Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η μαρτυρία της Μπέρρυς Ναχμίας για τη σύλληψη, την εκτόπιση και τον εγκλεισμό της στο στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου υπήρξε μία από τις πρώτες μαρτυρίες επιζώντων που εκδόθηκαν στην Ελλάδα. Είναι η πρώτη από τις ελάχιστες μαρτυρίες γυναικών που επέστρεψαν στην Ελλάδα και είχαν το σθένος να καταγράψουν την ακραία φρίκη που βίωσαν στο στρατόπεδο στο οποίο εξοντώθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο Εβραίοι απ’ όλη την Ευρώπη.
Μετά από μια εισαγωγή για τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια στην Καστοριά, η συγγραφέας αφηγείται την εκτόπιση και τον δεκάμηνο εγκλεισμό της στο στρατόπεδο του Μπιρκενάου, όπου χάθηκαν όλοι οι δικοί της, τις πορείες θανάτου και τα άλλα ναζιστικά στρατόπεδα όπου υπήρξε κρατούμενη, τέλος την οδύσσεια της επιστροφής της στην Ελλάδα, μέσα από μια ρημαγμένη Ευρώπη, το καλοκαίρι του ’45. Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία μιας άπραγης κοπέλας από μια μικρή επαρχιακή πόλη, που βρέθηκε αντιμέτωπη με την πιο απάνθρωπη συνθήκη, την εμπειρία του Άουσβιτς, και τα ανεξάντλητα αποθέματα δύναμης που ανέσυρε από μέσα της για να επιβιώσει.
Τη νέα, αναθεωρημένη έκδοση επιμελήθηκε η ιστορικός Οντέτ Βαρών-Βασάρ, που υπογράφει και το εκτενές επίμετρο στο οποίο αναδεικνύεται η προσωπικότητα και η δράση της Μπέρρυς Ναχμίας και η ξεχωριστή προσφορά της στην υπόθεση της μνήμης του Ολοκαυτώματος την περίοδο ακριβώς που αυτή αναδύεται και συγκροτείται στην Ελλάδα.
Ελληνική λογοτεχνία
Στην Ομορφάσχημη (1960) η ηρωίδα, μια νεαρή Εβραία αυστριακής καταγωγής ονόματι Γερτρούδη Στερν, μοιράζεται ως έναν βαθμό την τύχη των ομοφύλων της στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας επιβιώσει από μια σειρά γεγονότων φυλετικής δίωξης από τους ναζί, μιλά για το παρελθόν της σε τυχαίους αλλά κάθε φορά νέους ακροατές, με τους οποίους στη συνέχεια συνάπτει ερωτική σχέση λίγων ημερών. Ένας από τους ακροατές της, ο αφηγητής του κειμένου, θα αναπαραγάγει πιστά την πρωτοπρόσωπη εξομολόγησή της επιχειρώντας με τη σειρά του να μοιραστεί με κάποιον φίλο του την ιστορία που άκουσε από την ίδια.
Βυθισμένη σ’ έναν κόσμο καχυποψίας και παραμορφωτικών διαθλάσεων της πραγματικότητας, η Γερτρούδη προσπαθεί να ανακαλέσει το τραυματικό παρελθόν της και να μιλήσει για το βίωμα του διωγμού των Εβραίων. Ωστόσο, η αφήγησή της αποκλίνει εμφανώς από κάθε προσπάθεια ρεαλιστικής αναπαράστασης. Ο συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται τόσο για την αληθοφάνεια των γεγονότων όσο για την τραυματική επίπτωσή τους στη ζωή της ηρωίδας του.
Κινούμενος στο μεταίχμιο μεταξύ πραγματικού και επινοημένου, χρησιμοποιώντας συγχρόνως ένα ολόκληρο σύστημα ρητορικών και λογοτεχνικών τεχνασμάτων, ο Καχτίτσης αναδεικνύει τη μαρτυρία ως κειμενική κατασκευή, ως πρακτική λόγου που ανακινεί μια σειρά από υπαρξιακά και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με το τραύμα, τη γλώσσα, την επιβίωση.
