Ξένη λογοτεχνία
Οι “Σημειώσεις από το υπόγειο” είναι ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα που καταλαμβάνει περίοπτη θέση στο ντοστογιεφσκικό λογοτεχνικό σύμπαν και σηματοδοτεί τη νέα εποχή των μεγάλων μυθιστορημάτων. Πολλές από τις ιδέες που δοκιμάζει ο συγγραφέας εδώ θα τις δούμε πολύ σύντομα να εμφανίζονται στους εμβληματικούς ήρωες των αριστουργημάτων του. Σε κανένα άλλο μυθιστόρημα, όμως, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι δεν θα επαναλάβει αυτό το ιδιότυπο ύφος γραφής των Σημειώσεων, ένα ύφος που με το λογοτεχνικό του σφρίγος και την καλλιτεχνική του αρτιότητα θα σφραγίσει με ανεπανάληπτο τρόπο αυτό το πρωτοποριακό έργο.
Στις “Σημειώσεις” ο Ντοστογιέφσκι συνθέτει αριστοτεχνικά έναν από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους αντι-ήρωες της σύγχρονης λογοτεχνίας και εγκαινιάζει μια νέα πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση, που η βαθιά επιρροή της θα φανεί αργότερα τόσο στη λογοτεχνία και τις τέχνες όσο και στον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο άνθρωπος του υπογείου είναι ένας άνθρωπος άρρωστος, απωθητικός, ανυπόφορος, δυστυχισμένος. Στις σημειώσεις του μας εξομολογείται τις ατέρμονες ήττες και τις ταπεινώσεις του, και εκτοξεύει με λύσσα τους μύδρους του ενάντια σε ό,τι δεν σέβεται την ελευθερία της βούλησης. Η ανελέητη κριτική που εξαπολύει έρχεται να κλονίσει τις ομοιογενοποιητικές κοινωνικές νόρμες και να αναδείξει το πολυφωνικό χάος της συνείδησης και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Οι εξομολογήσεις του υπόγειου ανθρώπου αποτελούν μια υποδειγματική σπουδή στην έννοια του παραλόγου, όπου τη θέση του παραλόγου κατέχει η ίδια η πραγματικότητα. Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο, μας παραδίδει ένα συγκλονιστικό λογοτεχνικό έργο και ένα μνημείο κοινωνικής κριτικής και αμφισβήτησης.
Πολιτική
Το 1921 και σε μια Γερμανία που μόλις έχει λήξει η επανάσταση των συμβουλίων, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ασχολείται με το πάντοτε φλέγον ζήτημα της βίας και διερωτάται κατά πόσο είναι δυνατή μια διάκρισή της σε βία που υποτάσσει και σε βία που απελευθερώνει. Πρόκειται για ένα “αγαπημένο” και τότε (όπως και σήμερα) άκρως επίκαιρο θέμα συζήτησης των αναρχικών ιδεών και πρακτικών και θα πρέπει να επισημανθεί ότι εκείνη την περίοδο της ζωής του ο Μπένγιαμιν δήλωνε αναρχικός (κάτι τέτοιο φαίνεται άλλωστε και από τα γραπτά του, από τις επαφές και τις γενικότερες ενασχολήσεις του). Προλεταριακή γενική απεργία, λοιπόν, εναντίον πολιτικής γενικής απεργίας, μυθική βία εναντίον θεϊκής βίας, δυνατότητα μη βίαιης επίλυσης των διαφορών, κατάσταση εξαίρεσης και να που σήμερα οι σκέψεις του Μπένγιαμιν συνεχίζουν να είναι επίκαιρες. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από την παράθεση των εισηγήσεων σχετικά με το κείμενο του Μπένγιαμιν σε μια ημερίδα που έγινε το 2011 στο ιστορικό κατειλημμένο κοινωνικό κέντρο του Μιλάνου (Cox 18, αλλά και από ένα μικρό σχόλιο του ίδιου Μπένγιαμιν σχετικά με το ζήτημα της χρήσης βίας (ανέκδοτο στην εποχή του). Έτσι προχωράμε σε μια ακόμη έκδοση του κειμένου του Μπένγιαμιν, ελπίζοντας ότι ο παρών τόμος θα συνεισφέρει γόνιμα σε προσωπικές και συλλογικές διερωτήσεις.
