Πολιτική
Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία ο όρος «κυβερνητική» (cybernetics) απασχολούσε την επιστημονική βιβλιογραφία, τόσο στο πεδίο των θετικών επιστημών, όπως τα μαθηματικά και η ανερχόμενη τότε πληροφορική, όσο και στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών και επιστημών υγείας, όπως η ψυχολογία, η βιολογία, τα οικονομικά κ.α. Ο ίδιος αυτός όρος φαίνεται να εξαφανίστηκε ακριβώς τη στιγμή που η επιρροή του και τα αποτελέσματά του -ιδίως με τη μορφή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των αυτοματισμών- άρχισαν να κατακλύζουν τον κόσμο.
Τι σημαίνει η κυβερνητική να μην είναι απλά μια επιστημονική μέθοδος αλλά μια υπόθεση, ένα κοινωνικό και πολιτικό σχέδιο διακυβέρνησης, μια κοσμοθεωρία με την οποία η εξουσία βλέπει, οργανώνει και διοικεί την κοινωνία; Στην Κυβερνητική Υπόθεση, η κολλεκτίβα Tiqqun μας δείχνει τη λεπτεπίλεπτη μορφή εξουσίας και ελέγχου που πλαισιώνει τη νεοφιλελεύθερη συνθήκη. Τα συστήματα, η ανάδραση, το δίκτυο, ο αλγόριθμος μετατρέπονται σε πολιτικές κατηγορίες ανατρέποντας το μύθο περί μη επέμβασης του κράτους στην κοινωνία και αποδεικνύοντας ότι το κυβερνάν ήταν, είναι και θα είναι πάντα μια εμπρόθετη υπόθεση.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η εμπειρία της κοινωνικής επανάστασης και της ήττας στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936-1939) υπήρξε κρίσιμη διεθνώς τόσο για τον αναρχικό χώρο, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό την πολιτική του κουλτούρα, όσο και για όλα σχεδόν τα ρεύματα της αριστεράς.
Το βιβλίο εξετάζει κριτικά τις μαρτυρίες αγωνιστών και αγωνιστριών του ισπανικού αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος (της CNT/FAI) και επικεντρώνεται σε τέσσερα σημεία, κομβικά για την κατανόηση της εξέλιξης και της έκβασης του εμφυλίου: στο ζήτημα της πολιτικής εξουσίας, στον ρόλο του διεθνούς παράγοντα, στον στρατιωτικό και στρατηγικό παράγοντα, και στην εμπειρία της κολεκτιβοποίησης και τη συμβολή της στην πολεμική προσπάθεια. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να ανανεώσει τη σχετική συζήτηση, υπό το πρίσμα των σύγχρονων ιστοριογραφικών προσεγγίσεων αλλά και των συλλογικών και προσωπικών αναζητήσεων που απασχολούν από τη δεκαετία του 1930 μέχρι τις μέρες μας το αντικαπιταλιστικό κοινωνικό κίνημα και όσες/ους έχουν ως αναφορά τον αγώνα ενάντια στον φασισμό.
Ξένη λογοτεχνία
“Το πρωί, στην υπηρεσία, ανάμεσα σε ένα σωρό επαγγελματικές και προσωπικές επιστολές, βρήκα έναν χοντρό φάκελο, που τράβηξε την προσοχή μου. Σκέφτηκα, ότι ήταν ένα άρθρο και το άνοιξα πρώτο. Αλλά τελικά ήταν ένα γράμμα, με πολλές σελίδες. Έψαξα για μία υπογραφή – Όλγα Βεσελόφσκαγια”.
Το γράμμα της Όλγα Βεσελόφσκαγια αφορά σε ένα “αυστηρώς προσωπικό” ζήτημα. Η Όλγα είναι μεγαλωμένη στην τσαρική Ρωσία, από αυστηρή μητέρα, λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει η Οκτωβριανή Επανάσταση.
