Ξένη λογοτεχνία
«Όταν έγραψα τις παρακάτω σελίδες, ή μάλλον το μεγαλύτερο μέρος τους, ζούσα μόνος στο δάσος, σε απόσταση ενός μιλίου από τον πλησιέστερο γείτονά μου, σ’ ένα σπίτι που είχα χτίσει ολομόναχος στις όχθες της λίμνης Ουόλντεν, κοντά στο Κόνκορντ της Μασαχουσέτης, και ως μοναδικό μέσο βιοπορισμού είχα τα χέρια μου. Έζησα εκεί δύο χρόνια και δύο μήνες. Τώρα βρίσκομαι γι’ άλλη μια φορά να παρεπιδημώ στον πολιτισμό.»
Στο Walden (1854), ένα από τα εμβληματικά έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας, ο αμερικανός συγγραφέας και νατουραλιστής φιλόσοφος Χένρι Ντέιβιντ Θορώ περιγράφει τις εμπειρίες του από τα δύο χρόνια της παραμονής του (1845-1847) σε μια καλύβα που ο ίδιος έχτισε, στις όχθες της λίμνης Ουόλντεν, κοντά στο Κόνκορντ της Μασαχουσέτης. Ο πρωτεργάτης για πολλούς των σύγχρονων οικολογικών κινημάτων Θορώ με μότο τη φράση «να ξεκινήσουμε για την περιπέτεια της ζωής τώρα» ανακαλύπτει τη δύναμη της επαφής με τη Φύση και πρεσβεύει έναν εναλλακτικό, πιο λιτό και αντισυμβατικό τρόπο ζωής, σε σχέση με το πνεύμα εκβιομηχάνισης της εποχής του.
Για δύο χρόνια προσπαθεί να συνδυάσει «την ευρωστία των αγρίων με την πνευματικότητα του πολιτισμένου ανθρώπου», πράξη με συμβολική αξία για το συλλογικό αμερικανικό φαντασιακό, αφού ανανεώνει την παράδοση της απόβασης σ’ έναν άγριο τόπο και της εκεί δημιουργίας ενός «θύλακα» ζωής. Η αποκαλυπτική αυτή εμπειρία επιτρέπει στον Θορώ να περιγράψει σαν μέσα από μεγεθυντικό φακό και να κατανοήσει καλύτερα την αμερικανική ζωή. Προφητικό οικολογικό μανιφέστο και συγχρόνως έργο που κατέχει θέση παγκόσμιας διαθήκης του συγγραφέα, το Walden περιγράφει το ριζοσπαστικό όσο και ουτοπικό εγχείρημα της επιστροφής στη Φύση με τρόπο καίριο και συγχρόνως αφοπλιστικό. Δεν είναι τυχαίο ότι έπειτα από σχεδόν ενάμιση αιώνα, εξακολουθεί να συγκινεί και να διατηρεί έναν επίκαιρο προβληματισμό, αφού επισημαίνει, σχεδόν προφητικά, τις αρνητικές συνέπειες της απομάκρυνσης του ανθρώπου από το περιβάλλον.
Ελληνική λογοτεχνία
«Κάτω εις το βάθος, εις τον λάκκον, εις το βάραθρον, ως κελάρυσμα ρύακος εις το ρεύμα, φωνή εκ βαθέων αναβαίνουσα ως μύρον, ως άχνη, ως ατμός, θρήνος, πάθος, μελωδία, ανερχομένη επί πτίλων αύρας νυκτερινής, αιρομένη μετάρσιος, πραεία, μειλιχία, άδολος, ψίθυρος, λιγεία, αναρριχωμένη εις τας ριπάς, χορδίζουσα τους αέρας, χαιρετίζουσα το αχανές, ικετεύουσα το άπειρον, παιδική, άκακος, ελισσομένη, φωνή παρθένου μοιρολογούσης, μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου, λαχταρούντος την επάνοδον του έαρος». [Ο ξεπεσμένος δερβίσης, 1896]Σαν τον ήχο του νάι που παίζει στους δρόμους της Αθήνας ο ξεπεσμένος δερβίσης στο ομώνυμο διήγημα, έτσι ακούγεται και η φωνή του Παπαδιαμάντη (1851-1911), αυτού του άρχοντα της ελληνικής γλώσσας, στα 23 αριστουργηματικά διηγήματα που ανθολογούνται στον παρόντα τόμο. Αυτό το καλαμένιο νάι που παίζει ο ξένος μουσουλμάνος, όπως ακριβώς και η φωνή του Παπαδιαμάντη, «κατά δύο κοκκίδας διαφέρει διά να είναι το “ναι”, όπου είπεν ο Χριστός. Το “ναι” το ήμερον, το ταπεινόν, το πράον, το “ναι” το φιλάνθρωπον».
