Κοινωνιολογία
Η παρούσα έρευνα αφορά τη θηλυκή αρρενωπότητα, τον θηλυκό ανδρισμό, και κατ’ επέκταση την έμφυλη διαφορά εντός των γυναικείων ομοερωτικών/λεσβιακών σχέσεων.
Η ετεροκανονική κοινοτοπία θέλει τη λεσβία, την ομοφυλόφιλη γυναίκα, απριόρι ανδροπρεπή, έμφυλα παραβατική, περιθωριακή και θνησιγενή. Η ορατή λεσβία, για το στερεοτυπικό ετεροφυλόφιλο βλέμμα, «αυτή που φαίνεται», είναι η ανδροπρεπής. Η απριόρι σύνδεση της λεσβιακής σεξουαλικότητας με τον ανδρισμό συνοδεύεται με τη θεώρηση της γυναικείας σεξουαλικότητας ως παθητική και ετεροπροσδιορίσιμη. Για την κινητοποίησή της χρειάζεται την ενεργητική αρρενωπότητα.
Είναι η νταλίκα, η «μυθική ανδροπρεπής λεσβία», όπως υπονοεί και το όνομά της, ένας ταξικά —πέρα από έμφυλα— προσδιορισμένος όρος; Υπάρχει σύνδεση μεταξύ πολιτισμικών, ταξικών, εντέλει εθνικών ιδανικών με τις έμφυλες ταυτότητες, τις σεξουαλικές πρακτικές, τους τρόπους που το σώμα βιώνει/βιώνεται και απολαμβάνει/απολαμβάνεται;
Και πιο συγκεκριμένα, τι σημαίνει νταλίκα και αντρογυναίκα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Πώς σχετίζεται με την ταυτότητα της λεσβίας; Πώς συνομιλεί με τις σύγχρονες ελληνικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες; Πώς γίνεται διαπραγματεύσιμη η έμφυλη διαφορά ως ερωτική επικοινωνία μεταξύ υποκειμένων που (αυτο)χαρακτηρίζονται ομόφυλα; Εντέλει, πώς οι τρόποι με τους οποίους τα υποκείμενα συγκροτούνται έμφυλα, διαμορφώνουν την ψυχοσύνθεσή τους, βιώνουν το σώμα τους και απολαμβάνουν, συσχετίζονται με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία;
Η Άννη Σιμάτη σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Παρακολούθησε το ΠΜΣ Φύλο, Κοινωνία, Πολιτισμός στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου και υποστήριξε με επιτυχία το διδακτορικό της.
Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και εργαστήρια σχετικά με το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Έχει συνδιοργανώσει αρχειακές εκθέσεις σχετικές με τις ζωές των λεσβιών γυναικών στην Αθήνα, όπως και εκδηλώσεις σχετικές με την ιστορία του φεμινισμού. Εργάζεται ως διδάσκουσα μέσω ΕΣΠΑ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Μεταφράσεις και μέρος της δουλειάς της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και journals στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα αποτελούν οι πολιτικές της επιθυμίας και του τραύματος, το σώμα, τα θραυσματικά αρχεία κουήρ ζωών, η αποικιοκρατία, ο εθνικισμός, οι ανδρισμοί και η συγκρότηση της έμφυλης διαφοράς. Τέλος, εξερευνά διαφορετικές κειμενικές μορφές έκφρασης όπως η ποίηση και η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας.
Ξένη λογοτεχνία
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Ισραηλινός Μπεν-Σιων Νετανιάχου, ιστορικός με ειδίκευση στην ιστορία της Ιεράς Εξέτασης, δίνει διάλεξη σε αμερικανικό πανεπιστήμιο με σκοπό την πρόσληψή του. Στην επιτροπή αξιολόγησης συμμετέχει και ο Αμερικανοεβραίος καθηγητής Ρούμπεν Μπλούμ. Ο Μπλουμ φιλοξενεί σπίτι του τον Νετανιάχου και την οικογένειά του. Τους χωρίζει ιδεολογικό χάσμα και η συνύπαρξη των δύο οικογενειών θα οδηγήσει σε εξωφρενικές καταστάσεις.
Οι Νετανιάχου (Βραβείο Pulitzer 2022) είναι ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινά περιστατικά που εκμυστηρεύτηκε o Χάρολντ Μπλουμ, λίγο πριν από τον θάνατό του, στον συγγραφέα Τζόσουα Κόεν (γενν. 1980), και αφορά την οικογένεια του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπένγιαμιν Νετανιάχου. Μια «πανέξυπνη, ξεκαρδιστική ιστορία» (TLS).
