«Υπήρξαν γενιές που, μετά τον πόλεμο, μυήθηκαν στη σκέψη του Δημητρίου Καπετανάκη», γράφει στον Πρόλογο του Πρώτου Τόμου των Έργων τού συγγραφέα (Τα Δημοσιευμένα ) η Εμμανουέλα Κάντζια. ερευνήτρια και σήμερα καθηγήτρια συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Κι αυτό, προσθέτουμε εμείς, συνέβη έστω και με τα ελάχιστα κείμενά του που ήταν μέχρι τότε γνωστά, κυρίως τα δοκίμιά του Έρως και Χρόνος και Μυθολογία του Ωραίου. Σήμερα η φιλολογική επιμελήτρια Ε. Κάντζια παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό τον Δεύτερο Τόμο των Έργων του Καπετανάκη, τα Κατάλοιπα, βγαλμένα από δυσεύρετα αρχεία αυτού του «μυητή» ποιητή και δοκιμιογράφου, στον συντομότατο βίο του οποίου (Σμύρνη 1912 – Λονδίνο 1944) γονιμοποιήθηκαν πλούσιες και ώριμες αισθητικές, στοχαστικές και κριτικές μελέτες καλύπτοντας μεγάλο φάσμα γνωστικών πεδίων. Ο ίδιος και το έργο του ποτέ δεν έφτασαν στο ευρύτερο κοινό. Αινιγματικός και αταξινόμητος, άνθρωπος των γραμμάτων και της τέχνης στη θρυλική δεκαετία του 1930, ο Δημήτριος Καπετανάκης, από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα είχε συνδεθεί φιλικά με τον δάσκαλό του Παναγιώτη Κανελλόπουλο και με τον κύκλο του Ιωάννη Συκουτρή, ενώ αργότερα, στη Χαϊδελβέργη, μαθήτευσε πλάι στον Καρλ Γιάσπερς και γοητεύθηκε από την επιβλητική ποιητική φυσιογνωμία του Στέφαν Γκεόργκε.
Ο Τόμος Δεύτερος – τα Κατάλοιπα (χωρισμένος σε δύο Βιβλία), περιλαμβάνει: στο βιβλίο Α΄ τα πρώιμα «Φοιτητικά μελετήματα» —για τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, για τον Λεβιάθαν του Τόμας Χομπς (στα γερμανικά), και για τον Προυστ (στα γαλλικά)—, καθώς και τις περίφημες «Διαλέξεις του “Ασκραίου”», της δεκαετίας του ’30: τέσσερα κείμενα για τον Στέφαν Γκεόργκε και δεκαπέντε κείμενα περί Αισθητικής (Βίνκελμαν, Γκαίτε, Βαν Γκογκ) ̇ επίσης, 12 κείμενα για την ιστορία της φιλοσοφίας (με έμφαση στην ινδική φιλοσοφία), για τον Πλάτωνα, τον Κήρκεγκααρντ, για τη διδασκαλία της φιλοσοφίας και τη φιλοσοφική επικοινωνία, για τη φιλοσοφία της Τέχνης και του Καλού (Έντγκαρ Άλλαν Πόου, Μπωντλαίρ) ̇ το Βιβλίο Α΄ κλείνει με την πολυσυζητημένη διάλεξη για τον Ανδρέα Κάλβο του 1938 στον «Παρνασσό». Το Βιβλίο Β΄ συγκεντρώνει τα αγγλόφωνα έργα στο πρωτότυπο: τα «Δοκίμια του Καίμπριτζ» (21 κείμενα για βρετανούς ποιητές, από τον Τσώσερ, Σαίξπηρ, Χέρμπερτ, Βων, Νταν, Ντράιντεν, ως τον Κάουπερ, Ουώρντσγουόρθ, Τόμας Γκρεϋ, Οράτιο Ουώλπολ, Τζον Κητς κ.ά, αλλά και για πεζογράφους —Τζέιν Ώστεν, Σαρλότ Μπροντέ (στα ελληνικά), Ντε Κουίνσυ, Τσαρλς Λαμ) ̇ επίσης τις αγγλόφωνες διαλέξεις του συγγραφέα στο Λονδίνο (1941-1944), κυρίως για την Ελλάδα και τους Έλληνες, όταν ο Καπετανάκης υπηρετούσε στο Γραφείο Τύπου της ελληνικής κυβέρνησης. Το Βιβλίο Β΄ κλείνει με 4 αδημοσίευτα ποιήματα, 2 στα αγγλικά και 2 στα ελληνικά.