Ξένη λογοτεχνία
Γραμμένος σχεδόν την ίδια εποχή με τον Γλάρο, ο Θείος Βάνιας χαρακτηρίζεται ως το πιο «τσεχωφικό» από τα έργα του Ρώσου συγγραφέα. Ο Βάνιας, αδερφός της πρώτης συζύγου του καθηγητή Σερεμπριάκωφ, είναι υπεύθυνος για το κτήμα του καθηγητή και το φροντίζει μαζί με τη ανιψιά του, Σόνια. Πρόσφατα ο καθηγητής έχει εγκατασταθεί εκεί μαζί με τη νεαρή, δεύτερη σύζυγό του, Ελένα, αλλάζοντας τις ισορροπίες δραματικά.
Ο Βάνιας είναι απελπισμένα ερωτευμένος μαζί της. Το ίδιο και ο γιατρός Αστρώφ, για τον οποίο η Σόνια υποφέρει σιωπηρά από έρωτα. Η Ελένα, γοητευτική και αδιάφορη, κινεί τα νήματα δίχως να ενδιαφέρεται για τα αισθήματα των επίδοξων εραστών. Όταν ο καθηγητής θα συγκεντρώσει όλη την οικογένεια για να ανακοινώσει το σχέδιό του να πουλήσει το κτήμα, τίποτα δεν είναι όπως πριν.
Ξένη λογοτεχνία
Ο Όμηρος, ένα δεκατετράχρονο αγόρι, χωρίς πατέρα, εργάζεται ως ταχυδρόμος στην Ίθακα της Καλιφόρνιας για να στηρίξει τη μητέρα, την αδερφή και τον τετράχρονο αδερφό του Οδυσσέα. Ο μεγαλύτερος αδερφός βρίσκεται στο μέτωπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Όμηρος παραδίδει στους κατοίκους επιστολές που μεταφέρουν από το μέτωπο την είδηση του θανάτου, σκορπίζοντας τη θλίψη και την αγωνία στους κατοίκους.
Η Ανθρώπινη κωμωδία είναι ένα δραματικό αντιπολεμικό έργο κι ένας σύγχρονος παραλληλισμός για τον νόστο στην “Ιθάκη” που δεν θα γίνει πραγματικότητα για πολλούς νέους. Το 1944 απέσπασε το βραβείο Όσκαρ Καλύτερης Ιστορίας για την ομώνυμη ταινία.
Ο William Saroyan (1908-1981), παιδί Αρμένιων μεταναστών στην Αμερική, ήταν πολύ δημοφιλής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε τιμηθεί με το βραβείο Πούλιτζερ.
Ελληνική λογοτεχνία
Τι θέση έχει το επαναλαμβανόμενο έγκλημα στην καθημερινότητα ενός πολέμου που διαρκεί – εθνικοαπελευθερωτικού, εμφυλίου, κοινωνικού ή ατομικού πολέμου για την επιβίωση; Ποιο είναι το νόημα της θυσίας των αμάχων, όταν πρόκειται για ανυποψίαστα θύματα αντιποίνων;
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, στα Καλάβρυτα, οι Γερμανοί διαπράττουν αντίποινα εκτελώντας όλο τον άμαχο αντρικό πληθυσμό. Μένουν οι γυναίκες για να θάψουν τους άντρες. Η Μαριάνθη και η κόρη της η Μαργαρίτα εγκαταλείπουν την πόλη. Η Λευκή, γιατρός, κόρη της Μαργαρίτας γεννημένη το 1955, έχει στοιχειωθεί από το πολεμικό αυτό έγκλημα και ζει στη σκιά του παππού της, του Άθου, συζύγου της Μαριάνθης, δασονόμου της επαρχίας Καλαβρύτων. Αφοσιώνεται στον πόνο και στη θεραπεία των ασθενών της και στη διερεύνηση του ναζιστικού φονικού. Είναι όμως ο Άθος πράγματι ένας από τους δεκατρείς επιζώντες της ομαδικής εκτέλεσης;
Ο κόσμος της σκιάς, όπως στα δασικά μονοπάτια όπου περιπλανιέται ο Άθος, νεκρός ή ζωντανός (μυστήριο που μόνον η πράξη της γραφής μπορεί να φωτίσει), συντροφεύει εδώ τα πρόσωπα της αφήγησης. Οι ήρωες αυτοί, δέσμιοι ενός άπιαστου ονείρου, σκέφτονται πάντοτε το κακό αδιαχώριστα από το θαύμα της ομορφιάς, με όρους τραγικούς, γι’ αυτό ίσως και λυτρωτικούς: ο πόλεμος κυοφορεί την ειρήνη, ο θάνατος τη ζωντανή μνήμη, ο αφανισμός το αίσθημα της ελευθερίας. Μόνο το φάσμα της εκδίκησης μένει στείρο και τυφλό, χωρίς έξοδο στην απέναντι όχθη.
