι μόνο τις κοινωνικές και πολιτικές της δομές αλλά και τις ιδέες της και το συλλογικό φαντσσιακό της, ή ακόμα και τις αισθητικές της μορφές. Αυτό σημαίνει να συλλάβουμε τις διανοητικές και συγκινησιακές διαστάσεις των επαναστάσεων, που έχουν εναποτεθεί σε κείμενα και εικόνες, θεωρίες και βιώματα, υλική κληρονομιά και συλλογικές μνήμες.
Η “Επανάσταση” του Τραβέρσο καλύπτει τους δύο τελευταίους αιώνες αναταραχών αναλύοντας ένα ευρύ και ποικίλο φάσμα υλικών, ξαναδιαβάζοντας τα κανονιστικά κείμενα, ανακαλύπτοντας και πάλι λησμονημένες μορφές. Το αποτέλεσμα είναι ένα γοητευτικό ιστορικό τοπίο φτιαγμένο από «διαλεκτικές εικόνες»: ατμομηχανές, σώματα, οδοφράγματα, σημαίες, τελετές, υλικές τοποθεσίες, ζωγραφικούς πίνακες, αφίσες και συμβολικά ορόσημα. Η διεργασία του παρελθόντος είναι απαραίτητη για να πορευτούμε στα ταραγμένα νερά του παρόντος και για να τροφοδοτήσουμε ένα νέο πολιτικό φαντασιακό για τον 21ο αιώνα.
Πολιτική
Η αρχαιοπολιτική -έννοια που πατά στη βιοπολιτική όπως την περιέγραψε και μας την κληροδότησε ο Φουκό- ορίζεται ως ο δημόσιος λόγος περί του παρελθόντος- ένας λόγος που εργαλειοποιεί το διάχυτο στην κοινωνία ενδιαφέρον για τις υλικότητες του χτες, ώστε να επιβάλει νεότευκτες πολιτικές τεχνολογίες στο σήμερα. Σε νεωτερικές κοινωνίες όπως η Ελλάδα, οι οποίες διακρίνονται από ένα επίμονο αρχαιολατρικό ήθος, η αρχαιοπολιτική εμφανίζεται υποδυόμενη μια ευγενών προθέσεων αρχαιοφιλία, ως επίκληση ενός υψηλότερου τρόπου ζωής και σκέψης που, αν και ανοικτός σε όλους, είναι εφικτός μόνον για λίγους.
Μέσα από αδιάκοπες επιτελέσεις αυτής της φαινομενικά αθώας και πολιτικά ουδέτερης αρχαιοφιλίας, εκπαιδευόμαστε ως σώματα, ως κοινότητες, ως εθνικά υποκείμενα ή υπερεθνικές συσσωματώσεις, ή ακόμη ως κυβερνοπολίτες που κατοικούν ολοένα διογκούμενες ψηφιακές επικράτειες, να υποδεχόμαστε και να αποδεχόμαστε τις ταυτοτικές πολιτικές του καιρού μας. Κινητοποιώντας, ως εκ τούτου, ένα αρχαιοφιλικό καθεστώς αλήθειας, το οποίο συνεπάγεται διαρκείς ιεραρχήσεις και αποκλεισμούς, η αρχαιοπολιτική αποσκοπεί στην οργάνωση, τη διαχείριση και τον έλεγχο, εντέλει, του βίου ομάδων και πληθυσμών στο παρόν.
Κοινωνιολογία
«Δεν ξέρουμε τι μας συμβαίνει, και ακριβώς αυτό είναι που μας συμβαίνει», γράφει ο Χοσέ Ορτέγα υ Γκασσέτ.
Τι μας συμβαίνει; Τι συμβαίνει στη Γαλλία; Στον κόσμο; Τι είναι αυτή η άγνοια; Είναι μυωπία απέναντι σε καθετί που ξεπερνά την αμεσότητα; Μια ανακριβής αντίληψη της πραγματικότητας; Μια γενικευμένη υπνοβασία;
Πόσες βεβαιότητες έχουν σαρωθεί!