Ο Δημήτριος Καπετανάκης, μεταφυσικός στοχαστής αλλά και άνθρωπος του κόσμου τούτου που πάλεψε βαθιά με το αίνιγμα του έρωτα και της μαθητείας, διακρίθηκε και ως δεινός δάσκαλος, για τον παιδαγωγικό του τρόπο να ξυπνάει τον εσωτερικό δαίμονα των μαθητών του (και αναγνωστών του) οδηγώντας τους στο δρόμο της διαρκούς αναζήτησης.
«Υπήρξαν γενιές που, μετά τον πόλεμο, μυήθηκαν στη σκέψη του Δημητρίου Καπετανάκη», γράφει στον Πρόλογο του Α΄ Τόμου των απάντων του συγγραφέα η Εμμανουέλα Κάντζια. Ερευνήτρια, συγκριτολόγος ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, έβγαλε από τα αρχεία και επιμελήθηκε τη σημαντική αυτή έκδοση των Δημοσιευμένων (Τόμος Πρώτος) και των Αδημοσίευτων (Τόμος Δεύτερος, ετοιμάζεται) έργων αυτού του «μυητή» ποιητή και δοκιμιογράφου, στον συντομότατο βίο του οποίου (Σμύρνη 1912 – Λονδίνο 1944) γονιμοποιήθηκαν πλούσιες και ώριμες αισθητικές, στοχαστικές και κριτικές μελέτες καλύπτοντας μεγάλο φάσμα γνωστικών πεδίων. Οι μεταπολεμικοί ωστόσο λατρευτικοί αναγνώστες του γνώριζαν ελάχιστες από αυτές, κυρίως τα δοκίμιά του Έρως και Χρόνος και Μυθολογία του Ωραίου. Ο ίδιος και το έργο του ποτέ δεν έφτασαν στο ευρύτερο κοινό. Αινιγματικός και αταξινόμητος, άνθρωπος των γραμμάτων και της τέχνης στη θρυλική δεκαετία του 1930, ο Δημήτριος Καπετανάκης, από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα είχε συνδεθεί φιλικά με τον δάσκαλό του Παναγιώτη Κανελλόπουλο και με τον κύκλο του Ιωάννη Συκουτρή, ενώ αργότερα, στη Χαϊδελβέργη, μαθήτευσε πλάι στον Καρλ Γιάσπερς και γοητεύθηκε από την επιβλητική ποιητική φυσιογνωμία του Στέφαν Γκεόργκε. Η εκτενής Εισαγωγή της επιμελήτριας τον παρακολουθεί στις πνευματικές και ανθρώπινες περιπλανήσεις του ταραγμένου βίου του, έως την καταφυγή του στην Αγγλία το ’39, παραμονές του πολέμου, όπου μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ώς το θάνατό του, θα αναδειχθεί σε γνήσιο εκφραστή της μοντέρνας αγγλικής ποίησης.
Ο Τόμος Πρώτος – Τα Δημοσιευμένα (χωρισμένος σε Βιβλίο Α΄ και Βιβλίο Β΄) περιλαμβάνει τα δοκίμια του και μελέτες του (αυτές για τον Ευθύδημο του Πλάτωνα και για τον Ρεμπώ), τα αγγλόφωνα κείμενά του (μεταξύ άλλων, για τον Γκεόργκε, για τον Ντοστογιέφσκι, για την αγγλική ποίηση), βιβλιοκρισίες και τεχνοκριτικά του σημειώματα (για τους Ρούντολφ Φάρνερ, Τσαρούχη, Σκίπη, Τσάτσο, Πρεβελάκη, Καντ κ.λπ.), τα ποιήματά του στα ελληνικά και στα αγγλικά, το μονόπρακτο θεατρικό του έργο Η θύελλα, καθώς και μεταφράσεις του προς τα ελληνικά ή προς τα αγγλικά (των Χαίλντερλιν, Άντονυ Χάξλεϋ, Ελύτη, Πρεβελάκη, Κανελλόπουλο). Ο Δημήτριος Καπετανάκης, μεταφυσικός στοχαστής αλλά και άνθρωπος του κόσμου τούτου που πάλεψε βαθιά με το αίνιγμα του έρωτα και της μαθητείας, διακρίθηκε και ως δεινός δάσκαλος, μέσω των περιλάλητων διαλέξεών του στην Αθήνα του ’30, για τον παιδαγωγικό του τρόπο να ξυπνάει το δαιμόνιο των μαθητών του οδηγώντας τους στο δρόμο της διαρκούς αναζήτησης.