Fiction/Μυστηρίου
Σε μια μεσοαστική περιοχή του Λονδίνου, η γειτόνισσα της ηλικιωμένης Μπέτι Κάρστερς συνειδητοποιεί πως κάτι κακό έχει συμβεί και καλεί την αστυνομία. Το θέαμα που αντικρίζουν οι αστυνομικοί είναι αποκρουστικό. Η Κάρστερς κείτεται νεκρή στο χολ, με το κρανίο διαλυμένο και το άψυχο σώμα της πεταμένο μέσα στα συντρίμμια ενός παλιού ρολογιού. Στο διπλανό δωμάτιο βρίσκεται το πτώμα της νεαρής Ντόρα Σουάρεζ. Ο δολοφόνος τη βασάνισε με ανείπωτο τρόπο και την κατακρεούργησε με ένα τσεκούρι. Το ίδιο βράδυ, λίγα χιλιόμετρα μακριά, ο Φίλιξ Ροάτα, συνιδιοκτήτης του κακόφημου Parallel Club, δέχεται μια σφαίρα από κυνηγετικό όπλο που θρυμματίζει το κεφάλι του σε χίλια κομμάτια.
Ο ανώνυμος ντετέκτιβ, ο οποίος είχε τεθεί σε διαθεσιμότητα, ανακαλείται στο Εργοστάσιο για να αναλάβει αυτή την αλλόκοτη υπόθεση. Καθώς προχωράει η έρευνα, τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια προκαλούν φρίκη. Προσπαθώντας να ξετυλίξει το νήμα από το σημειωματάριο της Σουάρεζ, ο ντετέκτιβ συγκλονίζεται από τις αναπάντεχες διαστάσεις του εγκλήματος και τον κυριεύουν βασανιστικές σκέψεις και εμμονές. Γιατί να σκοτώσει κανείς μια γυναίκα που ούτως ή άλλως πέθαινε; Και γιατί να το κάνει με έναν τόσο κτηνώδη τρόπο; Η δολοφονία του Φίλιξ Ροάτα σχετίζεται με αυτές των δύο γυναικών ή πρόκειται για τυχαίο γεγονός; Τι συμβαίνει στον επάνω όροφο του Parallel Club; Στα χέρια του ντετέκτιβ θα φτάσει μια παράξενη φωτογραφία, που θα περιπλέξει ακόμα περισσότερο την υπόθεση.
Ο αποκαλούμενος «Νονός» και θεμελιωτής του βρετανικού νουάρ Ντέρεκ Ρέιμοντ, ακροβατώντας ανάμεσα στα αιχμηρά και δυσδιάκριτα όρια της λογικής και της τρέλας, συνθέτει μια απόκοσμη και ανατριχιαστική ιστορία στο θατσερικό μητροπολιτικό Λονδίνο των μεγάλων ανισοτήτων και των έντονων κοινωνικών κραδασμών. Με το χαρακτηριστικό πυρετώδες ύφος του συγγραφέα και με τη γλώσσα να αγγίζει τις ερεβώδεις εσχατιές της, το μυθιστόρημα “Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ” της διάσημης σειράς Factory Novels θεωρήθηκε από το αναγνωστικό κοινό και τους κριτικούς ένα από τα σημαντικότερα και σκοτεινότερα έργα της βρετανικής αστυνομικής λογοτεχνίας.
Ελληνική λογοτεχνία
Δεν σου κρύβω ότι κατά βάθος όπως κάθε μάνα που μεγαλώνει αγόρι με… με το αυτό του… πώς να το πω… κατάλαβες, χάρηκα, χίλιες φορές να τον μαζεύω από τα γήπεδα παρά από τις μπιμπιμπό και τα πατίνια. Στάξε μου λίγο γάλα, μωρή. Μια σταγόνα. Φτάνω στα γηπεδάκια, ρωτάω, ξαναρωτάω, και εκεί που έχω ξελαρυγγιαστεί κι έχω λαχανιάσει, μπαμπάκι το στόμα μου, και δεν έχω πια ανάσα να φωνάξω κι έχει πιάσει και ψύχρα, σουρούπωνε. Φτάνει, μωρή, το γάλα. Εκεί είναι αλάνα, δεν είναι πλατεία να κόβει λίγο, τον εντοπίζω να βγαίνει σεινάμενος κουνάμενος από ένα περιβολάκι, ο Θεός να το κάνει. Ήθελα να ’ξερα, για ομορφιά το παράτησαν εκεί οι αχαΐρευτοι του δήμου; Κάτι πικροδάφνες σαν ανάποδο γαμώτο. Και τότε, τσουπ, ξοπίσω του βγαίνει και ο γιος της Αλβανίδας με κατεβασμένα παντελόνια, αυτός που δουλεύει στο σουβλατζίδικο του μπαρμπα-Μήτσου του Κρητικού, τον αναγνώρισα με την πρώτη».
Η Λόλα Καραμπόλα στέκεται μπροστά στον θαμπό καθρέφτη του μπάνιου, τυλιγμένη σε μια πετσέτα με τα αρχικά του Ε.Σ. Αρπάζει μια μπλούζα από τα άπλυτα και, καθώς τον καθαρίζει από την υγρασία, μέσα του βλέπει τα χρόνια του δημοτικού να περνάνε σαν σκηνές από ταινία. Πίσω από τις κλειστές πόρτες, στο δυομισάρι της προσφυγικής συνοικίας, αντιλαλούν τραγούδια και κατάρες. Έξω παραμονεύουν κραξίματα, αστυνομουνίες και καραμπόλες. Στον καθαρό καθρέφτη παρατηρεί ξανά το ξένο ρούχο, το σώμα της.
