Βιογραφία - Μαρτυρίες
Στα “Ημερολόγια On the Road” διηγούμαι τις εμπειρίες και τις εντυπώσεις μου από τα εικοσιπέντε χρόνια που, μαζί με τον Στάθη Καλυβιώτη και τη μπάντα μας, γυρνάμε τον κόσμο παίζοντας τη μουσική μας. Από τα διάφορα, διεθνή μουσικά φεστιβάλ, τα φημισμένα συναυλιακά μέγαρα ή τα θρυλικά αντεργκράουντ κλαμπάκια των μεγαλουπόλεων της Ευρώπης και της Αμερικής, μέχρι τις πολιτιστικές συναυλίες σε απομακρυσμένα χωριά εξωτικών χωρών, δυσκολίες αλλά και πλάκες του δρόμου, γνωριμίες με ενδιαφέροντες μουσικούς όλων των εθνικοτήτων, πολιτιστικές ομοιότητες και διαφορές… δεν γινόταν παρά να τα καταγράφω σχεδόν καθημερινά μέσα στα βαν, τα αεροπλάνα και τα τραίνα, σε δωμάτια ξενοδοχείων, αίθουσες αναμονής, καμαρίνια. Την εποχή της πανδημίας βρήκα την ευκαιρία να ξεκαθαρίσω και να καθαρογράψω αυτά τα κείμενα και να σκανάρω τα σκιτσάκια μου, ξεχασμένα ανάμεσα στις σελίδες. Γραμμένα μέσα από τη δική μου ματιά και έχοντας ήδη διανύσει μια πολύχρονη πορεία στα αντίστοιχα μουσικά πράγματα της χώρας μας, θεώρησα ενδιαφέρον, ευχάριστο, ίσως και χρήσιμο, να τα μοιραστώ…
Δοκίμιο
Ο θάνατος είναι μια από τις ανθρώπινες εμπειρίες που (με τη γλώσσα του Wittgenstein) «δεν συλλαμβάνεται με την περί γεγονότων (τη factual) γλώσσα, επειδή ακριβώς η αξία της βρίσκεται πέρα από τον κόσμο των γεγονότων». Η αξία μιας γλώσσας «καθαρμένης από κάθε ίχνος του Διαφωτισμού» κρίνεται και διαβαθμίζεται με κριτήρια διαφορετικά από την αποδεικτική της πειθώ, την επιστημονική της συνέπεια. Κρίνεται από την αποτελεσματικότητά της να ιδρύει σχέση, όχι να μεταφέρει πληροφορίες.
Ιστορία
Η Θεσσαλονίκη των τελευταίων ετών πριν από τον Β’ΠΠ προσπαθούσε να απορροφήσει τις αναταράξεις της περασμένης 15ετίας: την έλευση των προσφύγων σε μια κατεστραμμένη από πυρκαγιά πόλη, την οικονομική κρίση, τον διάχυτο αντισημιτισμό, τα συνεχή πραξικοπήματα κ.ο.κ. Η 5ετία της Δικτατορίας του Ι.Μεταξά έφερε την διάλυση της ΕΕΕ και των χαλυβδόκρανων, των προσκόπων και παρεμφερών οργανώσεων, μια οικονομική σταθερότητα και μια επιβαλλόμενη κοινωνική γαλήνη που βασίζονταν στην εκτόπιση-εξορία των αριστερών «ταραξιών» του μεσοπολέμου, παράλληλα με μυστική προετοιμασία της χώρας εν όψει ενός προβλεπόμενου πολέμου. Πώς ανατράπηκαν όλα με τη Γερμανική Κατοχή 1941-1944; Πώς αντέδρασε η κοινωνία και οι πολιτικές δυνάμεις της πόλης στον αφανισμό των Εβραίων κατοίκων της; Πού βρέθηκαν τόσες ύαινες να πέσουν πάνω στην εβραϊκή περιουσία; Ποιοι ήταν οι δοσίλογοι που συνεργάστηκαν με κάθε τρόπο με τον κατακτητή, πώς έδρασαν και τι απεκόμισαν; Πώς συμπεριφερθήκαν τα θεσμικά όργανα της πόλης σε όλη αυτή την κρίσιμη περίοδο; Πώς αντιμετώπισε τον δοσιλογισμό η Δικαιοσύνη μετά την Απελευθέρωση; Τι απέγινε με τους «κατά την Κατοχήν πλουτίσαντας»; Ποιοι ήταν οι νέοι «εύποροι» στο τέλος της δεκαετίας 1941-1949; Έγινε μια αναδιανομή του πλούτου στην πόλη; Λειτούργησαν πάλι οι παλιές Ισραηλιτικές επιχειρήσεις; Ιδρύθηκαν νέες; Τις απαντήσεις επιδιώκει να δώσει το ιστορικό αυτό δοκίμιο, το οποίο βασίζεται στη Διδακτορική Διατριβή του συγγραφέα που εγκρίθηκε από το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ τον Ιούλιο 2022.