Στο πνεύµα αλλαγής και έντονης αντιπαράθεσης που εκφράστηκε στη Μεταπολίτευση ως ρήξεις µε την παράδοση, τον κανόνα, αλλά και µε τις καλλιτεχνικές πρακτικές προηγούµενων ετών ή γενεών, η Ρένα Παπασπύρου πρότεινε µια ριζικά διαφορετική και αµιγώς εννοιολογική προσέγγιση του αστικού τοπίου, η οποία αποκλίνει σηµαντικά από τους τρόπους απεικόνισης που επικράτησαν µεταπολεµικά.
Η παρούσα µελέτη επιχειρεί να αναδείξει τους ευρετικούς κώδικες της Παπασπύρου διερευνώντας τις βασικές τυπολογίες που εντοπίζονται στο έργο της και λειτουργούν ως οργανωτικές αρχές. Η ενδελεχής µελέτη συγκεκριµένων έργων αποκαλύπτει τον µηχανισµό σκέψης της καλλιτέχνιδας. Μέσα από τη δηµιουργική αναγνώριση των µικροστοιχείων της δοµής της ύλης και τη σύλληψη της επιφάνειας ως φορέα καταστάσεων, η Ρένα Παπασπύρου προσέδωσε µια διαφορετική νοηµατοδότηση στη σύγχρονη αστική εµπειρία, παράγοντας ένα έργο πολύπλευρο, ιδιοσυγκρασιακό, αενάως επίκαιρο και αφήνοντας το δικό της ίχνος στο µωσαϊκό της σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης.
Η έκδοση συµπληρώνεται από αναλυτική εργοβιογραφία της καλλιτέχνιδας, που περιλαµβάνει όλες τις ατοµικές εκθέσεις που πραγµατοποίησε και τις οµαδικές που συµµετείχε. Εδώ έχουν ενσωµατωθεί πληροφορίες που ο συγγραφέας έχει αποσπάσει από τις πολυάριθµες συνεντεύξεις του µε την Παπασπύρου.
Ο Χριστόφορος Μαρίνος (γενν. 1975, Αθήνα) είναι ιστορικός της τέχνης και επιµελητής εκθέσεων. Έχει δηµοσιεύσει πλήθος άρθρων και µελετών για τη σύγχρονη τέχνη. Έχει επιµεληθεί πολλές οµαδικές εκθέσεις, καθώς και αναδροµικές εκθέσεις σηµαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών. Είναι συνιδρυτής και αρχισυντάκτης του διαδικτυακού περιοδικού τέχνης Kaput. Έχει επιµεληθεί πολλά βιβλία και καταλόγους εκθέσεων, µεταξύ των οποίων: Πιθανότητες: Συνεντεύξεις µε νέους Έλληνες καλλιτέχνες (2006) και Το έργο της επιµέλειας (2011). Την περίοδο 2012–2015 διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Τµήµατος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (AICA Hellas). Είναι επιµελητής εικαστικών εκθέσεων και δράσεων του Οργανισµού Πολιτισµού, Αθλητισµού και Νεολαίας του Δήµου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ).
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η Γυναίκα μέσα μου είναι μια γενναία και εντυπωσιακά συγκινητική αφήγηση για την ελευθερία, τη διασημότητα, τη μητρότητα, την επιβίωση, την εμπιστοσύνη και την ελπίδα. Γραμμένο με ειλικρίνεια και χιούμορ, το συγκλονιστικό βιβλίο της Spears φωτίζει τη δύναμη του έρωτα και της μουσικής- και πόσο σημαντικό είναι να μπορεί μια γυναίκα να πει επιτέλους την ιστορία της, με τους δικούς της όρους.