Ελληνική λογοτεχνία
Ο Κωνσταντίνος Καβουράκης ήθελε να γίνει αστυνοµικός, ήθελε να ζει για πάντα αγαπηµένος µε την Ελένη του και τα τρία παιδιά τους, ήθελε να τον σέβονται… Μια µέρα, που ο θυµός θα τον κάνει για άλλη µια φορά να παραφερθεί, θα αντιµετωπίσει την αντίσταση του µεγάλου του γιου, θα νιώσει εκδιωγµένος από το σπίτι του, και από τα Σεπόλια θα βρεθεί άστεγος στο κέντρο της Αθήνας.
Αντιµετωπίζει τις δυσκολίες και τους κινδύνους της καινούριας του συνθήκης, αναπολεί τη ζωή του και βρίσκει συµπαράσταση και καλοσύνη από άλλους απόκληρους. Και αν αυτό δεν είναι ευτυχία, τουλάχιστον η Φελιτσιτά, µια ασπρόµαυρη γάτα που συχνάζει στα πέριξ της πλατείας Αγίας Ειρήνης, του ζεσταίνει την καρδιά.
Τα µέλη της οικογένειάς του, όµως, έχουν το καθένα τη δική του εκδοχή για το παρελθόν, το παρόν και το τι µέλλει γενέσθαι. Πέντε πρόσωπα, το καθένα µε τα δικά του βάρη, τις έγνοιες και τα βάσανα, θέλουν να πουν τη δική τους ιστορία –το διήγηµα της δικής τους ιστορίας–, που συµπλέκεται µε το µυθιστόρηµα της οικογενειακής ζωής.
Εξοµολογητικό, γλυκόπικρο, ακαριαία τρυφερό, ένα µυθιστόρηµα σαν φευγαλέο χάδι στους ανθρώπους που ραγίζουν αθόρυβα δίπλα µας.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ο άτυχος έρωτας του φιλοσόφου Αβελάρδου και της μαθήτριας του Ελοΐζας τον 12ο αιώνα διατηρήθηκε στη συλλογική μνήμη ως θρύλος χάρη στη λογοτεχνική παράδοση που στους δυο τους είδε τους μοιραίους εραστές που μένουν ενωμένοι ακόμη και μετά τον θάνατό τους, μια αναπαράσταση του αιώνιου έρωτα. Ωστόσο, δεν ήταν λογοτεχνικοί ήρωες· επρόκειτο για πραγματικά πρόσωπα. Ο Αβελάρδος σφράγισε τη φιλοσοφική και τη θεολογική σκέψη και θεωρείται ο “πρώτος διανοούμενος της νεότερης ιστορίας”· η Ελοΐζα ήταν από τις πιο μορφωμένες γυναίκες της εποχής της. Αγαπήθηκαν με πάθος, αλλά οι συνθήκες και το κοινωνικό τους περιβάλλον, πανεπιστημιακό και εκκλησιαστικό, τους επέβαλε τον χωρισμό και τους οδήγησε στη μοναστική ζωή.
Στις επιστολές τους αναδεικνύεται η σύγκρουση δυο διαφορετικών θεωρούν περί έρωτα, η θεωρία των φιλοσόφων και η θεωρία των κοσμικών. Πρόκειται για εμβληματικά κείμενα ερωτικού και λυτρωτικού λόγου, που τους κατατάσσουν στους σημαντικούς συγγραφείς της εποχής τους.
Η αλληλογραφία τους, που ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει τη λογοτεχνία και την τέχνη, είναι γραμμένη στα μεσαιωνικά λατινικά και μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά από τον μεσαιωνολόγο Ν. Ε. Καραπιδάκη, ομότιμο καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Ξένη λογοτεχνία
Αφότου το παιδί ήρθε να μείνει μόνιμα με τους παππούδες του, για πολύ καιρό αρνούνταν να μιλήσει. Είναι τα πρώτα Χριστούγεννα χωρίς τον παππού. Εντελώς ξαφνικά, πριν από έναν χρόνο, “την κοπάνησε ο δειλός”, λέει η γιαγιά, για το Ταμανγκούρ, τον παράδεισο των κυνηγών. “Κάποιοι άντρες”, λέει, “έχουν κλέψει τον χρόνο μου, ο παππούς, αντιθέτως, μου τον έχει επιστρέψει διπλάσιο και τριπλάσιο”. Το παιδί φοβάται λίγο την Έλζα, που κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς έγινε ζευγάρι με τον Έλβις. “Έβγαλα το παντελόνι με την κουτάλα από το ζεματιστό νερό, είχε γίνει σκληρό σαν σανίδα μες στη χύτρα. Ένα αναμνηστικό. Ένα ενθύμιο”, λέει με ενθουσιασμό η Έλζα.
Πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος που το έκανε αυτό, κάποιος μεγάλος λεκές; Επειδή γι’ άλλη μια φορά ταξίδευε, ενώ την ίδια στιγμή κρατούσε στο χέρι ένα παγωτό σμέουρο που έσταζε; Ή είχε προηγηθεί στο πάρκο ένα ραντεβού, για το οποίο ο Έλβις δεν έπρεπε να γνωρίζει, διότι το παντελόνι ήταν δικό του δώρο; “Ευτυχώς, κάποια πράγματα μπορείς απλά να τα βράσεις μέχρι να εξαφανιστούν ή να τα διαγράψεις”, λέει η Έλζα. “Ναι”, συμφωνεί η γιαγιά, “ένα τσέλο όμως δεν χωράει σε μια χύτρα ταχύτητας”, κλείνει τα μάτια και αναστενάζει, “συνήθως, η μνήμη απέχει πολύ από την αλήθεια, χαρίζει όμως ευτυχία, αρκεί να μπορείς πού και πού να διαγράφεις κάτι. Ή να το βράζεις ώσπου να εξαφανιστεί”
Ξένη λογοτεχνία
Το συγκλονιστικό πορτρέτο μιας γυναίκας που αναζητά την ταυτότητά της σε έναν κόσμο που αλλάζει.
Στο Λονδίνο του 1950 η συγγραφέας Άννα Βουλφ παλεύει με την έλλειψη έμπνευσης. Χωρισμένη, με ένα παιδί, ανησυχώντας μήπως τρελαθεί, καταγράφει τις εμπειρίες της σε τέσσερα σημειωματάρια: ένα μαύρο για τη συγγραφική της ζωή, ένα κόκκινο για τις πολιτικές της απόψεις, ένα κίτρινο για τα συναισθήματά της και ένα μπλε για τα καθημερινά γεγονότα.
Όμως ένα πέμπτο σημειωματάριο, το χρυσό, είναι αυτό στο οποίο τα σκόρπια νήματα της ζωής της συνδέονται και όλα αποκτούν νόημα…
Το “Χρυσό σημειωματάριο” είναι κατά γενική ομολογία το κορυφαίο έργο της Doris Lessing, ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Το βιβλίο της Μάχης Ξενάκη είναι διπλά σημαντικό. Πρώτον, επειδή είναι φυσικά ένα βιβλίο που μόνο η ίδια θα μπορούσε να έχει γράψει: το βιβλίο μιας κόρης για τον πατέρα της, τον διεθνώς καταξιωμένο συνθέτη, αρχιτέκτονα και πολύμεσο καλλιτέχνη Ιάννη Ξενάκη. Δεύτερον, επειδή είναι το βιβλίο μιας καλλιτέχνιδας, που ενδιαφέρεται για τη δημιουργική διαδικασία εκ των έσω. Όχι μόνο παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες για τα μουσικά και αρχιτεκτονικά έργα του Ξενάκη, μελετώντας τα σχέδιά τους, αλλά και τα συσχετίζει απροσδόκητα με βιογραφικές ή άλλες λεπτομέρειες, δείχνοντας έτσι την προέλευση των δημιουργικών διαδικασιών.
Ένα μεγάλο μέρος του αρχείου Ξενάκη βρίσκεται σήμερα στο σπίτι της Μάχης, η οποία το φροντίζει και το μοιράζεται με την κοινότητα των ερευνητών της ζωής και του έργου του. Από την κατάδυση σε αυτό προκύπτουν πολύτιμα έγγραφα, φωτογραφίες, σημειωματάρια εργασίας, παρτιτούρες, και σχέδια, που παρατίθενται εδώ και συμπληρώνονται με τα λόγια του δημιουργού μέσα από αποσπάσματα επιστολών και συνεντεύξεών του. Ξεπερνώντας τα όρια μιας απλής βιογραφίας, αυτή η ιδιαίτερη, «εσωτερική» ματιά, που ακολουθεί τον Ξενάκη στο ταξίδι της ζωής του, ρίχνει φως τόσο σε οικογενειακά βιώματα και δράματα όσο και σε γεγονότα και τραύματα της ιστορίας, που διαμόρφωσαν την προσωπικότητα και θεμελίωσαν το όραμα του μοναδικού αυτού δημιουργού.