Ψυχοπαθολογικαί εκδηλώσεις εξ αντιδράσεως, αλαλίαι και τρόμοι εκτοπισθέντων εις Μακρόνησον.
ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΕΥΝΑ-ΜΕΛΕΤΗ εξετάζονται οι συνθήκες στις οποίες εμφανίστηκε και εξελίχθηκε το φαινόμενο της «μακρονησιώτικης τρέλας», κατά την περίοδο που στο νησί «φιλοξενήθηκαν»
πολιτικοί εξόριστοι. Χωρίς δραματοποιήσεις ή στερεοτυπικές αντιλήψεις για τις ψυχικές παθήσεις και τους πάσχοντες εξόριστους, αναζητούνται τα χαρακτηριστικά των προσώπων. Ποιοί ήταν οι «τρελοί» της Μακρονήσου, οι προσωπικές τους ιστορίες, η «τρέλα» που τους βασάνισε και η «μετα- αναμορφωτική» τους ζωή. Διερευνώνται ακόμη οι πολιτικές, κοινωνικές, ψυχολογικές, κλινικές συνθήκες που όρισαν την αντιμετώπισή τους, όπως και οι αναπαραστάσεις της «μακρονησιώτικης τρέλας» στην καλλιτεχνική δημιουργία.
Γίνεται μια απόπειρα να λυθεί η «σιωπή» και να τεθεί προς «συζήτηση» το θέμα. Μόνο μέσα από τη νοηματοδότηση της «μακρονησιώτικης τρέλας» και την κατανόησή της μπορεί εντέλει να επέλθει και
η κάθαρση. Διαδικασία που μάλλον συνέβη με όλες τις έως τώρα μελέτες που έγιναν για τη Μακρόνησο αλλά και τον Εμφύλιο γενικότερα.
Η διενεργηθείσα έρευνα στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στο σύνολο της υπάρχουσας βιβλιογραφίας για τη Μακρόνησο, στο αρχειακό υλικό του Δημόσιου Ψυχιατρείου στο Δαφνί, στο οποίο εισήχθη μεγάλος αριθμός «τρελών» Μακρονησιωτών, και του Δρομοκαΐτειου. Συμπληρωματικά στοιχεία εντοπίστηκαν στον Τύπο, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στο μητρώο της Πανελλήνιας Ένωσης Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου.
Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης: κατάλογο «τρελών» Μακρονησιωτών, σχετικό δημοσίευμα του ποιητή Γιώργου Μυλωνογιάννη, έως πρόσφατα άγνωστα στοιχεία για τον «ψυχίατρο της Μακρονήσου» Αντώνη Παλαιολόγο και αδημοσίευτο πρωτογενές φωτογραφικό υλικό.