Κοινωνιολογία
Η παρούσα έρευνα αφορά τη θηλυκή αρρενωπότητα, τον θηλυκό ανδρισμό, και κατ’ επέκταση την έμφυλη διαφορά εντός των γυναικείων ομοερωτικών/λεσβιακών σχέσεων.
Η ετεροκανονική κοινοτοπία θέλει τη λεσβία, την ομοφυλόφιλη γυναίκα, απριόρι ανδροπρεπή, έμφυλα παραβατική, περιθωριακή και θνησιγενή. Η ορατή λεσβία, για το στερεοτυπικό ετεροφυλόφιλο βλέμμα, «αυτή που φαίνεται», είναι η ανδροπρεπής. Η απριόρι σύνδεση της λεσβιακής σεξουαλικότητας με τον ανδρισμό συνοδεύεται με τη θεώρηση της γυναικείας σεξουαλικότητας ως παθητική και ετεροπροσδιορίσιμη. Για την κινητοποίησή της χρειάζεται την ενεργητική αρρενωπότητα.
Είναι η νταλίκα, η «μυθική ανδροπρεπής λεσβία», όπως υπονοεί και το όνομά της, ένας ταξικά —πέρα από έμφυλα— προσδιορισμένος όρος; Υπάρχει σύνδεση μεταξύ πολιτισμικών, ταξικών, εντέλει εθνικών ιδανικών με τις έμφυλες ταυτότητες, τις σεξουαλικές πρακτικές, τους τρόπους που το σώμα βιώνει/βιώνεται και απολαμβάνει/απολαμβάνεται;
Και πιο συγκεκριμένα, τι σημαίνει νταλίκα και αντρογυναίκα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Πώς σχετίζεται με την ταυτότητα της λεσβίας; Πώς συνομιλεί με τις σύγχρονες ελληνικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες; Πώς γίνεται διαπραγματεύσιμη η έμφυλη διαφορά ως ερωτική επικοινωνία μεταξύ υποκειμένων που (αυτο)χαρακτηρίζονται ομόφυλα; Εντέλει, πώς οι τρόποι με τους οποίους τα υποκείμενα συγκροτούνται έμφυλα, διαμορφώνουν την ψυχοσύνθεσή τους, βιώνουν το σώμα τους και απολαμβάνουν, συσχετίζονται με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία;
Η Άννη Σιμάτη σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Παρακολούθησε το ΠΜΣ Φύλο, Κοινωνία, Πολιτισμός στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου και υποστήριξε με επιτυχία το διδακτορικό της.
Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και εργαστήρια σχετικά με το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Έχει συνδιοργανώσει αρχειακές εκθέσεις σχετικές με τις ζωές των λεσβιών γυναικών στην Αθήνα, όπως και εκδηλώσεις σχετικές με την ιστορία του φεμινισμού. Εργάζεται ως διδάσκουσα μέσω ΕΣΠΑ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Μεταφράσεις και μέρος της δουλειάς της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και journals στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα αποτελούν οι πολιτικές της επιθυμίας και του τραύματος, το σώμα, τα θραυσματικά αρχεία κουήρ ζωών, η αποικιοκρατία, ο εθνικισμός, οι ανδρισμοί και η συγκρότηση της έμφυλης διαφοράς. Τέλος, εξερευνά διαφορετικές κειμενικές μορφές έκφρασης όπως η ποίηση και η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ο άτυχος έρωτας του φιλοσόφου Αβελάρδου και της μαθήτριας του Ελοΐζας τον 12ο αιώνα διατηρήθηκε στη συλλογική μνήμη ως θρύλος χάρη στη λογοτεχνική παράδοση που στους δυο τους είδε τους μοιραίους εραστές που μένουν ενωμένοι ακόμη και μετά τον θάνατό τους, μια αναπαράσταση του αιώνιου έρωτα. Ωστόσο, δεν ήταν λογοτεχνικοί ήρωες· επρόκειτο για πραγματικά πρόσωπα. Ο Αβελάρδος σφράγισε τη φιλοσοφική και τη θεολογική σκέψη και θεωρείται ο “πρώτος διανοούμενος της νεότερης ιστορίας”· η Ελοΐζα ήταν από τις πιο μορφωμένες γυναίκες της εποχής της. Αγαπήθηκαν με πάθος, αλλά οι συνθήκες και το κοινωνικό τους περιβάλλον, πανεπιστημιακό και εκκλησιαστικό, τους επέβαλε τον χωρισμό και τους οδήγησε στη μοναστική ζωή.