Ξένη λογοτεχνία
Το «Άσμα του σφαγιασμένου εβραϊκού λαού» είναι το σημαντικότερο επικό ποίημα που γράφτηκε στην περίοδο της θανάτωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Η σύνθεσή του ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1943. Χειρόγραφες μεταγραφές του διασώθηκαν μυθιστορηματικά, σε μπουκάλια θαμμένα στο πάρκο της πόλης Βιττέλ ή στο χερούλι μιας βαλίτσας. Λίγους μήνες αργότερα, στο Άουσβιτς, ο ποιητής, μαζί με τον μεγάλο του γιο Τσβι, θα ακολουθήσουν την τραγική μοίρα του λαού τους στα χρόνια του ναζισμού. Είχε προηγηθεί ο χαμός της συζύγου του Χάνα και των δύο μικρότερων γιών του, Μπένσιον και Γιόμελε.
Η ανείπωτη τραγωδία, οικογενειακή και συλλογική ταυτόχρονα, ερημώνει εσωτερικά τον ποιητή. Έχοντας πλήρη επίγνωση, προσπαθεί να αρθρώσει λόγο για όσα βιώνει και συγχρόνως νιώθει την υποχρέωση να σιωπήσει. Ο Κατσνέλσον εξεγείρεται. Πώς μπορεί ο Θεός να συνυπάρχει με την Τρεμπλίνκα; Όμως και μια ζωή δίχως Θεό μοιάζει αβίωτη. Το ρίγος που διαπερνά τον αναγνώστη του άσματος ενεργοποιείται όχι από την αισθητική, αλλά από την άμεση επαφή του με τη φρίκη.
Το βιβλίο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1998. Είναι μια πρωτότυπη και συστηματική μελέτη της εικόνας του Άλλου σε περιόδους κρίσης και πολέμου και θέτει το ζήτημα των ορίων της αναπαράστασης με παράδειγμα τη γενοκτονία των Εβραίων.
Στις σελίδες του εξετάζονται ζητήματα σχετικά με την πρόσληψη και τη λογοτεχνική αναπαράσταση του πολέμου και της γενοκτονίας των Εβραίων· διερευνάται η εικόνα του Εβραίου στη διεθνή και ελληνική λογοτεχνία σε σχέση με τα ιστορικά, κοινωνικά και λογοτεχνικά συμφραζόμενα· επιχειρείται η εικονολογική ανάλυση έργων της μυθοπλασίας της περιόδου 1945-2010 για τη γενοκτονία των Εβραίων· παρουσιάζεται επίσης μια μεθοδολογική πρόταση για τη διερεύνηση της εικόνας του Άλλου στη λογοτεχνία, ώστε να μπορεί να αποβεί χρήσιμη γενικότερα για τη μελέτη της εικόνας του ξένου.
Στη νέα έκδοσή του έχει προστεθεί μία ενότητα για την εικόνα του Εβραίου στον κινηματογράφο, ξένο και ελληνικό, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι το 2015, με έμφαση στις ταινίες για το Ολοκαύτωμα.
«Το βιβλίο της Αμπατζοπούλου είναι η αρτιότερη εργασία που έχουμε ως τώρα πάνω στη θεματική του άλλου και του διωγμού του, αλλά και ένα δοκίμιο συγκριτικής γραμματολογίας με ευρύτατη ενημέρωση και με υποδειγματική χρήση νέων μεθόδων ανάλυσης».