Οι καταστροφές είναι, από τη φύση τους, δύσκολο να προβλεφθούν. Οι πανδημίες, όπως άλλωστε οι σεισμοί, οι πυρκαγιές, οι οικονομικές κρίσεις και οι πόλεμοι, δεν κατανέμονται με κανονικότητα – δεν υπάρχει κάποια κυκλικότητα στην ιστορία που να μας βοηθά να προβλέψουμε την επόμενη καταστροφή. Αλλά όταν χτυπάει θα έπρεπε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι απ’ ό,τι οι Ρωμαίοι όταν εξερράγη ο Βεζούβιος ή οι Ιταλοί του Μεσαίωνα όταν τους χτύπησε ο Μαύρος Θάνατος. Στο κάτω κάτω, σήμερα έχουμε την επιστήμη με το μέρος μας. Ωστόσο, το 2020 οι αντιδράσεις πολλών αναπτυγμένων χωρών, ανάμεσά τους και οι Ηνωμένες Πολιτείες, σ’ έναν νέο ιό από την Κίνα δεν έδειξαν σωστή προετοιμασία. Γιατί; Γιατί είδαμε ότι λίγες μόνο ασιατικές χώρες είχαν πάρει τα σωστά μαθήματα από τα σύνδρομα SARS και MERS; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάποιοι λαϊκιστές ηγέτες τα πήγαν πολύ άσχημα, όμως ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι εμπλέκονται και πιο βαθιές παθολογίες ή δυσλειτουργίες, ήδη εμφανείς από τις αντιδράσεις μας σε προηγούμενες καταστροφές.
Σε προηγούμενα έργα του ο Νάιαλ Φέργκιουσον έχει μελετήσει τις αδυναμίες του δυτικού κόσμου, από την «αυτοκρατορική ύβρη» μέχρι τη γραφειοκρατική αρτηριοσκλήρυνση και τον διαδικτυακό κατακερματισμό. Αντλώντας στοιχεία από πολλούς επιστημονικούς κλάδους, όπως τα οικονομικά, η κλειωδυναμική και η επιστήμη των δικτύων, προσφέρει εδώ όχι απλώς μια ιστορία αλλά μια γενική θεωρία των καταστροφών, δείχνοντας γιατί τα όλο και πιο γραφειοκρατικά και πολύπλοκα συστήματά μας γίνονται όλο και πιο δύσκολα στον χειρισμό τους.
Ιστορία
Η “αναζήτηση νοήματος” έχει εκπέσει σε εμπόριο στα χέρια των ψυχοθεραπευτών και των “κόουτς”. Κάποτε ήταν υπόθεση των θεολόγων, που έψαχναν το χέρι του Θεού στην Ιστορία. Ανάμεσα στον Διαφωτισμό (18ος αιώνας) και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (αρχές του 20ού), η θεολογία έδωσε τη θέση της στην πολιτική: στη Δύση της “απομάγευσης” (Μαξ Βέμπερ) και της απόσυρσης του Θεού, το νόημα αναζητήθηκε στις “κοσμικές θρησκείες” (Ρεϊμόν Αρόν), τον κομμουνισμό, τον φασισμό και τον ναζισμό, όπως επίσης στον φιλελευθερισμό και τις παραλλαγές του (υπερ-, νεο-…), αλλά και, ολοένα και περισσότερο κατά τα φαινόμενα, στη συνωμοσιολογία, από τότε που οι “μεγάλες αφηγήσεις” (Ζαν-Φρανσουά Λυοτάρ) έμειναν ορφανές.
Η αναζήτηση νοήματος είναι επίσης μια μανία του ιστορικού – όταν μιλάμε για το νόημα των πράξεων στις οποίες προέβησαν οι δρώντες μιας εποχής, για εκφράσεις μιας “κοσμοθεωρίας” που χαρακτηρίζει έναν χρόνο, έναν τόπο, μια ανθρώπινη ομάδα (τάξη, φυλή, έθνος, ή αστυνομική μονάδα, σώμα δημοσίων υπαλλήλων, θρησκευτικό τάγμα), νομιμοποιώντας και δικαιολογώντας καμιά φορά τα χειρότερα.
Δύο μεγάλα επαναστατικά γεγονότα άλλαξαν τη μορφή της Μέσης Ανατολής: η Μεγάλη Αραβική Εξέγερση στην Παλαιστίνη (1936-1939) και η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν (1979).
Κανένα γεγονός δεν επηρέασε τόσο τον αραβικό κόσμο στον Μεσοπόλεμο και στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο όσο η Μεγάλη Αραβική Εξέγερση στην Παλαιστίνη. Διαμόρφωσε τα βασικά χαρακτηριστικά ενός υπερεθνικού πολιτικού Ισλάμ, αποτέλεσε το κέντρο ενός μεγάλου παναραβικού ρεύματος που εισχώρησε στα νεότευκτα αραβικά κράτη και εγκλώβισε τα κράτη αυτά στην αραβο-ισραηλινή σύγκρουση.
