Πολιτική
Η αρχαιοπολιτική -έννοια που πατά στη βιοπολιτική όπως την περιέγραψε και μας την κληροδότησε ο Φουκό- ορίζεται ως ο δημόσιος λόγος περί του παρελθόντος- ένας λόγος που εργαλειοποιεί το διάχυτο στην κοινωνία ενδιαφέρον για τις υλικότητες του χτες, ώστε να επιβάλει νεότευκτες πολιτικές τεχνολογίες στο σήμερα. Σε νεωτερικές κοινωνίες όπως η Ελλάδα, οι οποίες διακρίνονται από ένα επίμονο αρχαιολατρικό ήθος, η αρχαιοπολιτική εμφανίζεται υποδυόμενη μια ευγενών προθέσεων αρχαιοφιλία, ως επίκληση ενός υψηλότερου τρόπου ζωής και σκέψης που, αν και ανοικτός σε όλους, είναι εφικτός μόνον για λίγους.
Μέσα από αδιάκοπες επιτελέσεις αυτής της φαινομενικά αθώας και πολιτικά ουδέτερης αρχαιοφιλίας, εκπαιδευόμαστε ως σώματα, ως κοινότητες, ως εθνικά υποκείμενα ή υπερεθνικές συσσωματώσεις, ή ακόμη ως κυβερνοπολίτες που κατοικούν ολοένα διογκούμενες ψηφιακές επικράτειες, να υποδεχόμαστε και να αποδεχόμαστε τις ταυτοτικές πολιτικές του καιρού μας. Κινητοποιώντας, ως εκ τούτου, ένα αρχαιοφιλικό καθεστώς αλήθειας, το οποίο συνεπάγεται διαρκείς ιεραρχήσεις και αποκλεισμούς, η αρχαιοπολιτική αποσκοπεί στην οργάνωση, τη διαχείριση και τον έλεγχο, εντέλει, του βίου ομάδων και πληθυσμών στο παρόν.
Ποίηση
– Ποιος είναι ο τόπος καταγωγής σου, Όλια Λαζαρίδου;
– Η ακτή.
Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ακόμα ποίημα. Το κείμενο της Όλιας, περισσότερο με μια ταπεινή προσευχή μοιάζει, που κόβει όμως άμα δεν προσέξεις. Όπως τα σπασμένα κοχύλια. Βασισμένη στις αναμνήσεις της (κορίτσι, έρωτας, αποχωρισμός) δεν φλυαρεί. Στείβει το βίωμά της ώστε τελικά καταφέρνει να μην εξουθενωθεί στη νοσταλγία του παρελθόντος. Γιατί αυτό που επιθυμεί είναι να τα βάλει με τη μηδενιστική τροπή του παρόντος.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα γλυκό παραλήρημα εκ βαθέων, που η ροή του ακολουθεί πιστά τις διαδρομές του μυαλού μόνο όταν έχεις τα μάτια κλειστά. Κάτι σαν προσωπικό κόσμημα, από αυτά που μαζεύεις στο γιαλό. Τα βάζεις στο αυτί και διαρρέουν τα μυστικά των αέρηδων. Γιατί, πάνω απ’ όλα, αυτό που θέλει να μας υπενθυμίσει είναι πως το σπίτι της τέχνης δεν είναι ένα παλάτι, όπως πολλοί ξεγελάστηκαν. Ο τόπος του ποιήματος είναι ένα μικρό εξομολογητήριο.
– Σταμάτα λίγο να μιλάς και κοίτα με στα μάτια.
Ιστορία
Η Έρεγκαρντ Σραμ ήταν η πρώτη Γερμανίδα, η οποία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επισκέφθηκε τον Ιούνιο του 1952 τα Καλάβρυτα, για να μάθει τι είχε συμβεί εκεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Αυτή η συγκλονιστική εμπειρία την ώθησε να ψάξει για δυνατότητες έμπρακτης βοήθειας στις χήρες των Καλαβρύτων. Με την υποστήριξη του Γερμανικού Συνδέσμου Γυναικών και της Carl Duisberg-Gesellschaft -της Εταιρείας για την Προώθηση της Νέας Γενιάς- κατόρθωσε να στείλει στη Γερμανία 70 παιδιά από τα Καλάβρυτα και τα γύρω χωριά, ώστε να λάβουν μέρος σε ένα πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης που τους έδινε δυνατότητα εργασίας στη Γερμανία. Έτσι, λίγα χρόνια αργότερα, αφού είχαν καταφέρει να εργαστούν με επιτυχία σε διάφορες γερμανικές εταιρείες, επέστρεψαν στην Ελλάδα όντας σε θέση πια να στηρίξουν τις χήρες-μητέρες τους.