Πώς να πλεύσουμε σε έναν ωκεανό αβεβαιότητας; Πώς να καταλάβουμε την ιστορία που ζούμε; Πώς να δεχτούμε, τέλος, ότι υποβαθμίζοντας την οικολογία του πλανήτη μας, υποβαθμίζουμε τις ζωές μας και τις κοινωνίες μας; Πώς να συλλάβουμε τον κόσμο μας που μεταλλάσσεται από κρίση σε κρίση; Πώς να αντιληφθούμε την απίστευτη περιπέτεια της ανθρωπότητας; Είναι πηγή θανάτου ή μεταμόρφωσης; Ή και τα δύο μαζί;
Ας ξυπνήσουμε!
Ιστορία
Το Αρχαιολογία, έθνος και φυλή είναι ένα βιβλίο απαραίτητο, όχι μόνο για τους σπουδαστές της αρχαιολογίας και των γειτονικών της πεδίων, αλλά και για το ευρύτερο κριτικά σκεπτόμενο κοινό. Με τη μορφή ενός οξυδερκούς και ζωηρού διαλόγου ανάμεσα σε δύο κορυφαίους μελετητές, το βιβλίο συγκρίνει τη σύγχρονη Ελλάδα με το σύγχρονο Ισραήλ -δύο αρχετυπικές και καθοριστικές περιπτώσεις όπου η αρχαιολογία βρίσκεται στην καρδιά του νεωτερικού εθνικού φαντασιακού-, αναδεικνύοντας όψεις οι οποίες συχνά αποσιωπώνται από τον κυρίαρχο θεσμικό Λόγο.
Μέσα από τη διερεύνηση θεματικών όπως η αποικιοκρατική προέλευση των εθνικών αρχαιολογιών, η κρυπτοαποικιοποίηση των δύο χωρών και της αρχαιολογίας τους, ο ρόλος της αρχαιολογίας ως διαδικασίας αποκάθαρσης, και η φυλετικοποίηση της αρχαιολογικής και υλικής κληρονομιάς της Ελλάδας και του Ισραήλ, οι δύο συγγραφείς καταλήγουν στη διαπίστωση μιας επείγουσας ανάγκης για αποαποικιοποίηση και για σύναψη συμμαχιών με τις απανταχού υποτελείς κοινότητες και με νέα πολιτικά κινήματα
Ξένη λογοτεχνία
Στις 9 Ιανουαρίου 1993, ο Ζαν-Κλωντ Ρομάν σκότωσε τη γυναίκα του, τα παιδιά του, τους γονείς του, και επιχείρησε, δίχως επιτυχία τελικά, να αυτοκτονήσει. Η ανάκριση αποκάλυψε ότι δεν ήταν γιατρός, όπως διατεινόταν, και, κάτι ακόμα πιο δύσκολο να πιστέψει κανείς, ότι δεν ήταν και τίποτε άλλο. Εξαπατούσε επί δεκαοχτώ χρόνια, και αυτό το ψέμα δεν κάλυπτε τίποτα. Καθώς πλησίαζε η ώρα της αποκάλυψης, προτίμησε να δολοφονήσει τους ανθρώπους των οποίων δεν θα μπορούσε να αντέξει το βλέμμα. Καταδικάστηκε σε ισόβια.
Γνωρίστηκα μαζί του, παραβρέθηκα στη δίκη του.
Προσπάθησα να διηγηθώ με ακρίβεια, μέρα τη μέρα, εκείνη τη ζωή της μοναξιάς, της απάτης και της απουσίας. Να φανταστώ τι υπήρχε στο μυαλό του τις άδειες ώρες, τις δίχως μάρτυρα ή σκοπό, που υποτίθεται πως περνούσε στη δουλειά του και που στην πραγματικότητα τις περνούσε στα πάρκινγκ της εθνικής οδού ή στα δάση του Ιούρα. Να καταλάβω, τέλος, τι ήταν αυτό που σε μια τέτοια ακραία ανθρώπινη ζωή με άγγιξε τόσο και το οποίο αγγίζει, πιστεύω, τον καθένα μας
Ιστορία
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια νέα, μνημειώδη εξιστόρηση ενός από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ανθρώπινη ιστορία: της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η μοίρα της Ρώμης είναι η πρώτη μελέτη η οποία εξετάζει τον καταστροφικό ρόλο που έπαιξαν η κλιματική αλλαγή, οι λοιμώδεις νόσοι και οι πανδημίες στην κατάρρευση του ρωμαϊκού κράτους – μια ιστορία θριάμβου της φύσης απέναντι στην ανθρώπινη φιλοδοξία.