Ξένη λογοτεχνία
Μετά από μια αδιάφορη Παρασκευή στο γραφείο του στο Δουβλίνο, o Κάχαλ παίρνει το λεωφορείο για να γυρίσει σπίτι για το τριήμερο. Εκεί, ο νους του πάει σε μια γυναίκα, τη Σαμπίν, με την οποία θα μπορούσε να είχε περάσει τη ζωή του, αν της είχε φερθεί διαφορετικά. Όλο το βράδυ με μόνη συντροφιά την τηλεόραση, ένα μπουκάλι σαμπάνια και τις σκέψεις του, ο Κάχαλ έρχεται αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό – και μια αλήθεια που πονάει.
Στην καινούργια της νουβέλα, η Claire Keegan, μια από τις καλύτερες σύγχρονες συγγραφείς, αναρωτιέται αν η έλλειψη γενναιοδωρίας καταστρέφει τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Μια θεσπέσια καινούργια νουβέλα από την αγαπημένη συγγραφέα των βιβλίων “Μικρά πράγματα σαν κι αυτά” και “Τα τρία φώτα”.
Η χρήση του αγαθού της γλώσσας είναι τόσο γενική και τόσο “αυτόματη”, όσο ίσως είναι κι η ανάσα. Κι όπως δεν σκεπτόμαστε πόσο πολύτιμη είναι η περίπλοκη φυσιολογία της Αναπνοής, άλλο τόσο δεν μας απασχολεί το πόσο θεμελιώδης για την ύπαρξή-μας είναι η Γλώσσα.
Όμως, χάρις στους ακάματους Γλωσσολόγους μας, διατίθενται τόσο πολλές και βαθειές γνώσεις γι’ αυτήν, ώστε μπορούμε κι εμείς να απολαύσομε ένα μέρος απ’ αυτή τη γνώση.
Εμείς οι απλοί Χρήστες της γλώσσας έχομε κι ένα πρόσθετο πρακτικό ενδιαφέρον: αφενός είμαστε καλλιεργητές της γλώσσας (στον καθημερινό, τον επιστημονικό και τον καλλιτεχνικό λόγο), αφετέρου πολύ συχνά έχομε ειδικές εκφραστικές ανάγκες, τις οποίες θέλομε και να τις περιγράφομε.
Σκέφθηκα λοιπόν να συμμερισθώ μαζί-σας τις δικές-μου γλωσσικές αντιλήψεις, όπως τις διδάχθηκα απ’ τους ειδικούς, αλλά κι όπως τις απόχτησα από πείρα πολύχρονη.
Επομένως, το βιβλίο αυτό έχει κυριότατα πρακτικούς σκοπούς – λέει όμως και τον πόνο μου: για παράδειγμα, δεν αντέχω άλλο να με βάζουνε να γράφω “κατά νουν”, ενώ εγώ σωστά διαβάζω “κατα νούν”…
Δοκίμιο
Το Παρασκήνιο της μνήμης είναι μια περιπέτεια στη λογοτεχνία, στις ιδέες, στο έργο και στους τόπους όπου έζησαν οι μεγάλοι συγγραφείς και διανοητές· ένα γοητευτικό πανόραμα και ταυτοχρόνως μια πνευματική αυτοβιογραφία.
Ακολουθώντας τον μνημοτεχνικό κανόνα των θέσεων και των εικόνων, ο Αναστάσης Βιστωνίτης με καθαρά αφηγηματικά μέσα μεταφέρει από το παρασκήνιο στο προσκήνιο τη ζωή και το έργο των κορυφαίων συγγραφέων της δυστοπίας: Χάξλεϋ, Όργουελ, Καίσλερ, Ζαμυάτιν και Μπράντμπερυ· καταγράφει τις επισκέψεις του στους τόπους όπου έζησαν κι έγραψαν μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Λέων Τολστόι, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόου, ο Φραντς Κάφκα, ο Βικτόρ Σερζ· μας δίνει το πορτρέτο κορυφαίων διανοητών που σημάδεψαν την εποχή μας: του Τζωρτζ Στάινερ, του Μισέλ Φουκώ, του Κάρολου Δαρβίνου, του Ζίγκμουντ Φρόυντ, του Καρλ Μαρξ, του Τζων Μέυναρντ Κέυνς κ.ά.· ανακαλεί την περιπέτεια συγγραφέων πρώτης γραμμής που υπήρξαν «μαύρα πρόβατα» της λογοτεχνίας: του Έζρα Πάουντ, του Λουί Φερντινάν Σελίν, του Μπα Τζιν και του Αλεξάντρ Φαντέγιεφ· παρουσιάζει την τοπογραφία της λογοτεχνίας και τα μεγάλα κινήματα που τη διαμόρφωσαν στον 20ό αιώνα· κι ακόμη, την προσωπική σχέση του συγγραφέα με τον εκδότη του.