Ο «επιζών» Άθος και ο κόσμος της σκιάς και της περισυλλογής μέσα στον οποίο η Λευκή τον επινόησε και τον εξιστορεί ανήκει μάλλον στο χώρο της εσωτερικής εμπειρίας. Ο Άθος είναι ο τρίτος άνθρωπος: ούτε θύμα ούτε ένοχος (παλεύει και με τα δυο), ούτε δεξιός ούτε αριστερός, αντιήρωας μιας ηρωικής εποχής, ή απλώς ήρωας παντός καιρού.
Ξένη λογοτεχνία
Τη Ρούμελη δεν τη βρίσκεις στους σημερινούς χάρτες. Είναι το όνομα που δόθηκε παλιά στη βόρεια Ελλάδα, από τον Βόσπορο ως την Αδριατική κι από τη Μακεδονία μέχρι τον Κορινθιακό Κόλπο. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ σαγηνεύτηκε τόσο από την παραδοξότητα αυτού του ονόματος, που το απαθανάτισε σ’ αυτό το απολαυστικό αφήγημα.
Είναι μια περιήγηση που μας ταξιδεύει ανάμεσα στους σαρακατσάνους βοσκούς, στα μοναστήρια των Μετεώρων και τα χωριά των Κραβάρων κι ως την ανακάλυψη, ακόμα, ενός ζευγαριού παντόφλες που φορούσε ο Μπάιρον στο Μεσολόγγι. Όπου πηγαίνει ο Φέρμορ, συμμετέχει στην τοπική ζωή, που οι περιγραφές της ξεπηδούν ολοζώντανες απ’ τη σελίδα. Η τελετή του σαρακατσάνικου γάμου, με όλο της το συναρπαστικό τελετουργικό, και η διήγηση του μπαρμπα-Ηλία για τις λογής λογής επιδέξιες μεθόδους επαιτείας έχουν εξίσου θέση σ’ αυτό το θαυμάσιο οδοιπορικό.
Και είναι επίσης ένα ταξίδι που αποκαλύπτει τη σύγκρουση που ενυπάρχει στην κληρονομιά των Ελλήνων: την αδύναμη λόγια διασύνδεση με τα κλέη του αρχαίου κόσμου, και την πιο πρόσφατη μα όχι λιγότερο ιστορική βυζαντινή κληρονομιά, καθώς κι αυτήν που άφησε πίσω της η Τουρκοκρατία. Κάτω απ’ όλα αυτά, ωστόσο, υπάρχει ένας ακόμα παλαιότερος κόσμος, που ενδείξεις του βρίσκει ο Φέρμορ σε λόφους, βουνά και σχεδόν άγνωστες ακτές.
Ελληνική λογοτεχνία
Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου (το λαϊκό ανάγνωσμα με κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που κυκλοφορούσε σε φτηνές εκδόσεις από το 1680 περίπου ως τις μέρες μας) είναι το σώμα της παράστασης που δούλεψαν μαζί ο σκηνοθέτης Θοδωρής Γκόνης και η συγγραφέας Γλυκερία Μπασδέκη και το καλοκαίρι του 2020 πρωτοπαρουσιάστηκε στο «πατρογονικό» των Αιγών.