Ο Κάιλ Χάρπερ μεταφέρει τους αναγνώστες από το απόγειο της Ρώμης, κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν η αυτοκρατορία έμοιαζε με ανίκητη υπερδύναμη, έως την παρακμή και τη διάλυσή της τον 7ο αιώνα, αναλύοντας κρίσιμες καμπές και αθέατες παραμέτρους που σφράγισαν ανεξίτηλα τη διαδρομή αυτή.
Συνυφαίνοντας μια μεγάλη ιστορική αφήγηση με τις τελευταίες εξελίξεις στην κλιματική επιστήμη και τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της γενετικής, ο συγγραφέας δείχνει πώς η μοίρα της Ρώμης κρίθηκε όχι μόνο από αυτοκράτορες, στρατιώτες και βαρβάρους, αλλά και από ηφαιστειακές εκρήξεις, ηλιακούς κύκλους, κλιματικές αστάθειες και ολέθρια μικρόβια, ιούς και βακτήρια.
Το βιβλίο, ένας οξυδερκής στοχασμός για τη μύχια σχέση της ανθρωπότητας με το περιβάλλον, περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο πώς ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της ιστορίας ήρθε αντιμέτωπος με τη σωρευτική βία της φύσης, αντέχοντας για αιώνες αλλά τελικά υποκύπτοντας. Το παράδειγμα της Ρώμης είναι μια επίκαιρη υπενθύμιση ότι η κλιματική αλλαγή και η μικροβιακή εξέλιξη έχουν διαμορφώσει τον κόσμο μας με τρόπους αναπάντεχους και καθοριστικούς.
Επιστήμες
Τα νέφη, πέραν της τεράστιας σημασίας τους στον κύκλο του νερού στη Γη και επομένως στη διατήρηση της ζωής, ομορφαίνουν τον ουρανό, ομορφαίνουν τη ζωή μας. Πώς δημιουργούνται τα νέφη; Πώς διαλύονται; Πόσο βάρος έχουν; Γιατί δεν πέφτουν; Απαντήσεις σε αυτές και σε 20 ακόμα ερωτήσεις δίνονται, με όσο πιο απλό τρόπο, στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, Ο μετεωρολόγος Κωστής Λαγουβάρδος μας συντροφεύει σε αυτό το ταξίδι στον ουρανό και μας εξηγεί τα μικρά και μεγάλα <<μυστικά>> των νέφων.
Ξένη λογοτεχνία
“Είναι ένα ταξίδι. Στην αρχή αυτού του ταξιδιού, λέει ένα ζεν ποίημα, το βουνό πέρα μακριά μοιάζει με βουνό. Όσο κρατά το ταξίδι, το βουνό δεν σταματά ν’ αλλάζει όψη. Δεν το αναγνωρίζεις πια, μια ολόκληρη φαντασμαγορία αντικαθιστά το βουνό, ούτε που ξέρεις πλέον προς τα πού κατευθύνεσαι. Στο τέλος του ταξιδιού, να το πάλι το βουνό, αλλά δεν έχει καμιά σχέση με ό,τι διέκρινες από μακριά καιρό πριν, όταν ξεκίνησες. Τώρα είναι στ’ αλήθεια το βουνό. Το βλέπεις επιτέλους. Έχεις φτάσει. Να σε.”
Η παρακολούθηση ενός σεμιναρίου εντατικού διαλογισμού διακόπτεται βίαια για τον συγγραφέα λόγω της τρομοκρατικής επίθεσης στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι, η οποία στοιχίζει τη ζωή στον φίλο του Μπερνάρ Μαρίς. Καταβαραθρωμένος στη συνέχεια από μια μείζονα κρίση, ο συγγραφέας αναγκάζεται να νοσηλευτεί σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και να έρθει αντιμέτωπος με τους χειρότερους εφιάλτες του. Επόμενοι σταθμοί: ένα ρεπορτάζ στη Βαγδάτη, οικογενειακές διακοπές στην Πάτμο, ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής για νεαρούς πρόσφυγες στη Λέρο. Στο φόντο όλων αυτών: η εύθραυστη ισορροπία των δυνάμεων που συγκροτούν τη ζωή και απειλούν να διαμελίσουν τον εαυτό, των δυνάμεων που νοηματοδοτούν το πέρασμά μας από τον κόσμο.