Ιστορία
O πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Μοντήγκλ Στερνς επιχειρεί μια αναδρομή στην ελληνική ιστορία και πολιτική του εικοστού αιώνα και διερευνά την προσωπικότητα του πρώτου σοσιαλιστή πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Στη διάρκεια των τριών διπλωματικών του θητειών στην Αθήνα, ο Στερνς παρακολούθησε τη μεταμόρφωση του Παπανδρέου από φιλικό Αμερικανό οικονομολόγο σε σφοδρό αντιαμερικανό.
Η μόνιμη διαμάχη ως προς το πώς και από ποιον έπρεπε να κυβερνηθεί η Ελλάδα θυμίζει τα ανεπίλυτα θέματα μεταξύ των Παπανδρέου, πατέρα και γιου. Ο Ανδρέας έφυγε από την Ελλάδα το 1940, πολιτογραφήθηκε Αμερικανός και ήταν μόνιμος κάτοικος των ΗΠΑ επί είκοσι χρόνια. Αντιθέτως ο Γεώργιος ήταν ακραιφνής Έλληνας: ένας πληθωρικός πολιτικός δημοκρατικών τάσεων, πρώην πρωθυπουργός και για μεγάλο διάστημα αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων.
Ο Στερνς ήρθε στην Αθήνα ως διπλωμάτης στις αρχές του 1958, στο αποκορύφωμα της πολιτικής αναταραχής. Τα επόμενα πέντε χρόνια γνώρισε πρώτα τον Γεώργιο και έπειτα τον γιο του. Γείτονες σε αθηναϊκό προάστιο, Αμερικανοί συμπατριώτες και ομοϊδεάτες ως προς τα μεταπολεμικά προβλήματα που ταλάνιζαν την Ελλάδα, ο Στερνς και ο Ανδρέας έγιναν γρήγορα στενοί φίλοι. Ωστόσο, με το πέρασμα των δεκαετιών, η φιλία αυτή δοκιμάστηκε πολύ. Το ανά χείρας βιβλίο είναι –μεταξύ άλλων– μια αναψηλάφηση του Ψυχρού Πολέμου και των συνεπειών του στην Ελλάδα και στον ίδιο τον Ανδρέα, που η αμφιθυμική του προσωπικότητα γοήτευσε εξαρχής και μέχρι τέλους τον συγγραφέα.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Οι εκδόσεις Τύρφη παρουσιάζουν το ανθολόγιο Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με τίτλο «Ξεδιάλεγμα» από τον Τάκη Σπετσιώτη. Στον τόμο ανθολογούνται «Ποιήμτα», «Στοχασμοί», «Αφηγήματα» και «Συνεντεύξεις» του ποιητή, μεταξύ των οποίων και ορισμένα αδημοσίευτα.
Σε μία εκτενή και τεκμηριωμένη βιβλιογραφικά εισαγωγή ο Τάκης Σπετσιώτης, με το δικό του ιδιόρρυθμο ύφος γραφής, παρουσιάζει σκέψεις και προβληματισμούς όσον αφορά το έργο του ποιητή, την προσωπικότητα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τον χειρίστηκε μέχρι τώρα η φιλολογία αλλά και η παραφιλολογία. Εδώ προκύπτει και μία κόσμια διαμαρτυρία σχετικά με το ζήτημα αυτό και γίνεται μια προσπάθεια αποκατάστασης της εικόνας του Ν. Λαπαθιώτη στο σύνολό της. Θα ήταν σφάλμα να κατακερματίσουμε το έργο και τον βίο του ποιητή κατά το δοκούν, να τον αποθεώσουμε ή να τον καταδικάσουμε όπως έγινε στο παρελθόν, άλλωστε το άστρο του Ν. Λαπαθιώτη, αυτόφωτο καθώς είναι, αποστρέφεται, αλλά και δεν χρειάζεται ωραιοποιήσεις ή καταδίκες, είναι πέρα και στέκεται σε απόσταση απλησίαστη από όλα αυτά.