Όταν η κόρη της Ζένια δημιουργεί ερωτική σχέση με τον πατριό της και νεότερο ηλικιακά σύζυγο της Όλγα, η σύγκρουσή τους είναι αναπόφευκτη. Η Όλγα δεν ξέρει πώς να σταθεί. Η Ζένια πώς να κατανοήσει.
I first came across Rae Dalven without even knowing it, at the opening of one of my art school graduation exhibitions in Berlin, 2012, when I read Constantine Cavafy’s “Ithaka,” a poem about missing a home one could never reach. This poem was translated by Rae Dalven into English in the late 1950s and is one of the reasons why she is still known in some circles today.
A few years later, in 2018, I, like Cavafy’s Odysseus, reached an old-new discovered home when I first visited Ioannina while researching an ongoing art project about the Romaniote community of Ioannina. The city of Ioannina, or, as some write, Janina, was home to the largest Romaniote community in the world prior to the Shoah, and among its residents was my mother’s family, the Levis. Re-discovering this place, I felt a deep connection to it, and to my family who had lived there: it gave me an explanation for the many questions I had about my identity, my sense of belonging. […]
Κοινωνιολογία
“Ο φεμινισμός δεν σκότωσε ποτέ κανέναν”. Αυτή η φράση έχει διατυπωθεί εδώ και δεκαετίες από την πλειοψηφία του φεμινιστικού λόγου. Λες και οι φεμινίστριες προσπαθούσαν να καθησυχάσουν μια αγχωμένη πατριαρχία ή να υποστηρίξουν την ιδέα -που είναι ήδη ευρέως διαδεδομένη- ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι τρομακτική, ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι επικίνδυνη. Αλλά είναι αλήθεια ότι ο φεμινισμός δεν έχει σκοτώσει ποτέ κανέναν; Τα ονόματά τους είναι Μαρία, Νούρα, Ιουδήθ, Ντιάνα, Κρίσταμπελ. Έχουν χρησιμοποιήσει βία κατά της πατριαρχίας. Έχουν αγγίξει το μεγάλο ταμπού. Για να θρέψει έναν προβληματισμό σχετικά με τη θέση της βίας στον αγώνα κατά της πατριαρχίας, η IRENE μας διηγείται την ιστορία αυτών των βίαιων γυναικών
Κοινωνιολογία
Πώς θα είναι ο φεμινισμός του 21ου αιώνα; Το νέο κύμα μαχητικού φεμινισμού που ξεσπά σε κάθε γωνιά του πλανήτη απαντά στο ερώτημα διεκδικώντας την ανατροπή της έμφυλης καταπίεσης μέσα από τον αγώνα για την ανατροπή του καπιταλισμού· του συστήματος που συναρθρώνει την ταξική εκμετάλλευση με την έμφυλη βία, τον ρατσισμό και την αποικιακή βία, τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό, την περιβαλλοντική καταστροφή.
Είναι ένας φεμινισμός ευθέως ανταγωνιστικός προς τον φιλελεύθερο φεμινισμό, ο οποίος οραματίζεται ίσες ευκαιρίες στην κυριαρχία και στη διαχείριση της εκμετάλλευσης, επιχειρώντας να αποπολιτικοποιήσει τους αγώνες για την έμφυλη δικαιοσύνη και να θέσει τον φεμινισμό στις υπηρεσίες του κεφαλαίου.
Ο Φεμινισμός για το 99% συνιστά πράγματι ένα μανιφέστο, που διακηρύσσει τις αρχές και τους στρατηγικούς στόχους ενός φεμινισμού ο οποίος είναι λόγος και πράξη από και για την κοινωνική πλειονότητα· συνιστά ένα μαρξιστικό μανιφέστο, που πιάνει το νήμα της αναζήτησης μιας επαναστατικής ρήξης νοηματοδοτώντας εκ νέου την ταξική πάλη υπό το πρίσμα αντιθέσεων γύρω από ζητήματα που για χρόνια αποσιωπούνταν, όπως το φύλο, η σεξουαλικότητα, η αναπηρία, η οικολογία.