Η Ισλαμική Επανάσταση αποτέλεσε παράδειγμα –το μοναδικό στην περιοχή– επιτυχημένης λαϊκής εξέγερσης που συγκρότησε μια εναλλακτική μορφή κρατικής οργάνωσης. Η Επανάσταση συνδέθηκε με διεθνή κινήματα και ιδεολογικά ρεύματα που αμφισβητούσαν το διεθνές status quo και τις ανισότητες που αυτό παρήγε και άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στη διεθνή πολιτική όπου συμμαχίες κρατών και μη κρατικών δρώντων θα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Συνδέοντας τις Διεθνείς Σχέσεις και τη θεωρία των επαναστάσεων, το βιβλίο αναλύει τους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτά τα επαναστατικά γεγονότα και τις συνθήκες που τα διαμόρφωσαν, έτσι ώστε να ερμηνευτεί η αποφασιστική επίδρασή τους στους περιφερειακούς συσχετισμούς.
Ιστορία
Από τις αναμνήσεις Γερμανών για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τις μαρτυρίες Ελλήνων για τη χούντα, και από τους βετεράνους της μεταπολεμικής Ευρώπης έως τη γενιά των μιλένιαλ, που κλήθηκε να διαχειριστεί την κληρονομιά του 1989 και της πτώσης του Τείχους, η εξιστόρηση του Τίμοθι Γκάρτον Ας χωράει δεκάδες Ευρωπαίους, διάσημους και λιγότερο γνωστούς, δεκάδες τόπους, μνημεία και αφηγήσεις για μία μεγάλη ιδέα: το μέλλον μιας ηπείρου που έπρεπε να ανασυγκροτηθεί μέσα από τα ερείπια του 1945, να αφήσει πίσω της τον εφιάλτη και να φτάσει στο μεγάλο όραμα της ενοποίησης.
Ο συγγραφέας ταξιδεύει στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και σε όσα επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτή, συναντάει τους βασικούς παίκτες που χάραξαν την πολιτική της –από τον Χέλμουτ Κολ και τη Μάργκαρετ Θάτσερ έως τον Τόνι Μπλερ–, αναρωτιέται για το κόστος των πολέμων και του Brexit, δηλώνει τη συμπαράστασή του στην Ουκρανία και συνεχίζει να ελπίζει.
Αν χρειάζεται κάτι η Γηραιά Ήπειρος σε αυτή τη διαδικασία ενοποίησης είναι «περισσότερη και δίκαιη Ευρώπη». Και ο ίδιος είναι από τους λίγους Ευρωπαίους που δεν έπαψαν ποτέ να τη μελετούν και να επιδιώκουν τη μεταμόρφωσή της.
Πολιτική
Το 1921 και σε μια Γερμανία που μόλις έχει λήξει η επανάσταση των συμβουλίων, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ασχολείται με το πάντοτε φλέγον ζήτημα της βίας και διερωτάται κατά πόσο είναι δυνατή μια διάκρισή της σε βία που υποτάσσει και σε βία που απελευθερώνει. Πρόκειται για ένα “αγαπημένο” και τότε (όπως και σήμερα) άκρως επίκαιρο θέμα συζήτησης των αναρχικών ιδεών και πρακτικών και θα πρέπει να επισημανθεί ότι εκείνη την περίοδο της ζωής του ο Μπένγιαμιν δήλωνε αναρχικός (κάτι τέτοιο φαίνεται άλλωστε και από τα γραπτά του, από τις επαφές και τις γενικότερες ενασχολήσεις του). Προλεταριακή γενική απεργία, λοιπόν, εναντίον πολιτικής γενικής απεργίας, μυθική βία εναντίον θεϊκής βίας, δυνατότητα μη βίαιης επίλυσης των διαφορών, κατάσταση εξαίρεσης και να που σήμερα οι σκέψεις του Μπένγιαμιν συνεχίζουν να είναι επίκαιρες. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από την παράθεση των εισηγήσεων σχετικά με το κείμενο του Μπένγιαμιν σε μια ημερίδα που έγινε το 2011 στο ιστορικό κατειλημμένο κοινωνικό κέντρο του Μιλάνου (Cox 18, αλλά και από ένα μικρό σχόλιο του ίδιου Μπένγιαμιν σχετικά με το ζήτημα της χρήσης βίας (ανέκδοτο στην εποχή του). Έτσι προχωράμε σε μια ακόμη έκδοση του κειμένου του Μπένγιαμιν, ελπίζοντας ότι ο παρών τόμος θα συνεισφέρει γόνιμα σε προσωπικές και συλλογικές διερωτήσεις.