Ο λεπταίσθητος ποιητής δεν ήταν απλά ένας ομοφυλόφιλος, ένας κομμουνιστής και χρήστης ουσιών, ούτε απλώς ένα παιδί της νύχτας. Όλα αυτά, που οπωσδήποτε παίζουν καθοριστική σημασία στον βίο και το έργο του, παραμένουν πράγματα κοινότοπα και άνευ ενδιαφέροντος, αν δεν αντιληφθούμε το πρόσωπο και την αισθητική που τα ενοποιεί και τα υπερβαίνει εξακολουθητικά.
Ο Ναπολέοντας Λαπαθιώτης ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των παγκόσμιων διανοούμενων που μετέτρεψαν την ίδια την ζωή τους σε ένα έργο τέχνης και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Επομένως κάθε απόπειρα να ενταχτεί ο βίος και το έργο του ποιητή σε ρηχές και ενοχλητικές τυποποιήσεις ή ακόμα σε φιλολογικά, ιδεολογικά ή ερωτικά στρατόπεδα θα παραμένει πάντοτε ανεπιτυχής και λανθασμένη. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης θα διαφεύγει πάντοτε και εξακολουθητικά προς τα εμπρός, αφήνοντας πίσω του όλους όσους θα προσπαθήσουν μέσα από σχολαστικές και φιλολογικές αυταρέσκειες να τον ακινητοποιήσουν στα καθ’ υμάς. Ατόν τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη θέλει να μας γνωρίσει ο Τάκης Σπετιώτης, καθ’ ύλην αρμόδιος για την οπτική αυτή, και αυτόν ακριβώς τον άνθρωπο στο σύνολο της λαμπρότητάς του προτείνουν με το «Ξεδιάλεγμα» και οι εκδόσεις Τύρφη.
Και είναι τόσο μεγάλη η ευκολία με την οποία οι νέοι κυρίως άνθρωποι του καιρού μας προσεταιρίζονται ταυτότητες και ετερότητες, λες και το ζήτημα θα μπορούσε να είναι αυτό, με τρόπους που συνήθως άγονται και φέρονται από παγκόσμιες ή εντόπιες μόδες και συρμούς που ο φωτισμός αυτής ακριβώς της οπτικής, που αφορά το σχεδόν υπερβατικό σύνολο της μορφής του ποιητή, συνιστά την αντιπολίτευση και την προσφορά αυτού ακριβώς του βιβλίου.
Το «Ξεδιάλεγμα» του έργου του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη από τον Τάκη Σπετσιώτη φιλοδοξεί να αποκαταστήσει τη μορφή του ποιητή, καθώς αυτή έχει κατά κάποιον τρόπο διασυρθεί ακόμα και από τους υποστηρικτές του, και να την αποδώσει ατόφυα, λιτή, κομψή αξιέραστη, και εν τέλει περίλαμπρη και αισθαντική στο φως και το σκοτάδι που της αρμόζει.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν βρέθηκε στη Μόσχα για ένα δίμηνο, μεταξύ 1926 και 1927. Η καταγραφή του συγκεκριμένου ταξιδιού καταλαμβάνει περίοπτη θέση στα κείμενά του, εξαιτίας της ειλικρινούς και άτεγκτης πάλης που είχε ο Γερμανοεβραίος στοχαστής τόσο με τα κίνητρα όσο και με τη συνείδησή του. Φαίνεται ότι ο αρχικός λόγος εκείνου του ταξιδιού ήταν η Άσια Λάτσις, μια Λετονή που είχε αναδειχθεί σε σημαντική επιρροή για τον ίδιο, συναισθηματική και πνευματική.
Το ημερολόγιο του Μπένγιαμιν είναι, αφενός, η αποτύπωση μιας δύσκολης ερωτικής σχέσης όπου το αντικείμενο του πόθου είναι άπιαστο και μάλλον άπονο. Αφετέρου, είναι η ιστορία ενός αποτυχημένου ειδυλλίου με την Επανάσταση. Διότι ο Μπένγιαμιν μετέβη στη Ρωσία όχι μόνο για να αποκτήσει μια εικόνα της σοβιετικής κοινωνίας από πρώτο χέρι, αλλά και για να λάβει μια τελική απόφαση σχετικά με το αν θα γινόταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Όμως το Ημερολόγιο Μόσχας συνιστά κάτι παραπάνω από μια μαρτυρία για την ιδεολογική αμφιθυμία, τη διλημματική συνθήκη που βιώνει ένας διανοούμενος. Η αισθητική του αξία είναι επίσης μεγάλη. Γιατί ο Mπένγιαμιν αποδεικνύεται εδώ ένας από τους πιο διεισδυτικούς φυσιογνωμιστές της Μόσχας κατά τον εικοστό αιώνα, φιλοτεχνώντας ένα αλησμόνητο χειμερινό πορτρέτο της πόλης.