Κοινωνιολογία
Η μητρότητα αποτελεί σημείο συνάντησης και τριβής κοινωνικών δυναμικών, πολιτικών αντιλήψεων και πολιτισμικών μεταβολών. Οι πολυσήμαντοι τρόποι με τους οποίους αναπαρίσταται στην κυρίαρχη κουλτούρα, οι λόγοι που αρθρώνονται γύρω από αυτή και εγγράφονται σε ποικίλες ιδεολογικές αφετηρίες και κατευθύνσεις, το αναπαραγωγικό σώμα που άλλοτε γίνεται τόπος καταπίεσης και άλλοτε απελευθέρωσης, μαρτυρούν τη φορτισμένη πραγμάτευση του θέματος και τη δυσκολία απαγκίστρωσής του από στερεοτυπικές προκείμενες. Έτσι η μητρότητα γίνεται κάτι το άπιαστο, μολονότι είναι διαρκώς παρούσα. Η ανά χείρας μελέτη, προϊόν μιας ανεξάρτητης ερευνητικής διαδικασίας, επιχειρεί να καταδείξει πώς συναρθρώνονται οι πολλαπλές μορφές καταπίεσης στον τρόπο που βιώνεται η μητρότητα, να εντοπίσει τα σημάδια της κρίσης που ρευστοποιούν και οριοθετούν εκ νέου το πεδίο αλλά και να συνομιλήσει με τους εγχώριους και διεθνείς φεμινισμούς της εποχής μας.
Ξένη λογοτεχνία
Ο Μορέλ, πρώην αντιστασιακός εκτοπισμένος στα ναζιστικά στρατόπεδα, συνεχίζει τον αγώνα ενάντια στη βαρβαρότητα υπερασπιζόμενος τους ελέφαντες που αφανίζονται ανελέητα από αποικιοκράτες, ιθαγενείς και αυτονομιστές. Μέσα από ένα φαντασμαγορικό οδοιπορικό στη Μαύρη Αφρική στο κατώφλι της απο-αποικιοποίησης, ο μοναχικός esperado Μορέλ διασταυρώνεται με κάθε δείγμα της ανθρώπινης κωμωδίας που μαγνητίζει η καρδιά του σκότους: τυχοδιώκτες, παράσιτα, οπορτουνιστές, λιποτάκτες, γραφειοκράτες αλλά και μάγους, ιερείς, φυσιοδίφες, ιδεαλιστές, ερημίτες. Και μία νεαρή Βερολινέζα. Έναν αιώνα σχεδόν μετά τον Μόμπυ Ντικ, ο Gary επιλέγει ένα μεγάλο θέμα και γράφει ένα μεγάλο μυθιστόρημα κερδίζοντας το πρώτο του βραβείο Goncourt το 1956.