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Γιατί αποκαλούσαν τον Γιόζεφ Μένγκελε «Άγγελο του Θανάτου»; Τι πειράματα έκανε στο Άουσβιτς; Πώς έφτασε το όνομά του να συμβολίζει το Ολοκαύτωμα; Πώς κατάφερε να ξεφύγει από τη δικαιοσύνη; Η ιστορία του πιο διαβόητου εγκληματία πολέμου όλων των εποχών γραμμένη από τον άνθρωπο που τον ανακάλυψε, νεκρό, σαράντα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Ο συγγραφέας, βασιζόμενος σε νέα άγνωστα στοιχεία, παρουσιάζει αναλυτικά τη δράση του Μένγκελε και διηγείται τις προσπάθειες που έγιναν για τον εντοπισμό του και κατέληξαν, το 1985, σε ένα νεκροταφείο στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Με τρόπο που θυμίζει αστυνομικό μυθιστόρημα περιγράφει τη σχολαστική έρευνα που επιβεβαίωσε ότι ο νεκρός ήταν πράγματι ο Μένγκελε.
Ιστορία
Το Αρχαιολογία, έθνος και φυλή είναι ένα βιβλίο απαραίτητο, όχι μόνο για τους σπουδαστές της αρχαιολογίας και των γειτονικών της πεδίων, αλλά και για το ευρύτερο κριτικά σκεπτόμενο κοινό. Με τη μορφή ενός οξυδερκούς και ζωηρού διαλόγου ανάμεσα σε δύο κορυφαίους μελετητές, το βιβλίο συγκρίνει τη σύγχρονη Ελλάδα με το σύγχρονο Ισραήλ -δύο αρχετυπικές και καθοριστικές περιπτώσεις όπου η αρχαιολογία βρίσκεται στην καρδιά του νεωτερικού εθνικού φαντασιακού-, αναδεικνύοντας όψεις οι οποίες συχνά αποσιωπώνται από τον κυρίαρχο θεσμικό Λόγο.
Μέσα από τη διερεύνηση θεματικών όπως η αποικιοκρατική προέλευση των εθνικών αρχαιολογιών, η κρυπτοαποικιοποίηση των δύο χωρών και της αρχαιολογίας τους, ο ρόλος της αρχαιολογίας ως διαδικασίας αποκάθαρσης, και η φυλετικοποίηση της αρχαιολογικής και υλικής κληρονομιάς της Ελλάδας και του Ισραήλ, οι δύο συγγραφείς καταλήγουν στη διαπίστωση μιας επείγουσας ανάγκης για αποαποικιοποίηση και για σύναψη συμμαχιών με τις απανταχού υποτελείς κοινότητες και με νέα πολιτικά κινήματα
Κοινωνιολογία
Το ρατσιστικό φαινόμενο χαρακτηρίζουν καταλυτικές αντιφάσεις. Οι έρευνες ευρωπαϊκών και κρατικών θεσμών δείχνουν ότι οι πολίτες των δυτικών χωρών εμφανίζονται σε ψηλά ποσοστά αντίπαλοι των ρατσιστικών ιδεών. Παράλληλα, ο ρατσισμός συνεχίζει να ασκεί ισχυρή επίδραση. Παρά την αναίρεσή του από τις επιστήμες και τη διεθνή πολιτική και ηθική καταδίκη του μετά το 1945, (πρώτη αντίφαση) […]
Το ρατσιστικό φαινόμενο χαρακτηρίζουν καταλυτικές αντιφάσεις. Οι έρευνες ευρωπαϊκών και κρατικών θεσμών δείχνουν ότι οι πολίτες των δυτικών χωρών εμφανίζονται σε ψηλά ποσοστά αντίπαλοι των ρατσιστικών ιδεών. Παράλληλα, ο ρατσισμός συνεχίζει να ασκεί ισχυρή επίδραση. Παρά την αναίρεσή του από τις επιστήμες και τη διεθνή πολιτική και ηθική καταδίκη του μετά το 1945, (πρώτη αντίφαση) ο ρατσισμός αναβιώνει κατά περιόδους, όπως τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια στην Ευρώπη και ευρύτερα. Παρά την αποδοχή της καταδίκης τους από τους πολίτες, (δεύτερη αντίφαση) οι διακρίσεις σταδιακά πείθουν αυξανόμενα ποσοστά πολιτών. Και παρά το γεγονός ότι διαδίδονται από ακροδεξιές ομάδες και κόμματα, (τρίτη αντίφαση) ο σεξισμός, ο φυλετισμός, ο αντισημιτισμός, η ξενοφοβία, η μισαλλοδοξία κ.ά. απλώνονται ανησυχητικά στις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες.