Πολιτική
O ΡΑΪΝΧΑΡΤ ΧΕΝ (1904-2000) αποτελεί το αρχέτυπο του διανοούμενου τεχνοκράτη στην υπηρεσία του Τρίτου Ράιχ. Ο νομικός αυτός ήταν γνωστός για τις ριζοσπαστικές του θέσεις, καθώς υποστήριζε τη σταδιακή κατάργηση του Κράτους και την αντικατάστασή του από μία «κοινότητα» η οποία καθοριζόταν από τη φυλή και τον «ζωτικό χώρο» της. Ως ανώτερος γραφειοκράτης των Ες Ες –με τη λήξη του πολέμου κατέχει το βαθμό του Oberführer (στρατηγού)– συμβάλλει στην ανάπτυξη της ναζιστικής θεωρίας μελετώντας την προσαρμογή των θεσμών για το επερχόμενο Μεγάλο Ράιχ : Ποιές δομές και ποιές μεταρρυθμίσεις θα ήταν απαραίτητες ;
Μετά τον πόλεμο, ως πολίτης πλέον, ιδρύει στο Μπαντ Χάρτσμπουργκ μια σχολή διοίκησης επιχειρήσεων από την οποία, τις επόμενες δεκαετίες, θα περάσει η οικονομική και διοικητική ελίτ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας : περίπου 600.000 στελέχη των μεγαλύτερων γερμανικών εταιρειών, δίχως να συμψηφίσουμε τους 100.000 που παρακολούθησαν προγράμματα εξ αποστάσεως, διδάχθηκαν, χάρη στα σεμινάριά του και τα εγχειρίδια που εξέδιδε τακτικά, πώς να διοικούν το «ανθρώπινο δυναμικό» ή πιο συγκεκριμένα την ιεραρχική οργάνωση στόχων, για την επίτευξη των οποίων ήταν ελεύθερος ο παραγωγός να επιλέγει τα μέσα. Την ίδια πολιτική, δηλαδή, που ακολούθησε το Τρίτο Ράιχ για να επανοπλιστεί, να οδηγήσει στη λιμοκτονία τους σλαβικούς πληθυσμούς των ανατολικών χωρών και να εξολοθρεύσει τους Εβραίους.
Με την πάροδο της δεκαετίας του 1980, άλλες μέθοδοι ήρθαν στο προσκήνιο (όπως η λιγότερο ιεραρχική ιαπωνική, για παράδειγμα ). Όμως ο ναζισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των θεωριών διοίκησης και ήταν μία από τις βάσεις του σύγχρονου μάνατζμεντ.
Κοινωνιολογία
Ποια είναι η ιστορία της μεσαίας τάξης στη Δύση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Ποια η σχέση της με την κατανάλωση, τον ατομικισμό και τη χειραφέτηση; Με ποιον τρόπο φτάσαμε στην πανθομολογούμενη πλέον υπαρξιακή της κρίση; Ποια η ιστορική πορεία των μεσαίων στρωμάτων στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’60 και μετά; Μέσα από ποιες εμπειρίες συνάφθηκε το κοινωνικό συμβόλαιο της μεταπολιτευτικής μεσαίας τάξης; Πώς γίνεται η ελληνική οικογένεια να είναι ταυτόχρονα ο βιότοπος και η καταδίκη της; Υπάρχει ακόμα κάποια ταυτότητα μεσαίων στρωμάτων στη χώρα μας ή πλέον έχουν διασπαστεί σε αντίπαλες μικρο-κοινότητες ανθρώπων οι οποίοι με δυσκολία συνυπάρχουν σήμερα στους τόπους της κοινωνικής και συναισθηματικής ερήμωσης; Η κρίση της πανδημίας θα επικυρώσει τις ανισότητες που διέπουν τις σχέσεις των μελών της παλιάς μεσαίας τάξης στην Ελλάδα ή μήπως θα αποδειχτεί ευκαιρία για μια νέα κοινωνική και πολιτισμική σύγκλιση;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θέτει και πασχίζει να απαντήσει αυτό το βιβλίο.