Ιστορία
Πριν από περίπου δυόμισι χιλιάδες χρόνια, σχεδόν παράλληλα με την ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, εμφανίστηκαν τα διδάγματα των Κινέζων φιλοσόφων, οι οποίοι επιδίωξαν να απαντήσουν σε θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής, όπως πώς μπορούν οι άνθρωποι να βελτιώσουν τον εαυτό τους και την κοινωνία τους. Μία από τις πλέον ανατρεπτικές ιδέες του κινεζικού τρόπου σκέψης είναι ότι η καλλιέργεια και η μεταμόρφωση του ατόμου δεν προκύπτουν από την εσωτερική αναζήτηση ενός κρυμμένου «αληθινού εαυτού» —πεποίθηση διάχυτη στις δυτικές κοινωνίες— αλλά από την καλλιέργεια του νου και των συναισθηματικών μας αντιδράσεων στα απρόβλεπτα γεγονότα του κόσμου. Αντίστοιχα, η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων δεν προκύπτει από την εφαρμογή αφηρημένων, υπερβατικών ιδεών, αλλά από τις απλές «τελετουργίες» που πραγματοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή· η δύναμη δεν προκύπτει από την επιβολή αλλά από τον αυτοέλεγχο· η αριστεία επιτυγχάνεται μέσω των επιλογών που κάνουμε και δεν προκαθορίζεται από τις φυσικές μας ικανότητες. Απαύγασμα μακροχρόνιας ενασχόλησης με την κινεζική σκέψη και φιλοσοφία, το βιβλίο του Μάικλ Πιούετ και της Κριστίν Γκρος-Λο είναι ένα έργο που μας προσκαλεί να αμφισβητήσουμε θεμελιώδεις πεποιθήσεις μας για το πώς μπορούμε να ζούμε καλά. Το Μονοπάτι δεν είναι μια προκαθορισμένη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουμε αλλά ο δρόμος που διανοίγουμε καθημερινά καθώς προχωρούμε.
Ξένη λογοτεχνία
H Λούσυ Μπάρτον είναι επιτυχημένη συγγραφέας. Ζει στη Νέα Υόρκη και προσπαθεί να βρει τα πατήματά της στο δεύτερο μισό της ζωής της, έχοντας χηρέψει πρόσφατα, ενώ οι δύο κόρες της είναι πια ενήλικες γυναίκες. Κάπως απροσδόκητα επανασυνδέεται με τον Ουίλλιαμ, τον πρώτο της σύζυγο, με τον οποίο έχουν μακρόχρονη ιστορία και διατηρούν, έστω και με διαλείμματα, μια σχέση φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η Λούσυ δεν εκπλήσσεται όταν ο Ουίλλιαμ τής ζητά να τον συνοδεύσει για να ερευνήσει ένα οικογενειακό μυστικό. Στο δρόμο για το Μέην, οι πρώην εραστές αναπολούν το παρελθόν τους και κάνουν τον απολογισμό της κοινής ζωής τους, από το πανεπιστήμιο μέχρι τη ζωή με τους νέους συζύγους τους, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης των κορών τους.
Η Ελίζαμπεθ Στράουτ απεικονίζει με την εξαίσια πένα της τους φόβους και τις αβεβαιότητες, τις απλές χαρές και τις τρυφερές χειρονομίες των χαρακτήρων της. Το Αχ, Ουίλλιαμ! σηματοδοτεί την επιστροφή της αγαπημένης της ηρωίδας, της Λούσυ Μπάρτον, σε έναν αριστοτεχνικό διαλογισμό πάνω στην οικογένεια.
Το Αχ, Ουίλλιαμ ! είναι ένα φωτεινό μυθιστόρημα γύρω από τα μυριάδες μυστήρια που υπάρχουν σε ένα γάμο· για τα οικογενειακά μυστικά που ανακαλύπτει κανείς σε μεγάλη ηλικία και που αλλάζουν όλα όσα νόμιζε πως ήξερε ακόμα και για τους πιο κοντινούς του ανθρώπους· για το πώς οι άνθρωποι συνεχίζουν πάντα να ζουν και να αγαπούν, ό,τι και να συμβαίνει. Στην καρδιά της αφήγησης, η αλησμόνητη, ακατάβλητη φωνή της Λούσυ Μπάρτον μας προσφέρει έναν βαθύ, διαχρονικό στοχασμό γύρω από το αίνιγμα της ύπαρξης. « Αλλά έτσι πάει η ζωή », λέει η Λούσυ. «Είναι τόσα και τόσα που δεν ξέρουμε ώσπου να είναι πια πολύ αργά ».