Βιογραφία - Μαρτυρίες
“Είμαι χιουμορίστας, γελωτοποιός, ακροβάτης, προβοκάτορας. Τα έργα μου κάνουν διπλές κωλοτούμπες για να διασκεδάσουν το κοινό μου. Εγώ είμαι τσίρκο, λυρισμός, ποίηση, τρόμος, καβγάς, παιχνίδια, τι άλλο θέλετε;”
Το κείμενο αυτό, οι συνομιλίες του Γκομπρόβιτς με τον Ντομινίκ Ντε Ρου, μας καλεί να ζήσουμε από κοντά τη μεγάλη περιπέτεια μιας νεωτερικής δημιουργίας που ξεθεμελιώνει, ανατρέπει τις μορφές του συρμού, αποδέχεται ανοιχτά τις αντιφάσεις και δυναμιτίζει κάθε θεωρία. Απέναντι στον Ντομινίκ Ντε Ρου, ο Γκομπρόβιτς απαντά με την οξύνοια, το χιούμορ, τη διαίσθηση, το ίδιο το ύφος του έργου του.
“Μετά τη συγγραφή αυτής εδώ της Διαθήκης, του απέμεναν λίγοι μόνον μήνες ζωής. Στόχος του ήταν να εξάψει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον αιφνιδιάσει και να τον καταπλήξει και, ομολογουμένως, τα καταφέρνει. Η Διαθήκη δεν εκπλήσσει τόσο εξαιτίας των “αποκαλύψεών της”, οι οποίες είναι εσκεμμένα παραδοξολογικές ή συχνά προκλητικές, όσο εξαιτίας της ακλόνητης αυτοπεποίθησης την οποία ο Γκομπρόβιτς κατάφερνε να διατηρεί ακόμη και στις χειρότερες στιγμές της ζωής του (είκοσι τρία χρόνια εξορίας σε μια ήπειρο της οποίας, για να μην πούμε τίποτε άλλο, δεν μιλούσε καν τη γλώσσα) και εξαιτίας της αντίστοιχης αδιασάλευτης εμπιστοσύνης που είχε στο έργο του. Γνώριζε πως ήταν καινούριο, πρωτότυπο, άφθαρτο”.
Bασισμένο στην προσωπική εμπειρία και παρατήρηση, το βιβλίο του Eric Hobsbawm αποτελεί ορόσημο τόσο για την κατανόηση του 20ού αιώνα όσο και για τις προσδοκίες μας για τον επόμενο.
O Σύντομος Eικοστός Aιώνας ξεκινάει με το ξέσπασμα του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου και φτάνει μέχρι την κατάρρευση της EΣΣΔ, χρονικό διάστημα που σχηματίζει μια συνεκτική ιστορική περίοδο η οποία έχει ήδη τερματιστεί. Πόλεμοι, επαναστάσεις, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές εξελίξεις, οι μεγάλοι παράγοντες που διαμορφώνουν τις ιστορικές τάσεις που προκαλούν την ανάδυση, την παρακμή και πτώση των καθεστώτων, διαπλέκονται σε μια πανοραματική ιστορική σύνθεση. Ένας αιώνας δύει. Ένας καινούριος ανατέλλει.
Xωρισμένο σε τρία κύρια χρονολογικά μέρη (H Eποχή της Kαταστροφής, H Xρυσή Eποχή και H Kατολίσθηση), το βιβλίο είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα και ερεθιστική επανεκτίμηση του αιώνα μας, γραμμένη από έναν ιστορικό που τιμήθηκε για τη ζωντανή γραφή του και για την έκταση και το βάθος της ευρυμάθειάς του.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Oι αναμνήσεις του Χέμινγουεϊ από την περίοδο της παραμονής του στο Παρίσι τη δεκαετία του ’20, όταν ακόμα ήταν ένας άγνωστος δημοσιογράφος, είναι το βασικό θέμα αυτού του βιβλίου-χρονικού που ο νομπελίστας συγγραφέας έγραψε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Εκτός όμως από αυτοβιογραφικό χρονικό, το Μια κινητή γιορτή είναι ταυτόχρονα και χρονικό μιας ολόκληρης (ανέμελης αλλά και εξαιρετικά γόνιμης από λογοτεχνική άποψη) εποχής, στο οποίο παρελαύνουν μεγάλα λογοτεχνικά ονόματα όπως αυτά του Τζέιμς Τζόις, του Έζρα Πάουντ, του Σκοτ Φιτζέραλντ, της Γερτρούδης Στάιν.