Όταν ξέσπασε η παγκόσμια κρίση του covid-19, ξεκίνησε μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον των καπιταλισμών. Και ορισμένοι υποστήριξαν ότι οι «αυριανές μέρες» δεν θα πρέπει πλέον να θυμίζουν σε τίποτα τις «χθεσινές». Προς το παρόν, οι όποιες προβλέψεις προσκρούουν σε μια ριζική αβεβαιότητα που μας καλεί να είμαστε προσεκτικοί: θα χρειαστεί χρόνος για να ξεμπλέξουμε το κουβάρι των ευθυνών και να οικοδομήσουμε ενδεχομένως νέες εναλλακτικές.
Γι’ αυτό και πρέπει οπωσδήποτε να αντιληφθούμε τη δυναμική της κρίσης. Όπως έδειξε η περίφημη 18η Μπρυμαίρ του Λουβοδίκου Βοναπάρτη του Μαρξ (1852), οι καλύτερες «εν θερμώ» αναλύσεις γίνονται από συγγραφείς που μπορούν να διακρίνουν σε βάθος χρόνου τις τάσεις του συστήματος. Ο Ρομπέρ Μπουαγιέ, μείζων συντελεστής της οικονομικής Σχολής της Ρύθμισης –η οποία μελετά την οικονομία ως αναπόσπαστο τμήμα των κοινωνιών και της ιστορίας τους–, είναι ο πλέον κατάλληλος να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση.
Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων κρίσεων, αποδείχτηκε η αξία αυτής της σχολής σκέψης, η οποία λαμβάνει υπόψη της τόσο τις αδράνειες που συντείνουν στην αναπαραγωγή του συστήματος όσο και τις δυνάμεις που το ωθούν σε μετασχηματισμό: η έκβαση δεν είναι ποτέ προδιαγεγραμμένη και, όσο περισσότερο διαρκούν οι κρίσεις, τόσο πιο απίθανη καθίσταται η επιστροφή στην προγενέστερη κατάσταση.
Στο ανά χείρας δοκίμιο, ο συγγραφέας μάς βοηθά να κατανοήσουμε τις διεργασίες που πυροδοτήθηκαν το 2020 και εξερευνά τις υπάρχουσες δυνατότητες. Η αποσταθεροποίηση των διεθνών σχέσεων, ο κατακερματισμός της Ευρωζώνης, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και η άνοδος των λαϊκισμών είναι κάποια πιθανά σενάρια. Δεν θα πρέπει, όμως, να αποκλειστεί και μια μεγάλη στροφή προς ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένο στη συμπληρωματική σχέση μεταξύ παιδείας, επαγγελματικής κατάρτισης, υγείας και πολιτισμού, που θα ανταποκρινόταν στα αιτήματα αλληλεγγύης των πολιτών και στις απαιτήσεις της οικολογικής μετάβασης.
Πολιτική
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη μελλοντική πορεία της Τουρκίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 αποτελούσε υπόδειγμα για τις μουσουλμανικές χώρες και ήταν υποψήφια για να γίνει μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η αποτυχία της ευρωπαϊκής της πορείας, για την οποία είναι συνυπεύθυνη και η Ευρώπη, ήταν προάγγελος μιας εκτροπής από την πορεία εκδυτικισμού.
Η Τουρκία γίνεται πολεμοχαρής στην εσωτερική και εξωτερική της πολιτική, ενώ οι χώρες της Δύσης προσπαθούν να διαχειριστούν την “τουρκική κρίση” χωρίς να την έχουν κατανοήσει. Αμφιταλαντεύονται στον τρόπο αντιμετώπισης, ενώ η μεγάλη αυτή χώρα οδηγείται στην αποσύνθεση. Ο συγγραφέας μάς δίνει τα απαραίτητα εργαλεία ανάλυσης για να κατανοήσουμε τον διαμελισμό μιας κοινωνίας ανάμεσα στο κράτος, το έθνος, τη θρησκεία, τους αυτοκρατορικούς μύθους και τη Δύση.