Ξένη λογοτεχνία
O Χέρμαν Μπροχ ανήκει σε εκείνη την παράδοση των μεγάλων λογοτεχνών που με το έργο τους μεταμόρφωσαν το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα σε μια πρωτοποριακή μορφή τέχνης. Η τριλογία Υπνοβάτες αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα, που μαζί με τα έργα του Κάφκα, του Τζόυς, του Προυστ, του Μούζιλ συνέβαλαν τα μέγιστα στην επανάσταση της μοντέρνας μυθοπλαστικής αφήγησης.
Τα μυθιστορήματα 1888. Πάσενοβ ή Ο ρομαντισμός, Ες ή Η αναρχία και Χουγκενάου ή Ο πραγματισμός επικεντρώνονται αντίστοιχα σε τρεις ήρωες τυπικούς εκπροσώπους της τάξης τους, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με την κρίση των αξιών της εποχής τους. Γύρω τους στροβιλίζεται μια πλειάδα χαρακτήρων που καλύπτουν σχεδόν όλο το ψηφιδωτό της κεντροευρωπαϊκής κοινωνίας από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι την εποχή της διαβολικής σαγήνης του ολοκληρωτισμού.
Η προσπάθεια του νεαρού ανθυπολοχαγού Φον Πάσενοβ να αποφύγει τις συγκρούσεις που κληροδοτεί ο προηγούμενος αιώνας βρίσκοντας καταφύγιο στην παράδοση και τον ρομαντισμό, ο πόθος του μικροαστού οραματιστή Ες για δικαιοσύνη και λύτρωση σε έναν ετοιμόρροπο κόσμο που σπαράσσεται από τη διαμάχη του παλιού με το νέο κορυφώνονται στο τρίτο βιβλίο, όπου, λίγο πριν τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δύο ήρωες μοιραία συναντιούνται με τον αμοραλιστή έμπορο Χούγκεναου, εκφραστή του μηδενισμού και της διάλυσης των εννοιών πάνω στις οποίες στηρίχθηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα από την Αναγέννηση ως τον Μεγάλο Πόλεμο. Ένα βήμα χωρίζει πλέον τους «υπνοβάτες» από την επικείμενη τραγική τροπή της Ιστορίας.
Η Χάνα Άρεντ σημείωνε ότι στην τριλογία του ο Μπροχ ξεκινά ως συνηθισμένος παραμυθάς, για να αποκαλυφθεί στο τέλος ως ποιητής και φιλόσοφος που δεν του αρκεί να απεικονίσει την πορεία των συμβάντων, αλλά μάλλον αγωνιά να ανακαλύψει τους νόμους της κίνησης που διέπουν την κατάρρευση των αξιών. Με αυτόν τον τρόπο, και μέσα από μια εντυπωσιακή και περίτεχνη λογοτεχνική αφήγηση ο Χέρμαν Μπροχ μάς παραδίδει ένα μνημειώδες αριστούργημα.
Ξένη λογοτεχνία
Στις 2 Οκτωβρίου 1968, μόλις λίγες ημέρες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μεξικό, μια φοιτητική διαδήλωση στο Τλατελόλκο πνίγεται στο αίμα από την κυβέρνηση. Περισσότεροι από διακόσιοι φοιτητές και πολίτες σκοτώθηκαν από τα πυρά των αστυνομικών, ενώ εκατοντάδες τραυματίστηκαν. Το μεξικανικό κράτος φρόντισε να θάψει το γεγονός και κανείς δεν τιμωρήθηκε γι’ αυτό το έγκλημα.
Το Κίνημα του ’68 έχει καταρρεύσει και έχει οδηγηθεί σε μια οδυνηρή ήττα. Ο Νέστορ Ρίκα, ένας δημοσιογράφος που συμμετείχε στα γεγονότα, από το δωμάτιο ενός νοσοκομείου στην Πόλη του Μεξικού καλεί τους ήρωες της παιδικής του ηλικίας με σκοπό την εκδίκηση και την ανατροπή του καθεστώτος του Ντίας Ορντάς. Στο πλευρό του προστρέχουν, μεταξύ άλλων, ο Σάντοκαν και οι Τίγρεις της Μαλαισίας, οι Τρεις Σωματοφύλακες, οι Μάου Μάου, ο Σέρλοκ Χολμς και το σκυλί των Μπάσκερβιλ (αλλά όχι ο Γουότσον), ο Γουάιατ Ερπ και ο Ντοκ Χολιντέι για να συμμετάσχουν στη συνωμοσία…