Κοινωνιολογία
– Τι σχέση έχουν οι FARC της Κολομβίας με τη Μέρκελ;
– Πόσο συνδέεται ο Σόκρατες με το κίνημα Γκεζί της Κωνσταντινούπολης;
– Τι κοινό έχουν ο Ερυθρός Αστέρας Παρισιού με το απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική ή την αντίσταση στον φασισμό της Μπεϊτάρ Ιερουσαλήμ του Ισραήλ;
– Πως το γυναικείο ποδόσφαιρο “έσωσε” το άθλημα από την εξαφάνιση την επαύριον του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και πόσο μοιάζει ο Λουκασένκο με τις “Τίγρεις” του Αρκάν στη Σερβία;
– Ποιοι τόλμησαν να σηκώνουν τη σημαία των Βάσκων επί Φράνκο στο Σαν Σεμπαστιάν και πώς οι Σοβιετικοί “επιστημονικοποίησαν” ό,τι συνέβαινε μέσα στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου;
– Πώς η Αφρική αναθάρρησε μέσα από τα “αδάμαστα λιοντάρια” του Καμερούν και γιατί ο Πούτιν ένιωθε την πίεση να φουντώνει στο Μουντιάλ της Ρωσίας;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι το ποδόσφαιρο. Το λαϊκότερο και δημοφιλέστερο άθλημα της ανθρωπότητας, που καταφέρνει να διατρέχει τις φλέβες των κοινωνιών, να γεννά πάθη και ελπίδες, συγκρούσεις και διεξόδους, με τρόπο συναρπαστικό όσο και αναπάντεχο. Σκοτεινές προσωπικότητες, καρτέλ ναρκωτικών, αιμοσταγείς πολέμαρχοι, δικτάτορες, απελευθερωτικά κινήματα και ένοπλες ομάδες επιχείρησαν να εκμεταλλευτούν, να χρησιμοποιήσουν ή να αξιοποιήσουν τη δύναμη και επιρροή του ποδοσφαίρου για να ενισχύσουν το δικό τους αφήγημα και να καθορίσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Μέσα σε αυτή την αέναη πάλη του καλού με το κακό, το ίδιο το παιχνίδι, η μπάλα, η “pelota” του Μαραντόνα, συνεχίζει να συναρπάζει και να επαληθεύει τη ρήση του Μπομπ Μάρλεϊ ότι “το ποδόσφαιρο είναι ελευθερία”.
Σε αυτό το βιβλίο, κάνουμε μια βόλτα σε ιστορίες απ’ όλο τον κόσμο που σημάδεψαν το άθλημα και αποδεικνύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι κάτι παραπάνω από ένα παιχνίδι, ότι “it is more than a game”, όπως λένε και οι φίλοι μας οι Άγγλοι.
Φιλοσοφία
Κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ελπίδα, ακόμα κι αν αφορά τα πιο ευτελή πράγματα που δίνουν μια κάποια ικανοποίηση, ακόμα και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, ακόμα και στη φτώχεια, την ασθένεια και την κοινωνική αποτυχία. Χωρίς ελπίδα, η τάση της ζωής μας προς το μέλλον θα εξαφανιζόταν και, μαζί της, η ίδια η ζωή. Θα καταλήγαμε σε απόγνωση, μια λέξη που αρχικά σήμαινε ακριβώς «χωρίς ελπίδα» ή θανατηφόρα αδιαφορία. Επομένως, έχουμε δικαίωμα να ελπίζουμε; Υπάρχει άραγε μια επαρκής δικαιολογία ο καθένας μας να ελπίζει; Υπάρχει ελπίδα για έθνη και κινήματα, για την ανθρωπότητα και ίσως για όλη τη ζωή, για ολόκληρο το σύμπαν; Έχουμε δικαίωμα στην ελπίδα χωρίς να έχουμε καμία ελπίδα; Την έχουμε ακόμη και ενάντια στην παροδικότητα όλων των πραγμάτων, ενάντια στην πραγματικότητα του θανάτου;
Δοκίμιο
Το πρωτοποριακό δοκίμιο του Φρέντρικ Τζέιμσον “Μια αμερικανική ουτοπία” θέτει υπό ριζική αμφισβήτηση τις καθιερωμένες αριστερές ιδέες σχετικά με το τι είναι μια χειραφετημένη κοινωνία. Υποστηρίζονται εδώ -μεταξύ άλλων- η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για όλους, η άνευ όρων αναγνώριση του φθόνου και της μνησικακίας ως βασικών προκλήσεων για κάθε κομμουνιστική κοινωνία και η παραδοχή ότι ο διαχωρισμός ανάμεσα σε εργασία και ελεύθερο χρόνο δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Για να δημιουργήσουμε έναν νέο κόσμο, πρέπει πρώτα ν’ αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον παλιό. Το κείμενο του Τζέιμσον παρεμβαίνει καίρια για να ξεκινήσει μια συζήτηση αναφορικά με τις εναλλακτικές στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Εκτός από το δοκίμιο του Τζέιμσον, ο ανά χείρας τόμος περιέχει απαντήσεις από εξέχοντες φιλοσόφους και θεωρητικούς της πολιτικής και του πολιτισμού, καθώς και έναν επίλογο του ίδιου του Τζέιμσον.