Ιστορία
Παλιότερα όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη.
Σήμερα οδηγούν στο Πεκίνο.
Ο κόσμος αλλάζει δραματικά. Όσο τραυματική ή κωμική κι αν είναι η πολιτική ζωή στην εποχή του Brexit, του χάους της σύγχρονης ευρωπαϊκής πολιτικής ή του Ντόναλντ Τραμπ, στον 21ο αιώνα πραγματική σημασία έχουν οι χώρες των Δρόμων του Μεταξιού. Οι αποφάσεις που έχουν βαρύτητα στον σημερινό κόσμο δεν λαμβάνονται στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στο Βερολίνο ή στη Ρώμη, όπως συνέβαινε πριν από εκατό χρόνια, αλλά στο Πεκίνο και στη Μόσχα, στην Τεχεράνη και στο Ριάντ, στο Δελχί και στο Ισλαμαμπάντ, στην Καμπούλ και στις ελεγχόμενες από τους Ταλιμπάν περιοχές του Αφγανιστάν, στην Άγκυρα, στη Δαμασκό και στην Ιερουσαλήμ. Τα όσα συνέβαιναν κατά μήκος των Δρόμων του Μεταξιού διαμόρφωσαν το παρελθόν του κόσμου˙ τα όσα συμβαίνουν σήμερα εκεί θα διαμορφώσουν το μέλλον του.
Ακολουθώντας αυτούς τους δρόμους προς τα ανατολικά, από την Ευρώπη μέχρι την Κίνα, δια μέσου της Ρωσίας και της Μέσης Ανατολής, το παρόν βιβλίο –ολοκλήρωση και επικαιροποίηση του παγκόσμιου μπεστ-σέλερ Οι Δρόμοι του Μεταξιού– έρχεται να επιβεβαιώσει με τα πιο πρόσφατα και απρόσμενα στοιχεία ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο βαθύτατα διασυνδεδεμένο. Σε αυτή τη σύνθετη, προβλεπτική και εντέλει ελπιδοφόρα σύγχρονη ιστορία, ο Πίτερ Φράνκοπαν αποτιμά τον παγκόσμιο αντίκτυπο των αλλεπάλληλων μετατοπίσεων του κέντρου ισχύος, που τόσο συχνά απουσιάζουν από τα πρωτοσέλιδα των δυτικών εφημερίδων. Μας καλεί έτσι να επανεξετάσουμε ποιοι είμαστε και ποια είναι η θέση μας στον κόσμο.
«Οι Δρόμοι του Μεταξιού είναι σε άνοδο, έγραφα το 2015. Συνέχισαν να ανέρχονται από τότε. Αξίζει να παρακολουθήσουμε προσεκτικά πώς και γιατί η άνοδός τους θα μας επηρεάσει όλους».
Μεσογειακό Βραβείο για τον Πολιτισμό 2019 Fondazione Carical
Φιλοσοφία
Αν η φιλοσοφία θέτει το ερώτημα «ποια είναι η αλήθεια;», υπάρχει κάτι πριν από τη φιλοσοφία, που αποτελεί προϋπόθεσή της: η ικανότητα να αμφισβητείς αυτό που παρουσιάζεται ως αλήθεια, να το αρνείσαι, να του εναντιώνεσαι· η ετοιμότητα να στέκεσαι απέναντι στην αυθεντία, δηλαδή την πνευματική και πολιτική εξουσία, και να τολμάς να της ασκήσεις κριτική ― το «κριτικό ήθος» ή η κριτική στάση.