Το έργο του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη, καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πραγματεύεται ένα από τα λιγότερο μελετημένα ιστορικά θέματα. Από το 1830 μέχρι το 1947, η ελληνική επικράτεια, αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς, χωρίς όμως απόλυτες βεβαιότητες. Συνήθως, τα σύνορα της Ελλάδας κατοχυρώθηκαν επιτυχημένα και μόνιμα, άλλες όμως φορές, χαράχθηκαν περιστασιακά ή ατελέσφορα. Πάντα συσχετίστηκαν με το πρόγραμμα της εθνικής ομογενοποίησης και της εθνικής ολοκλήρωσης, αλλά και με τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις των Δυνάμεων. Κατοχή, κυριαρχία, συγκυριαρχία, συνθέτουν το περίπλοκο σχήμα της γενεαλογίας μιας θυελλώδους και αιματηρής περιπέτειας που διατρέχει την ελληνική επικράτεια πριν πάρει τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.
Το γραμματόσημο, ελληνικό και ξένο, αποτελεί ένδειξη και μέσο άσκησης εξουσίας, κατοχής ή κυριαρχίας του εδάφους που έγινε -ή δεν έγινε- ελληνικό. Ισχυρό σύμβολο και μήνυμα για το ποιος ασκεί τον πολιτικό και θεσμικό έλεγχο επί του εδάφους , το γραμματόσημο, όπως και η ταχυδρομική σφραγίδα, συνδέεται με κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας που βρέθηκε κάποτε από την μία ή την άλλη πλευρά της συνοριακής γραμμής..
Φιλοσοφία
Κριτική της τάσης για έλεγχο της φύσης. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος – γενικές παρατηρήσεις και περιπτωσιολογική αναφορά.
Είμαι απαισιόδοξος για την ανθρώπινη φυλή, γιατί είναι πάρα πολύ εφευρετική όταν πρόκειται να ωφεληθεί. Βλέπουμε τη φύση σαν κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να υποτάξουμε. Θα είχαμε μεγαλύτερες πιθανότητες να επιζήσουμε, αν μπορούσαμε να προσαρμοστούμε σ’ αυτόν τον πλανήτη και να τον δούμε μ’ ευγνωμοσύνη και όχι με αμφιβολία και με δικτατορικά αισθήματα.
Επιστήμες
Πώς η μικρή παπαρούνα επηρέασε μεγάλες αυτοκρατορίες και πώς το ζαχαροκάλαμο καθόρισε τη διαδρομή του δουλεμπορίου στους νέους χρόνους; Γιατί η μπανάνα συνδέεται με τις “μπανανίες” και τα γενετικώς τροποποιημένα φυτά με τον Δρα Φράνκενστάιν;
Πώς μερικά φυτά καταφέρνουν και επιβιώνουν σε θερμοκρασίες δεκάδων βαθμών Κελσίου κάτω απ’ το μηδέν, ενώ άλλα σε σχεδόν απόλυτη ξηρασία; Γιατί ο κρίνος και ο κινέζικος λωτός έχουν συνδεθεί με το άσπιλο και το αμόλυντο; Πώς ήταν τα πρώτα φυτά που εποίκησαν την ξηρά και πώς ενδέχεται να είναι τα φυτά σε άλλους κατοικήσιμους κόσμους;
Το βιβλίο περιλαμβάνει 37 μικρά και μεγάλα αφηγήματα για φυτά που επηρέασαν την ιστορία, και επηρεάστηκαν απ’ αυτήν, ή για άλλα που οι εξαιρετικές επιδόσεις τους εξάπτουν τη φαντασία όχι μόνο των επιστημόνων αλλά και του ευρύτερου κοινού. Η ανάγνωσή του δεν προϋποθέτει παρά μόνο πολύ βασικές γνώσεις βιολογίας.
Το βιβλίο απευθύνεται στον ανήσυχο αναγνώστη που με όπλα την κοινή λογική και την απλή ανθρώπινη περιέργεια προσπαθεί να αντιληφθεί και να κατανοήσει τον κόσμο που μας περιβάλλει. Και τα φυτά αποτελούν την ιδεώδη αφορμή για μια τέτοια συναρπαστική περιπέτεια.