Η Σραμ όμως δεν σταμάτησε εκεί. Συγκλονισμένη από όσα έβλεπε και σε άλλους μαρτυρικούς τόπους που επισκέφτηκε -στην Κρήτη, την Ήπειρο και τη Βόρεια Μακεδονία-, προσπάθησε να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κονδύλια από γερμανικές πηγές χρηματοδότησης, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για να φτιαχτούν συστήματα ύδρευσης και άρδευσης, αγροτικές μονάδες παραγωγής, κτίρια, να αγοραστούν ασθενοφόρα, οικοδομικά υλικά, κ.λπ.
Καθώς όλα τα παραπάνω γίνονταν σε μια περίοδο κατά την οποία οι επίσημες γερμανικές αρχές δεν είχαν ακόμη ξεκινήσει τη συζήτηση περί της συνολικής γερμανικής ευθύνης για τις σφαγές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ενέργειές της αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Οι εκθέσεις της, η αλληλογραφία της και άλλα έγγραφα του προσωπικού της αρχείου μαρτυρούν όχι μόνο τις άοκνες προσπάθειές της για βοήθεια στα θύματα των γερμανικών σφαγών, αλλά και τον τρόπο θέασης της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης σε Γερμανία και Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ’50.
Έπειτα από ενάμιση αιώνα ερευνών, δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμη τα διαμορφωτικά στάδια του μυκηναϊκού πολιτισμού κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη νότια Ελλάδα. Σ’ αυτή την περίοδο των απαρχών, ανάμεσα στο 1600 και το 1400 π.Χ., επικεντρώνεται το βιβλίο του Τζακ Λ. Ντέιβις, συνδιευθυντή, μαζί με τη Σάρον Ρ. Στόκερ, των συνεχιζόμενων ανασκαφών στο Ανάκτορο του Νέστορα στη μυκηναϊκή Πύλο. Ό Τζ. Λ. Ντέιβις και η Σ. Στόκερ τεκμηριώνουν ότι η Πύλος υπήρξε ένας μείζονος σημασίας κόμβος ανταλλαγής ιδεών ανάμεσα στον ήδη εδραιωμένο μινωικό πολιτισμό της Κρήτης και στην ελληνική ενδοχώρα: η Μεσσηνία υπήρξε η περιοχή όπου ο πληθυσμός της ηπειρωτικής χώρας εγκεντρίστηκε για πρώτη φορά με ένα «κρητικό μόσχευμα» και υιοθέτησε τα ιδεολογικά/εννοιολογικά και τεχνολογικά εργαλεία ώστε να αναπτυχθεί η οργανωμένη πολιτειακή οντότητα της μυκηναϊκής Πύλου, γύρω από το ισχυρό πρόσωπο ενός άνακτος, που περιβάλλεται με στρατιωτική και θρησκευτική αίγλη. Ίσως ένας τέτοιος άναξ του 15ου αιώνα π.Χ. υπήρξε και ο περίφημος Γρύπας Πολεμιστής, ο τάφος του οποίου ήλθε στο φως το 2015 από τους ανασκαφείς της Πύλου, προσφέροντας πολύτιμα αρχαιολογικά και ιστορικά τεκμήρια.
Το βιβλίο όμως δεν είναι μόνο μια τυπική «μελέτη περίπτωσης». Ό συγγραφέας ανατρέχει σε όλη την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην Πύλο, αναζητά συσχετισμούς με νεότερες ιστορικές περιόδους, όπως η οθωμανική, για να βρει ερμηνευτικά εργαλεία, συνδέει την προσωπική του μαθητεία και πορεία στην αρχαιολογική έρευνα με την εξέλιξη της αρχαιολογικής επιστήμης τις τελευταίες δεκαετίες και, εντέλει, παρουσιάζει το πώς η αρχαιολογία παράγει γνώση, πώς ο τρόπος με τον οποίο κατανοούμε τα αρχαιολογικά ευρήματα αλλάζει με την πάροδο του χρόνου αλλά και πώς διαμορφώνεται από προσωπικές εμπειρίες στον ακαδημαϊκό χώρο και στο πεδίο.