Από τους αναγκαστικούς σταθμούς στη μελέτη και την κατανόηση του έργου του μεγάλου Αμερικανού λογοτέχνη.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς φωτίζει το στοιχείο της συμμετοχής της Σοβιετικής γυναίκας (Ρωσίδας, Ουκρανής, Λευκορωσίδας, Σιβηριανής κτλ.) στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Πάνω από 500.000 γυναίκες -στην πλειονότητά τους νεαρά κορίτσια, σχεδόν έφηβες- πήραν ενεργό μέρος στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο και στις πρώτες γραμμές του μετώπου, όχι μόνον ως νοσοκόμες και τραυματιοφορείς, αλλά και σε αποκλειστικά έως τότε ανδρικές ειδικότητες: πολυβολήτριες, ελεύθεροι σκοπευτές, αεροπόροι, χειρίστριες βαρέων αντιαεροπορικών και πυροβόλων, απλές τυφεκιοφόροι, ασυρματίστριες ή αντάρτισσες στα μετόπισθεν του εχθρού. Κάποιες από τις γυναίκες αυτές, που επέζησαν κι έφτασαν ως τις μέρες μας, και που η συγγραφέας αναζήτησε σε πόλεις, κωμοπόλεις και απομακρυσμένα χωριά, αφηγήθηκαν τον δικό τους πόλεμο – και το έκαναν με τρόπο συγκλονιστικό.
Το βιβλίο αυτό, που ήταν το πρώτο από μια σειρά “βιβλίων των φωνών” που έγραψε η συγγραφέας-δημοσιογράφος, κυκλοφόρησε σε μια πρώτη εκδοχή το 1985 στη Ρωσία σε 2 εκατομμύρια αντίτυπα (είχαν προηγηθεί και αποσπασματικές δημοσιεύσεις σε περιοδικά) και μεταφράστηκε σε 35 γλώσσες. Αρκετές από τις ιστορίες του έγιναν η βάση για κινηματογραφικά και τηλεοπτικά σενάρια. Η αναθεωρημένη έκδοση του 2002 περιλαμβάνει κομμάτια που είχαν αφαιρεθεί από τη λογοκρισία, καθώς και υλικό που η ίδια η συγγραφέας δεν είχε τολμήσει εκείνη την εποχή να χρησιμοποιήσει.
Μεταξύ Μόσχας και Βερολίνου, στη ζώνη αυτή που ο συγγραφέας αποκαλεί «αιματοβαμμένες χώρες», περίπου 14 εκατομμύρια άμαχοι εξοντώθηκαν από το ναζιστικό και το σοβιετικό καθεστώς. Καθώς, μετά το 1945, οι χώρες αυτές βρέθηκαν όλες κατευθείαν από τα χέρια των Ναζί πίσω από το λεγόμενο Σιδηρούν Παραπέτασμα, η Ιστορία αυτών των μαζικών εκκαθαρίσεων και εκτελέσεων έμεινε επί αρκετά χρόνια στο ημίφως.
Ο Timothy Snyder, ιστορικός διεθνούς κύρους, εξετάζει εξονυχιστικά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτά τα εγκλήματα, επιχειρώντας παράλληλα να εμβαθύνει στα κίνητρα και τα πολιτικά σχέδια τόσο του Χίτλερ όσο και του Στάλιν. Αξιοποιώντας αρχεία και στοιχεία από πολλές χώρες, ο Snyder δεν παραλείπει συγχρόνως να εστιάσει σε γραπτές ή προφορικές προσωπικές μαρτυρίες θυμάτων, εβραίων και μη.
Προϊόν πολύχρονης και εις βάθος έρευνας σε πηγές και σε αρχεία, έχοντας πάντα επίκεντρο τον άνθρωπο, οι “Αιματοβαμμένες χώρες” είναι βιβλίο αναφοράς για όλους όσοι θέλουν να ενημερωθούν για μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Νεότερης Ιστορίας, αλλά και να εμβαθύνουν στα συμφραζόμενά της, στρατιωτικά, πολιτικά, ιδεολογικά.
Σκοτεινή ήπειρος είναι μια πυκνή επισκόπηση της ευρωπαϊκής ιστορίας, όπου παρουσιάζονται ανάγλυφα οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις από το 1919 ώς το 1997. Αποτολμώντας να φωτίσει σκοτεινές περιοχές αυτής της ιστορίας και να αμφισβητήσει πολλά από τα μέχρι τώρα δεδομένα της, ο συγγραφέας επανερμηνεύει τις ευρωπαϊκές εμπειρίες της επανάστασης, του πολέμου και του ολοκληρωτισμού και αναρωτιέται για την εμβέλεια και την προοπτική της δημοκρατίας.