Επιστήμες
Υπάρχει μια χώρα στην οποία οι άνθρωποι ζουν και εργάζονται μαζί με τα φυτά. Πρόκειται για έναν πολύχρωμο κόσμο όπου όλα τα ζιζάνια είναι χρήσιμα, τα δέντρα πάνσοφα και μέσα στους κήπους γιατρεύεται κάθε ανάγκη. Η χάρη που βασιλεύει στον τόπο αυτό ξορκίζει κάθε ασχήμια. Είναι παράξενο, αλλά τα παραπάνω βρίσκονται πολύ πιο κοντά απ’ όσο κανείς πιστεύει. Και τελικά δεν φαντάζει πράγμα δύσκολο το να φανερωθούν χειροπιαστά ενώπιόν μας. Οι εικόνες του βιβλίου που κρατάτε αποτελούν πύλες για να περάσετε τα σύνορα της Φυτοχώρας, ενώ τα κείμενα διαβάζονται σαν οδηγίες για το που θα ταξιδέψετε στην επικράτειά της.
Τους καρπούς που θα κόψετε και τα βότανα που θα μαζέψετε στις γεμάτες θαύματα εκτάσεις της, μπορείτε γυρίζοντας να τους κρατήσετε για πάντα. Σαν σκέψεις ευοίωνες μέσα στο νου και σαν χαρμόσυνες σπίθες στην καρδιά σας. Ή ακόμα, σαν φιντάνια σε μια γλάστρα.
Επιστήμες
Τι συμβαίνει άραγε σ’ ένα ρολόι, σ’ ένα βιβλίο, σ’ ένα οποιοδήποτε αντικείμενο θαμμένο για ένα διάστημα στη γη; Ποια ακραία τεχνάσματα μπορεί να επινοήσει ένα δέντρο προκειμένου να πολλαπλασιαστεί; Τι μπορεί να νιώθει ένας σκύλος που χάνει τον αφέντη του ή μια καρέκλα που στέκεται στο ίδιο σημείο για χρόνια; Μα πιο ανεξιχνίαστος απ’ όλα δεν είναι ο μηχανισμός της ανθρώπινης ψυχής;
Πατώντας το όριο φανταστικού και πραγματικού, ξεκλειδώνοντας το αθέατο και τέμνοντας ακόμα και την πιο ασήμαντη επιφάνεια ο Χατζηγιαννίδης μας παρέχει ελευθερία κινήσεων και άπλα στη φαντασία. Ο τίτλος έχει χροιά ειρωνική, οι έντεκα ιστορίες του μόνο «φυσικές» δεν είναι, ψαχουλεύουν όμως μέσα στη φύση κάτι που δεν μετριέται και δεν κανονίζεται αλλά μπορεί να εμφανιστεί εξίσου ισχυρό στα φυτά, στα ζώα, στα «άψυχα», και, οπωσδήποτε, στους ανθρώπους. Μπορεί αυτό να είναι η δύναμη της βούλησης, η εκδίκηση, η εχθρική διάθεση που μεταβάλλεται σε στοργή, οι φυσικοί νόμοι, οι ηθικοί νόμοι, ο σεβασμός στο χνάρι που αφήνει ο χρόνος, οι συμμαχίες της ανάγκης, η ρίζα της ηδονής ή της αγάπης.
Στις Φυσικές Ιστορίες, τώρα, η στιλπνή και ευκίνητη γραφή, η πυκνότητα των καταστάσεων και το απερίμεντο – το απροσδόκητο – που καιροφυλακτεί σε κάθε γωνιά της αφήγησης, έδωσαν την έμπνευση για τις εικόνες που στολίζουν τα διηγήματα. Η εικονογράφηση της Ευφροσύνης Δοξιάδη μεταγγίζει όλη την εμπειρία της κλασικής εικονογράφησης βιβλίων με χαρακτικά ή σχέδια σε μια φρέσκια, σύγχρονη αντίληψη του κόσμου, που έχει πολλά ακόμα να μας φανερώσει.