Οι περίεργες και φανταστικές αυτές περιπέτειες του γνωστού-αγνώστου Oικουμενικού της Φυλλάδας που κατατροπώνει φουσάτα, Αμαζόνες και μονοπόδαρους, έρχονται στο σήμερα για να «ξαναπαιχτούν» και να «ξανακουστούν».
Ο Αλέξανδρος από την κορυφή του κόσμου και ο Αλέξανδρος από τα βάραθρα της μνήμης μιλάει συνεχώς, προσπαθώντας να γεφυρώσει τα χάσματα της θλιμμένης του ψυχής. Μαζί του ο Πλούταρχος, ο Αρριανός, οι θυμωμένες γοργόνες, η χήρα του η Ρωξάνδρα, σε μια λαϊκή παραμυθία για χαλεπούς καιρούς.
Το βιβλίο Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου και άλλες παρηγορίες κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική με πρόλογο της αρχαιολόγου και προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελικής Κοτταρίδη η οποία, μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Θοδωρής Γκόνης με το έργο αυτό άναψαν ένα κεράκι στη μνήμη του [Μεγαλέξανδρου], ζωντανεύοντάς τον με τρόπο άκρως συγκινητικό στη σκηνή του θεάτρου. Παίρνοντας ως καμβά την ιστορία της Φυλλάδας, εμπλουτίζοντάς την με εξαιρετικά εύστοχα διαλεγμένα αποσπάσματα από άλλες πηγές και βάζοντας τη δική τους ποιητική-σκηνοθετική πινελιά, έπλασαν έναν ήρωα που γεφυρώνει τον καιρό και μιλάει στην ψυχή του σύγχρονου θεατή-αναγνώστη».
Τα ποιήματα που έκαναν τον Όσιαν Βουόνγκ διάσημο σε όλο τον κόσμο και του χάρισαν το σημαντικότερο βραβείο αγγλόφωνης ποίησης, το T.S. Eliot, σε ηλικία μόλις 27 ετών.
Ξένη λογοτεχνία
Ρώμη, Αύγουστος 2010. Σε μια παλιά πολυκατοικία η Ιλάρια ανεβαίνει με δυσκολία τους έξι ορόφους που τη χωρίζουν από το διαμέρισμά της. Όμως όταν φτάνει στην πόρτα της διαπιστώνει ότι την περιμένει μια έκπληξη. Είναι ένας μαύρος νεαρός που της δείχνει ένα διαβατήριο. “Με λένε Σιμέτα Ιετμεγκέτα Ατιλαπροφέτι”, της λέει, “και είσαι θεία μου”. Η Ιλάρια σκέφτεται πως πρόκειται για αστείο. Ατίλα Προφέτι η ίδια ξέρει μονάχα έναν, τον πατέρα της, τον μυστηριώδη Ατίλιο που τώρα πια έχει γεράσει αρκετά. Ο Σιμέτα εξηγεί ότι είναι εγγονός του Ατίλιο και της γυναίκας με την οποία ήταν μαζί στα χρόνια της ιταλικής κατοχής στην Αιθιοπία. Κι αν είναι αλήθεια;
Η Ιλάρια αρχίζει να αμφιβάλλει, να ψάχνει, να προβληματίζεται. Οι απαντήσεις βρίσκονται στο παρελθόν, στο παρελθόν μια χώρας που απωθεί τη συλλογική μνήμη ώστε να μην αναγκαστεί να την αντιμετωπίσει, μιας χώρας που γνώρισε όχι μόνο τον Μουσολίνι αλλά και τον Μπερλουσκόνι, μιας χώρας που, εσχάτως, έχει καταστεί το ευρωπαϊκό επίκεντρο των μεγάλων μεταναστεύσεων. Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα κοινωνικού ρεαλισμού που ακτινογραφεί τις αντιφάσεις της ιστορίας και της ταυτότητάς μας.