Παρά την επιστημονική μεθοδολογία της, η μελέτη αυτή δεν αποφεύγει διόλου τα κρίσιμα ηθικά και πολιτικά ζητήματα που συνδέονται με την τραυματική μνήμη και τις μετέωρες επαγγελίες της Ευρώπης. Ένα πρόσθετο ενδιαφέρον του βιβλίου είναι η ιδιαίτερη προσοχή που δίνει στην Ελλάδα και ο ρόλος που της αναγνωρίζει στις εξελίξεις, πράγμα ασυνήθιστο για τέτοιου είδους σφαιρικές θεωρήσεις της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Ιστορία
“Αυτό είναι το βιβλίο στο οποίο θα ανατρέξετε αν χρειάζεστε μια έγκυρη προσέγγιση που να παρουσιάζει περιεκτικά το ξετύλιγμα του Ψυχρού Πολέμου, το “οικονομικό θαύμα” της Ευρώπης στις δεκαετίες του 1950 και 1960, τη σοσιαλδημοκρατία στη Δυτική Ευρώπη, την αυξανόμενη αντίσταση στη σοβιετική κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη, πολιτισμικά σοκ όπως την έλευση του ροκ-εν-ρολ, τις φοιτητικές εξεγέρσεις της δεκαετίας του ’60 και πολλά άλλα. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή πανευρωπαϊκή επισκόπηση, και δεν μπορεί παρά να θαυμάσει κανείς το ευρύτατο φάσμα της επιστημοσύνης που τόσο ανάλαφρα επωμίζεται αυτό το έργο.” (The Times)
“Συνθέτοντας και αξιολογώντας ένα τεράστιο σώμα επιστημονικής έρευνας, όχι μόνο για την Ευρώπη, ανατολική και δυτική, αλλά και για τον ευρύτερο κόσμο, καθώς και για τις διαδικασίες παγκοσμιοποίησης που έχουν επηρεάσει τόσο βαθιά την ευρωπαϊκή ιστορία, ο Ίαν Κέρσοου έφτιαξε ένα ιστορικό αριστούργημα.” (Times Literary Supplement)
Ιστορία
Το 1945 η Ευρώπη ήταν συντρίμμια, ρημαγμένη από τον πόλεμο, τους βομβαρδισμούς και τις μαζικές σφαγές. Ευρύτατες περιοχές της ανατολικής Ευρώπης περιέρχονταν στο σοβιετικό έλεγχο, αντικαθιστώντας τον παλιό δεσποτισμό μ’ έναν νέο. Σήμερα, η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει πια και οι δημοκρατίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης φθάνουν μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας.
Ο Τόνυ Τζαντ αφηγείται με σαφήνεια και πυκνότητα αυτή την πολυσύνθετη ιστορία, όπως ξετυλίγεται κάτω από τη μόνιμη σκιά του ίδιου του πολέμου: την ανόρθωση της Ευρώπης μέσα από τα ερείπια, τις αποκλίνουσες εμπειρίες της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης, την παρακμή και την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος και την άνοδο της ΕΟΚ και της ΕΕ, το τέλος των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, τις μεταβαλλόμενες σχέσεις της Ευρώπης με τις δύο μεγάλες δυνάμεις που την περιβάλλουν, τη Ρωσία και την Αμερική.
Ανάμεσα απ’ αυτές τις γενικές γραμμές προβάλλουν συγκεκριμένα πολιτικά γεγονότα, φαινόμενα και πρόσωπα: η δικτατορία του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία δίπλα στην Ισπανία του Φράνκο αλλά και τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου, ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, οι αγώνες στη Βόρεια Ιρλανδία και στη Χώρα των Βάσκων, ο Μάης του ’68 στο Παρίσι και τα γεγονότα στην Ιταλία και στην Πράγα, οι εντάσεις ανάμεσα στις γλωσσικές κοινότητες του Βελγίου, η σοσιαλδημοκρατία στις σκανδιναβικές χώρες, ο ρόλος του Τσώρτσιλ, του Στάλιν, του Φράνκο, του Μιτεράν, του Γιαρουζέλσκι, του Μπερλουσκόνι και πολλών άλλων. Σχηματίζεται ακόμη ένα μωσαϊκό από οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ιστορίες, όπως η ανάπτυξη της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, η εμφάνιση του ψυγείου και η εξάπλωση του καταναλωτισμού, η μετανάστευση και οι γκασταρμπάιτερ, ο υπαρξισμός και η παρακμή του δημόσιου διανοούμενου, ο γαλλικός και ο τσέχικος κινηματογράφος, η μπητλομανία και το πανκ ροκ…
Από την επαύριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τον πόλεμο στο Ιράκ, το βιβλίο φωτίζει την πρόσφατη ιστορία και την πολύσημη ταυτότητα της Ευρώπης στην προοπτική του 21ου αιώνα.