Σκοπός του βιβλίου είναι να απαντηθεί το ερώτημα γιατί ιδέες επιστημονικά, ηθικά και πολιτικά καταδικασμένες πλανώνται ξανά τον 21ο αιώνα πάνω από την ενωμένη Ευρώπη και όλη τη Δύση. Η ανάλυση δείχνει ότι απαντήσεις σε αυτό το «γιατί» κρύβονται στην αθέατη πλευρά του κοινωνικού φαινομένου, στον αόρατο ρατσισμό που διαχέεται στον κόσμο, και ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα.
Ξένη λογοτεχνία
Το Κάτι έχω να σας πω παρακολουθεί την πορεία ενός επιτυχημένου ψυχαναλυτή που, στις αρχές του βιβλίου, συλλογίζεται τα χρόνια της ενηλικίωσής του στα προάστια του Λονδίνου, τη δεκαετία του 1970, τον πρώτο του έρωτα (σχέση που εξακολουθεί να τον στοιχειώνει) και μία βάναυση πράξη βίας από την οποία δεν μπόρεσε ποτέ να ξεφύγει. Το μυθιστόρημα καταγράφει με εξαιρετικό τρόπο την αίσθηση σεξουαλικής ελευθερίας και την ευφορία της κουλτούρας των ναρκωτικών εκείνης της δεκαετίας – όπως και τη βίαιη αντιπαράθεση ανάμεσα στις δυνάμεις της εργασίας και του κεφαλαίου. Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου αποτελούν παραστατικό φόντο στα δραματικά γεγονότα που θα συμβούν τριάντα χρόνια αργότερα καθώς οι πρωταγωνιστές αντιμετωπίζουν τη φθορά της μέσης ηλικίας, με τα νεανικά τους τραύματα να μην έχουν επουλωθεί. Κάποιες στιγμές κωμικό, κάποιες άλλες επίπονα τρυφερό, το μυθιστόρημα ασχολείται με τις σχέσεις αντρών και γυναικών, γονέων και παιδιών. Με ακλόνητη επιδεξιότητα ο Κιουρέισι έχει δημιουργήσει μια αξιομνημόνευτη ομάδα αναγνωρίσιμων χαρακτήρων, που όλοι τους παλεύουν με τα όριά τους ως ανθρώπινα όντα, κυνηγημένοι από το παρελθόν, ώσπου βρίσκουν την εσωτερική δύναμη να συγχωρήσουν – τον εαυτό τους κυρίως.