Ελληνική λογοτεχνία
Πότε πεθαίνει ένας άνθρωπος; Ως τι εξακολουθεί να ζει αν χάσει τη μνήμη και την προσωπικότητά του; Κατά πόσο η γλώσσα ενυπάρχει σε όλα και κατά πόσο εμείς μέσα της; Πώς βρίσκει κανείς τη θέση του σε έναν κόσμο που συνεχώς ρέει; Υπάρχει άραγε κάποιο φωτεινό σημάδι στον ουρανό που να οδηγεί τα βήματά μας;
Ο Μεγάλος Σκύλος βρίσκεται στο νότιο ημισφαίριο του νυχτερινού ουρανού και περιλαμβάνει το πιο λαμπρό άστρο του στερεώματος, τον Σείριο. Στην ελληνική μυθολογία ο αστερισμός αναπαριστά τον Σκύλο του κυνηγού Ωρίωνα που καταδιώκει τον Λαγό. Μυθολογικές δοξασίες των Ρωμαίων συνδέουν τον Μεγάλο Σκύλο με τον Κέρβερο της Κόλασης.
Ένα βιβλίο που ψηλαφεί τη σχέση του εγώ με τον τόπο και τον χρόνο και αναδεικνύει τη μνήμη ως μοναδικό όπλο άμυνας απέναντι στην τρωτότητά μας. Ένα βιβλίο για το πέρασμα από το φως στο σκοτάδι και τανάπαλιν. Για αυτό το μάταιο, συνεχές –και κατ’ ουσίαν απερίγραπτο– πηγαινέλα μας.
Ελληνική λογοτεχνία
Παράξενες κοχυλόμορφες πολιτείες, αλαφιασμένοι φαροφύλακες, ψάλτες κορακόμορφοι και κοράκια- βουτηχτές, πόλεις που σαπίζουν, θάλασσες που ναρκοθετούνται και τάματα που υπεξαιρούνται, καπνισμένες δεσποσύνες και εφευρετικοί φτεροσυλλέκτες, πρίγκιπες των αλγόριθμων και εμμονικές εντομολόγοι, αλησμόνητοι πρόγονοι και εγκλωβισμένοι σε λαβυρίνθους, συνθέτουν, μεταξύ άλλων, τον δραματικό κόσμο στον οποίο εκτυλίσσονται οι 24 ευφάνταστες ιστορίες αυτής της συλλογής.
Με γλώσσα που κατάγεται από τον μαγικό ρεαλισμό, με γνήσια μεταφυσική αγωνία αλλά και συναίσθηση του τραγικού αδιεξόδου στο οποίο έχει φτάσει η σχέση ανθρώπου-φύσης, η Έλσα Κορνέτη βουτά θεαματικά και γενναία στα έγκατα της φαντασίας περιγράφοντας με εκφραστική ακρίβεια και οξυδερκή ποιητική ματιά έναν κόσμο που ακροβατεί μεταξύ ονείρου και εφιάλτη και αφηγείται την οδυνηρή μετάβαση από την ψευδαίσθηση της σύγχρονης ευδαιμονίας στην καταστροφή, από τα τεχνολογικά επιτεύγματα στην εμπέδωση της αλλοτρίωσης αλλά και από την αποδοχή της απόγνωσης στην απροσδόκητη λύτρωση. Μια γραφή πίστης στη νέα αρχή που πάντα θα οραματίζεται ο άνθρωπος, νοσταλγώντας κάποιο κήπο γαλήνης, σε όποιο τεχνολογικό λαβύρινθο κι αν κλειστεί, σε όποιο γκρέμισμα κι αν πέσει
Ελληνική λογοτεχνία
Ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης γεννήθηκε το 1882 στην –τότε οθωμανική– Κοζάνη. Νομικός, με πλούσιες σπουδές στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βιέννη και στη Λειψία, υπήρξε επίσης δραστήριος δημοσιογράφος. Διετέλεσε βουλευτής για δύο πολύ κρίσιμα χρόνια του διχασμού. Άφησε πρωτότυπο σε σκέψη και μορφή έργο, με κείμενα λογοτεχνικά, λαογραφικά, ιστορικά.
Διαβάζοντάς τον βλέπει κανείς ότι είναι ένας σύγχρονός μας, που παίζει στα δάχτυλα τα γλωσσικά επίπεδα, γνωρίζει σε βάθος τα ήθη και τις ιστορικές συγκυρίες, ψυχογραφεί όσο λίγοι τους άντρες και τις γυναίκες, τους πολιτικούς και τους στρατιωτικούς. Ο κοσμοπολίτης Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης είναι μια περίπτωση λησμονημένου συγγραφέα που λαμπρύνει την εξαιρετική παράδοση της διηγηματογραφίας μας.