Ιστορία
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια νέα, μνημειώδη εξιστόρηση ενός από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ανθρώπινη ιστορία: της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η μοίρα της Ρώμης είναι η πρώτη μελέτη η οποία εξετάζει τον καταστροφικό ρόλο που έπαιξαν η κλιματική αλλαγή, οι λοιμώδεις νόσοι και οι πανδημίες στην κατάρρευση του ρωμαϊκού κράτους – μια ιστορία θριάμβου της φύσης απέναντι στην ανθρώπινη φιλοδοξία.
Ο Κάιλ Χάρπερ μεταφέρει τους αναγνώστες από το απόγειο της Ρώμης, κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν η αυτοκρατορία έμοιαζε με ανίκητη υπερδύναμη, έως την παρακμή και τη διάλυσή της τον 7ο αιώνα, αναλύοντας κρίσιμες καμπές και αθέατες παραμέτρους που σφράγισαν ανεξίτηλα τη διαδρομή αυτή.
Συνυφαίνοντας μια μεγάλη ιστορική αφήγηση με τις τελευταίες εξελίξεις στην κλιματική επιστήμη και τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της γενετικής, ο συγγραφέας δείχνει πώς η μοίρα της Ρώμης κρίθηκε όχι μόνο από αυτοκράτορες, στρατιώτες και βαρβάρους, αλλά και από ηφαιστειακές εκρήξεις, ηλιακούς κύκλους, κλιματικές αστάθειες και ολέθρια μικρόβια, ιούς και βακτήρια.
Το βιβλίο, ένας οξυδερκής στοχασμός για τη μύχια σχέση της ανθρωπότητας με το περιβάλλον, περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο πώς ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της ιστορίας ήρθε αντιμέτωπος με τη σωρευτική βία της φύσης, αντέχοντας για αιώνες αλλά τελικά υποκύπτοντας. Το παράδειγμα της Ρώμης είναι μια επίκαιρη υπενθύμιση ότι η κλιματική αλλαγή και η μικροβιακή εξέλιξη έχουν διαμορφώσει τον κόσμο μας με τρόπους αναπάντεχους και καθοριστικούς.
Κοινωνιολογία
H αρχαία Eλληνική ποίηση και μυθολογία μας έχουν παραδώσει τον Έρωτα κάλλιστον εν αθανάτοισι θεοίσι και παντοδύναμο. Στον πραγματικό βίο ωστόσο, και παρότι η θρησκεία του έρωτα έχει το μεγαλύτερο και το πιο ενθουσιασμένο ποίμνιο, τα εμπόδια είναι πολλά. Οι πόλεμοι των εθνών, οι στερεοτυπικές αναπαραστάσεις που επεξεργάζεται κάθε λαός για τους άλλους, η κοσμική και η θρησκευτική εξουσία, οι εδραιωμένες προκαταλήψεις, μπορούν να πληγώσουν τα φτερά του Έρωτα. Να μην του επιτρέψουν να υπερβεί τα φράγματα και τα χάσματα.
Στον ανά χείρας τόμο διερευνώνται οι ερωτικές σχέσεις Ελλήνων και Ελληνίδων, έτσι όπως αναδεικνύονται από τα δημοτικά τραγούδια, με αλλοεθνείς, αλλόγλωσσους ή / και αλλόθρησκους, δηλαδή με μαύρους, Βλάχους, Αρβανίτες και Τούρκους. Οι διαφορές ανάμεσα στους Έλληνες και σε άλλους λαούς ή εθνοτικές ομάδες, αλλά και η πυκνή καταναγκαστική συνάφειά τους, δημιούργησαν σχέσεις που καλύπτουν όλη την γκάμα – από την ηδονοθηρία της εκμεταλλευτικής εξουσίας έως τον αυθεντικό πόθο. Η δημοτική ποίηση, απροκατάληπτη και αμερόληπτη, δεν αφήνει ατραγούδιστη καμία εκδοχή. Η διερεύνηση επεκτείνεται και σε άλλες μορφές του λαϊκού λόγου : παροιμίες, παραδόσεις, παραμύθια, επωδές, κατάρες, λέξεις-ύβρεις. Επίσης λαμβάνονται υπόψη και τα δημοτικά τραγούδια των άλλων λαών.