Εικόνα εξωφύλλου: Λεπτομέρεια από τον Αχάτη της Μάχης της Πύλου που βρέθηκε το 2015 από τους Davis και Stocker στον τάφο του Γρύπα Πολεμιστή, σε έναν αγρόπου γειτνιάζει με το Ανάκτορο του Νέστορα· κρητικό έργο της νεοανακτορικής εποχής.
LiFO
783
Take me out night.
Εκατό προτάσεις εξόδου για ένα τέλειο φθινόπωρο.
Ξένη λογοτεχνία
Ο εικοσιπεντάχρονος Άρθουρ έχει εγκαταλείψει τις σπουδές και το σπίτι του· ζει σε ξενοδοχείο με επίδομα του πατέρα του, με τον οποίο δεν έχει συχνή επικοινωνία. Τον στοιχειώνει ένα παιδικό τραύμα που τον έχει οδηγήσει στην κατάθλιψη και το ποτό. Η συνάντηση μετά από χρόνια με τον πατέρα του και με μια κοπέλα που γνωρίζει την ίδια μέρα σ’ ένα μπαρ θα σταθούν ικανά να διαχειριστεί το τραύμα του και την εκρηκτική συμπεριφορά του;
Το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα του Στόουνερ. Ένα ψυχολογικό έργο που ο Τζον Γουίλιαμς έγραψε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν νοσηλεύτηκε ως τραυματίας. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1948 αλλά δεν προσέχτηκε ιδιαίτερα. Επανεκτιμήθηκε εξήντα χρόνια μετά και προστέθηκε στη λίστα των άλλων μεγάλων έργων του.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
Νικόλαος Βρυζίδης, Πασχάλης Ανδρούδης, Marielle Martiniani-Reber
Ο συλλογικός τόμος Μετάξι και Πορφύρα προτείνει ένα ταξίδι στον κόσμο του βυζαντινού και μεταβυζαντινού υφάσματος, μέσω της εξερεύνησης των διαφορετικών παραδόσεων οι οποίες αναπτύχθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο, από την ύστερη Αρχαιότητα ως την Πρώιμη Νεότερη Εποχή. Η ομάδα των επιμελητών και συγγραφέων του τόμου, αποτελούμενη από μελετητές με αλληλοσυμπληρωματικά ενδιαφέροντα και εξειδικεύσεις, δημιούργησε έναν πολυποίκιλο επιστημονικό καμβά. Αυτό το πνεύμα διεπιστημονικότητας διέπει τον παρόντα τόμο, ο οποίος φιλοδοξεί να καλύψει ένα καίριο κενό στην υπάρχουσα ελληνική βιβλιογραφία, προσφέροντας μία σύνοψη τόσο των σημαντικότερων τοπικών παραγωγών όσο και των υφαντών που έφταναν από Δύση και Ανατολή στις πολύβουες αγορές του Βυζαντίου και της οθωμανικής Ελλάδας. Στόχος είναι η ανάδειξη της συγκεκριμένης όψης του υλικού μας πολιτισμού, τόσο σημαντικής αλλά και ακόμη άγνωστης στο ευρύτερο κοινό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα διάφορα κεφάλαια ξεδιπλώνουν πτυχές του οικονομικού, κοινωνικού, θρησκευτικού και καλλιτεχνικού γίγνεσθαι, οι οποίες διαπλέκονται στη μελέτη του υφάσματος ακριβώς όπως το στημόνι και το υφάδι του αργαλειού για την ύφανση πολυσύνθετων σχεδίων.
Ξένη λογοτεχνία
Στους αναγνώστες
Φίλοι αναγνώστες που το βιβλίο τούτο διαβάζετε,
το κάθε πάθος από πάνω σας πετάξετε
κι από το διάβασμά του μη σκανταλιστείτε:
ούτε κακό ούτε προστυχιά μέσα του θα βρείτε.
Κι αλήθεια είναι πως στάλα τελειότητας εδώ πάλι
δε θα μάθετε, πάρεξ για το ζήτημα του γέλιου.