Ο Φουκώ αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη μελέτη της ιστορίας του κριτικού ήθους στον δυτικό πολιτισμό και, πιο συγκεκριμένα, σε μια μάλλον παραμελημένη έννοια της αρχαιοελληνικής σκέψης: την έννοια της παρρησίας. Στις διαλέξεις που μεταφράζονται εδώ, τις οποίες έδωσε στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ το φθινόπωρο του 1983, ο Φουκώ εξετάζει τη γένεση, τις μορφές και την εξέλιξη της παρρησίας από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.
Στον Ίωνα του Ευριπίδη παρατηρούμε αρχικά την αμφισβήτηση των θεών ως πηγής της αλήθειας· έδρα της αλήθειας παύει να είναι το μαντείο και γίνεται η ίδια η πόλη. Στον Ορέστη, πάλι του Ευριπίδη, βλέπουμε την παρρησία ως δικαίωμα εντός της δημοκρατικής πόλεως, και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στο πλαίσιο του δημόσιου ανταγωνισμού για την αλήθεια. Με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα το πρόβλημα της αλήθειας μεταφέρεται από τον δημόσιο χώρο στην ψυχή: Πώς συμβιβάζεται η ζωή που ζεις με την αλήθεια που λες ότι πρεσβεύεις; Στους Κυνικούς η παρρησία παίρνει τη μορφή της δημόσιας αμφισβήτησης των κοινών αξιών, ενώ στους Στωικούς η κριτική στρέφεται στον ίδιο τον εαυτό, και εκδηλώνεται ως μια διαρκής αυτοεξέταση του ατόμου στον αγώνα του για εσωτερική, δηλαδή πραγματική, ελευθερία.
«Η ανάλυση της παρρησίας αποτελεί μέρος αυτού που θα μπορούσα να ονομάσω ιστορική οντολογία του εαυτού μας, δεδομένου ότι έχουμε, ως ανθρώπινα όντα, την ικανότητα να λέμε την αλήθεια και, λέγοντας την αλήθεια, να μεταμορφώνουμε τον εαυτό μας, τις συνήθειές μας, το ἦθος μας, την κοινωνία μας».
Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν είχε συγκρίνει την επανάσταση με την πυρηνική σχάση: μια έκρηξη ικανή να απελευθερώσει και να πολλαπλασιάσει την ενέργεια που περιέχεται στο παρελθόν. Τούτο το βιβλίο δεν αφηγείται την ιστορία των επαναστάσεων σε χρονολογική σειρά: τις ερμηνεύει σαν συλλογικά ξεσπάσματα που καταστρέφουν την κατεστημένη τάξη πραγμάτων και ανοίγουν νέους ορίζοντες προσμονής. Είναι εργοστάσια ουτοπιών.
Ο Έντσο Τραβέρσο χρησιμοποιεί την έννοια της επανάστασης σαν ερμηνευτικό κλειδί για να κατανοήσουμε τη νεοτερικότητα, και όχι μόνο τις κοινωνικές και πολιτικές της δομές αλλά και τις ιδέες της και το συλλογικό φαντσσιακό της, ή ακόμα και τις αισθητικές της μορφές. Αυτό σημαίνει να συλλάβουμε τις διανοητικές και συγκινησιακές διαστάσεις των επαναστάσεων, που έχουν εναποτεθεί σε κείμενα και εικόνες, θεωρίες και βιώματα, υλική κληρονομιά και συλλογικές μνήμες.
Η “Επανάσταση” του Τραβέρσο καλύπτει τους δύο τελευταίους αιώνες αναταραχών αναλύοντας ένα ευρύ και ποικίλο φάσμα υλικών, ξαναδιαβάζοντας τα κανονιστικά κείμενα, ανακαλύπτοντας και πάλι λησμονημένες μορφές. Το αποτέλεσμα είναι ένα γοητευτικό ιστορικό τοπίο φτιαγμένο από «διαλεκτικές εικόνες»: ατμομηχανές, σώματα, οδοφράγματα, σημαίες, τελετές, υλικές τοποθεσίες, ζωγραφικούς πίνακες, αφίσες και συμβολικά ορόσημα. Η διεργασία του παρελθόντος είναι απαραίτητη για να πορευτούμε στα ταραγμένα νερά του παρόντος και για να τροφοδοτήσουμε ένα νέο πολιτικό φαντασιακό για τον 21ο αιώνα.