Συνεξετάζεται επιπλέον η στάση της κοσμικής και της θρησκευτικής εξουσίας απέναντι στην πιθανότητα μεικτών γάμων. Για την εθνική ιδεολογία, που επιχειρεί την ομογενοποίηση των αντιλήψεων και των στάσεων, η διαφορά χάνει τη φυσικότητά της, εννοείται σαν κίνδυνος και απειλή και συχνά καταντάει κρίμα, αμαρτία.
Στο νεοελληνικό εθνικό κράτος, όπως και στα περισσότερα εθνικά ευρωπαϊκά κράτη που συγκροτήθηκαν τον 19ο αιώνα, το συλλογικό φαντασιακό αναπαρέστησε τον άλλο επιβαρυμένο από ποικίλα αρνητικά γνωρίσματα, ώστε να διευκολύνει την υποτίμησή του. Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να περιορίσει ή να αποσιωπήσει την ποικιλία του πραγματικού βίου, όπου ο έρωτας είναι πιθανότατο να εκδηλωθεί αδιαφορώντας για τους άρρητους ή και ρητούς κανόνες της εθνικά και θρησκευτικά χρηστής συμπεριφοράς. Η παρρησία του δείχνει ότι έχει τη θέληση και την ικανότητα να αποπαγιδεύεται από τον πεζό δημώδη λόγο, που μοιάζει μονοκόμματος συγκρινόμενος με το πολυφωνικό τραγούδι.
Στον δίδυμο τόμο 4Β’ της σειράς «Πιάνω γραφή να γράψω…», που θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2022, διερευνώνται οι ερωτικές σχέσεις των Ελληνίδων και των Ελλήνων με Τσιγγάνους, Βούλγαρους, Εβραίους και
Φράγκους
Φιλοσοφία
Δύο σπουδαία λογοτεχνικά έργα που έγραψε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στους περίφημους Κώδικες μας αποκαλύπτουν μια άγνωστη πλευρά του, την ανθρώπινη.
Μύθοι που κρύβουν μεγάλες αλήθειες και ένα ζωολόγιο γεμάτο αλληγορίες για ανθρώπινες αρετές κι ελαττώματα είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας του Λεονάρντο να ανακαλύψει τα μυστικά μιας ηθικής φιλοσοφίας, να ξεκλειδώσει τη δύναμη που μπορεί να αποκτήσει ο σοφός πάνω στα φαινόμενα της φύσης, της ζωής, της ψυχής.
Αφηγηματικές «επινοήσεις» από τον μεγαλοφυή λάτρη της ελευθερίας που θέλουν –όπως και οι πτητικές μηχανές του– να ανυψώσουν τον άνθρωπο για να κατακτήσει τους πνευματικούς αιθέρες.
Γραμμένα με ένα ύφος παράξενο, πυκνό, φλογερό, τα κείμενα αυτά αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές παρακαταθήκες του εμβληματικού καλλιτέχνη της Αναγέννησης: έναν καταλύτη για την ταχύτερη πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου όπως η πολυπόθητη φιλοσοφική λίθος των αλχημιστών, που μπορούσε να μετατρέπει τα ευτελή μέταλλα σε χρυσό.
Φιλοσοφία
Το πρώτο δοκίμιο συνιστά μια πραγματεία στον λογοτεχνικό κυβισμό, με εμφανή στόχο να καταλήξει -μέσω της αναδόμησης, της σύγκρισης και της συνεκδοχής- στο απόλυτο μοντερνιστικό αξίωμα: οι λέξεις, το εργαλείο δηλαδή του λογοτέχνη, είναι μέσο αδόκιμο, ατελές και ατελέσφορο σε σύγκριση με τον χρωστήρα, δηλαδή το άφωνο εργαλείο ενός μυθοπλαστικού ζωγράφου ο οποίος βεβαίως ελέγχει απολύτως το εκφραστικό του μέσο σε αντιδιαστολή με τον λογοτέχνη που παλεύει να το χειραγωγήσει.
Η “Λεξιτεχνία” εκφωνήθηκε ως ομιλία από το ραδιόφωνο του BBC στις 29 Απριλίου του 1937 για τη ραδιοφωνική σειρά “Words Fail Me”. Η ομιλία αυτή των οκτώ λεπτών είναι το μοναδικό ηχητικό ντοκουμέντο που έχουμε από τη Βιρτζίνια Γούλφ. Εδώ το αντικείμενο είναι οι ίδιες οι λέξεις. Το μοναδικό εργαλείο του λογοτέχνη που έχει την ικανότητα να δρα ανεξάρτητα από τον δημιουργό του και να παραμένει αχειραγώγητο, και συνεπώς πολύ δύσχρηστο για τον μάστορά του.