Πολλοί θα βρουν αποκρουστικά όσα θα διαβάσουν σε αυτές τις σελίδες: θα χυθεί αίμα! Ίσως όμως να πρέπει να χύσουμε (ιδεολογικό) αίμα για να δώσουμε άλλη μία ευκαιρία στην αριστερά.
Στον τόμο συμβάλλουν οι Σαρότζ Γκίρι, Κάθι Γουίκς, Κοτζίν Καρατάνι, Τζόντι Ντιν, Κιμ Στάνλεϊ Ρόμπινσον, Φρανκ Ρούντα, Αλμπέρτο Τοσκάνο και Άγκον Χάμζα.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ο Άγγλος μυθιστοριογράφος E. M. Forster και ο Αλεξανδρινός ποιητής Κ. Π. Καβάφης γνωρίστηκαν στην Αλεξάνδρεια, την εποχή που ο Forster εργαζόταν για τον Ερυθρό Σταυρό κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αλληλογραφία που ακολούθησε μεταξύ τους μαρτυρά μια σύνθετη σχέση και αποδεικνύει με συναρπαστικό τρόπο την αδιάπτωτη αποφασιστικότητα του Forster να προωθήσει τον Καβάφη να συμπλεύσει πλήρως με τα σχέδια του Forster.
Η ιστορία που μας αφηγείται η αλληλογραφία περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, καθώς στο πρώιμο εγχείρημα του Forster να μεταφραστεί ο Καβάφης συμμετείχαν ο Arnold Toynbee, ο T.S. Eliot, ο T.E. Lawrence και ο Leonard Woolf. Ο Forster τελικά πέτυχε να γνωρίσει τον Καβάφη στον αγγλόφωνο κόσμο θέτοντας γερά θεμέλια για την σημερινή παγκόσμια λογοτεχνική φήμη του ποιητή.
Η έκδοση περιλαμβάνει το σύνολο της σωζόμενης αλληλογραφίας Καβάφη – Forster, συσχετιζόμενες επιστολές και αρχειακό φωτογραφικό υλικό. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η αλληλογραφία Φόρστερ-Καβάφη δεν είναι απλώς τεκμήριο του λογοτεχνικού κλίματος της εποχής και μιας προσωπικής σχέσης κοινής αισθητικής. Μας προσφέρει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε την υφέρπουσα ιδεολογική απόκλιση δύο σπουδαίων εκπροσώπων της διανόησης στις αρχές του εικοστού αιώνα και, στην τελική, μας αφορά περισσότερο από κάθε άλλον. Η ελληνική μετάφραση της Κατερίνας Γκίκα, όπως και η επιμελημένη έκδοση από τον “Ίκαρο” είναι αντάξιες των προσδοκιών ενός απαιτητικού κοινού και κόσμημα για τα εκδοτικά μας πράγματα. Αξιοσημείωτο είναι πως, στα σχέδια συμβολαίων για έκδοση των ποιημάτων του που λάμβανε από την Hogarth Press, ο Καβάφης αντέτεινε επιφυλάξεις πρακτικής υφής, ανησυχίες για την επιλογή και τελική μορφή των ποιημάτων, δισταγμούς ως προς τα πνευματικά δικαιώματα και ένα σωρό άλλα επιχειρήματα, ενδεικτικά της γενικότερης τοποθέτησής του πως μια έκδοση αγγλόφωνη του έργου του “θα είχε πρόωρον χαρακτήρα”…