Άλλο θέμα η καρδιά μου δε δύναται να διαλέξει,
σαν βλέπει το σαράκι που σας σκάβει και σας τρώει.
Κάλλιο για γέλια παρά για κλάματα να γράφω,
αφού το γέλιο είναι γνώρισμα τ’ ανθρώπου μόνο.
Ο Φρανσουά Ραμπελαί (1483–1553) πρόσθεσε στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση το μεγαλείο της φυσικής και πνευματικής ζωής με οδηγούς δύο γίγαντες: τον πατέρα Γαργαντούα και τον γιο Πανταγκρυέλ, με συνοδούς και φίλους, που οι ανθρώπινες διαστάσεις τους είναι πρότυπα ηθικής, παιδείας, ειρήνης, φιλίας. Μια ομάδα που διασχίζει τα άγονα και απονεκρωμένα εδάφη του σχολαστικισμού, της θρησκευτικής και πολιτικής απάτης, μάχεται τον παραλογισμό της εξουσίας, ορθώνει το «Μοναστήρι του Θελήματος», όπου άντρες και γυναίκες ζουν κατά το «θέλημά» τους. Όσο για το ύφος και τη γλώσσα, η ακριβολογία συνυφαίνεται με τη βωμολοχία και τη γελοιοποίηση, δημιουργώντας τον μοναδικό «ραμπελαισιανό» κανόνα.
Ο Καζαμίας με τίτλο Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον για το έτος 1533 μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Ο αναγνώστης μπορεί να τον συμβουλευτεί, υψώνοντας το ποτήρι του προς τιμήν του πνεύματος του Ραμπελαί.
Μπορούμε άραγε, σε έναν άδικο κόσμο, να απολαμβάνουμε χωρίς να γινόμαστε συνεργοί στην αδικία; Μήπως οι κάθε λογής ηδονές μας -ερωτικές, γευστικές, εορταστικές-, διαμορφωμένες σε μεγάλο βαθμό από τον σύγχρονο καπιταλισμό, έρχονται σε αντίθεση με τις νέες πολιτικές διεκδικήσεις -άρνηση της πατριαρχικής βίας, προστασία του έμβιου κόσμου, υγειονομική ασφάλεια- που προβάλλουν στον ορίζοντα;
Αντί να ενδίδει στον ασκητισμό, το παρόν βιβλίο μάς καλεί να ανακαλύψουμε εκ νέου την πολιτικά ανατρεπτική διάσταση της ηδονής. Η Αριστερά δεν έχει κανέναν λόγο να εγκαταλείψει τη χαρά της ζωής στην αντιδραστική σκέψη”, που έρχεται να αντιταχθεί στην “ηθικολογία των προοδευτικών”. Η ηδονή είναι ένα συναίσθημα που μας επιτρέπει να αποφύγουμε την καταστροφή, υπό τον όρο ότι τη μοιραζόμαστε.
Σε αυτό το δοκίμιο, ο Μικαέλ Φεσέλ προτείνει να επανασυνδεθούμε με τις παραδόσεις εκείνες που συναρθρώνουν ηδονή και χειραφέτηση. Δείχνει ότι οι ελπιδοφόρες πολιτικές εμπειρίες είναι αυτές από τις οποίες απουσιάζουν ο τρόμος και η ντροπή.
LiFO
782
Η μεγαλύτερη ετήσια εικαστική διοργάνωση στην Ελλάδα γιορτάζει φέτος τα τριάντα της χρόνια.
Ιστορία
Η ιστορία δύο ανθρώπων που συνέδεσαν τη ζωή τους με την επιστήμη τους και άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στην Αρχαιολογία.
H περιγραφή της επιστημονικής διαδρομής του Γιάννη και της Έφης Σακελλαράκη, που περιλαμβάνει ανασκαφές, συγγραφικό έργο και δημοσιεύσεις, ταξίδια για διεθνή συνέδρια, επιτυχίες και απογοητεύσεις, ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή, τα τεκταινόμενα στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Η συγγραφέας, μέσα από μια μυθιστορηματική αφήγηση, περιγράφει την κοινή τους πορεία και το πώς αισθάνθηκαν, έδρασαν και αντέδρασαν, με συγκεκριμένη λογική, αισθητική και ήθος, μέσα και έξω από τον αρχαιολογικό κόσμο.