Ο Ρόμπερτ Τζόνσον (1911–1938) άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή από όλους τους τραγουδιστές των μπλουζ. Επηρέασε τον Muddy Waters όσο κανείς άλλος, στάθηκε πηγή έμπνευσης για τον Έρικ Κλάπτον, τους Rolling Stones και για μια ολόκληρη γενιά του ροκ εν ρολ, ενώ τα τραγούδια του εντυπωσιάζουν με τη δύναμη και την πρωτοτυπία τους όσο και με την ευαισθησία τους. Παρ’ όλα αυτά μεγάλο μέρος της ζωής του παραμένει μέχρι σήμερα στο σκοτάδι, και ο Ρόμπερτ Τζόνσον αποτελεί μια από τις πιο αινιγματικές και μυστηριώδεις φυσιογνωμίες των μπλουζ. Οι διαστάσεις του μύθου του, που μερικές φορές υπερκάλυψαν τη μουσική του, στάθηκαν η αιτία για τις αμέτρητες ιστορίες, τις ανεκδοτολογικές αφηγήσεις, τα κινηματογραφικά σενάρια – η ταινία Crossroads (1986) – καθώς και πλήθος αφιερώματα. Το στοίχημά του με τον διάβολο θυμίζει τον Φάουστ και βρίσκεται στην καρδιά των μύθων των μπλουζ.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Μέσα από αναφορές τρίτων, στενών φίλων, θαυμαστών ή ανταγωνιστών, συγκροτείται μια ενιαία αφήγηση γεμάτη περιστατικά από τη ζωή και την καθημερινότητα του Άρθουρ Σοπεγχάουερ, αναδεικνύοντας στοιχεία διαφωτιστικά του χαρακτήρα του, καθώς, βεβαίως, και του πυρήνα της φιλοσοφίας του. Οι συναντήσεις του με θαυμαστές του, οι πολύτιμες συμβουλές του προς τους νέους, οι βόλτες με το σκυλάκι του και οι λογομαχίες στο περίφημο ξενοδοχείο Englischer Hof, του οποίου υπήρξε θαμώνας για πολλά χρόνια, συνθέτουν όλα την εικόνα ενός πρόσγειου και εμπνευστικού δασκάλου, που η σκέψη του εκτιμάται αλλά και πολεμάται. (Μοναδικές, άλλωστε, οι σελίδες όπου καταφέρεται εναντίον του Χέγκελ και των υπόλοιπων ιδεαλιστών!) Η εξουσία, ο γάμος, οι θρησκείες, τα φιλοσοφικά συστήματα, η τέχνη, η λογοτεχνία, η πρόσληψη άλλων συγγραφέων είναι μερικά μόνο από τα ζητήματα που τον απασχολούν.
Οι Συνομιλίες του Άρθουρ Σοπεγχάουερ διαβάζονται, επομένως, είτε ως ανεπίσημη βιογραφία είτε ως μικρή εισαγωγή στο έργο του φιλοσόφου.
Ξένη λογοτεχνία
Μια συναρπαστική ναυτική περιπέτεια που καταλήγει σ’ έναν κρυπτογραφικό γρίφο, ένα ταξίδι στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, μια τελετουργία διάβασης προς το ανόσιο: μεσ’ από φουρτουνιασμένες θάλασσες, ανταρσίες, ναυάγια, κανιβαλισμούς και ξωτικά νησιά με επικίνδυνους κατοίκους, ένας ιδιοφυής συγγραφέας οδηγεί τον αναγνώστη του σε μια κάθοδο στο ασυνείδητο, σε μια πάλη του λευκού με το μαύρο, ή και σε μια λαζαρική ανάσταση, αφού ο νεκρός ήρωας, που είναι ζωντανός, διεκδικεί από τον συγγραφέα την πατρότητα του έργου.
Το πρώτο πεζογράφημα του Edgar Allan Poe, το “σημαντικότερο έργο του” κατά τον Borges, που επηρέασε πλήθος γνωστών συγγραφέων.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η ζωή των αυτοχθόνων έρχεται, όπως είναι φυσικό, σε αντίθεση με τους πολιτισμούς που επικρατούν στις μέρες μας, και την αναμέτρηση του πλούσιου επιδρομέα με τους νόμους και τα δικαιώματα των φτωχών.
Προτού αποικηθεί από τους λευκούς, η Αυστραλία ήταν η τελευταία γωνιά της γης που οι κάτοικοί της δεν ήταν βοσκοί ή γεωργοί, αλλά περιπλανώμενοι κυνηγοί.
“Τα Μονοπάτια των Τραγουδιών”, το οποίο ο Bruce Chatwin αφιερώνει στους περιπλανώμενους ανθρώπους, ποτίζεται από τη βαθιά αισιοδοξία ότι ο άνθρωπος δεν είναι από τη φύση του ούτε πολεμοχαρής ούτε επιθετικός, αλλά ένα φιλειρηνικό και τραγουδοποιό είδος με αυξημένη ικανότητα προσαρμογής και πεπρωμένο του την αναζήτηση της αλήθειας.