Στις επιστολές τους αναδεικνύεται η σύγκρουση δυο διαφορετικών θεωρούν περί έρωτα, η θεωρία των φιλοσόφων και η θεωρία των κοσμικών. Πρόκειται για εμβληματικά κείμενα ερωτικού και λυτρωτικού λόγου, που τους κατατάσσουν στους σημαντικούς συγγραφείς της εποχής τους.
Η αλληλογραφία τους, που ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει τη λογοτεχνία και την τέχνη, είναι γραμμένη στα μεσαιωνικά λατινικά και μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά από τον μεσαιωνολόγο Ν. Ε. Καραπιδάκη, ομότιμο καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Το βιβλίο της Μάχης Ξενάκη είναι διπλά σημαντικό. Πρώτον, επειδή είναι φυσικά ένα βιβλίο που μόνο η ίδια θα μπορούσε να έχει γράψει: το βιβλίο μιας κόρης για τον πατέρα της, τον διεθνώς καταξιωμένο συνθέτη, αρχιτέκτονα και πολύμεσο καλλιτέχνη Ιάννη Ξενάκη. Δεύτερον, επειδή είναι το βιβλίο μιας καλλιτέχνιδας, που ενδιαφέρεται για τη δημιουργική διαδικασία εκ των έσω. Όχι μόνο παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες για τα μουσικά και αρχιτεκτονικά έργα του Ξενάκη, μελετώντας τα σχέδιά τους, αλλά και τα συσχετίζει απροσδόκητα με βιογραφικές ή άλλες λεπτομέρειες, δείχνοντας έτσι την προέλευση των δημιουργικών διαδικασιών.
Ένα μεγάλο μέρος του αρχείου Ξενάκη βρίσκεται σήμερα στο σπίτι της Μάχης, η οποία το φροντίζει και το μοιράζεται με την κοινότητα των ερευνητών της ζωής και του έργου του. Από την κατάδυση σε αυτό προκύπτουν πολύτιμα έγγραφα, φωτογραφίες, σημειωματάρια εργασίας, παρτιτούρες, και σχέδια, που παρατίθενται εδώ και συμπληρώνονται με τα λόγια του δημιουργού μέσα από αποσπάσματα επιστολών και συνεντεύξεών του. Ξεπερνώντας τα όρια μιας απλής βιογραφίας, αυτή η ιδιαίτερη, «εσωτερική» ματιά, που ακολουθεί τον Ξενάκη στο ταξίδι της ζωής του, ρίχνει φως τόσο σε οικογενειακά βιώματα και δράματα όσο και σε γεγονότα και τραύματα της ιστορίας, που διαμόρφωσαν την προσωπικότητα και θεμελίωσαν το όραμα του μοναδικού αυτού δημιουργού.
Η χρήση του αγαθού της γλώσσας είναι τόσο γενική και τόσο “αυτόματη”, όσο ίσως είναι κι η ανάσα. Κι όπως δεν σκεπτόμαστε πόσο πολύτιμη είναι η περίπλοκη φυσιολογία της Αναπνοής, άλλο τόσο δεν μας απασχολεί το πόσο θεμελιώδης για την ύπαρξή-μας είναι η Γλώσσα.
Όμως, χάρις στους ακάματους Γλωσσολόγους μας, διατίθενται τόσο πολλές και βαθειές γνώσεις γι’ αυτήν, ώστε μπορούμε κι εμείς να απολαύσομε ένα μέρος απ’ αυτή τη γνώση.
Εμείς οι απλοί Χρήστες της γλώσσας έχομε κι ένα πρόσθετο πρακτικό ενδιαφέρον: αφενός είμαστε καλλιεργητές της γλώσσας (στον καθημερινό, τον επιστημονικό και τον καλλιτεχνικό λόγο), αφετέρου πολύ συχνά έχομε ειδικές εκφραστικές ανάγκες, τις οποίες θέλομε και να τις περιγράφομε.
Σκέφθηκα λοιπόν να συμμερισθώ μαζί-σας τις δικές-μου γλωσσικές αντιλήψεις, όπως τις διδάχθηκα απ’ τους ειδικούς, αλλά κι όπως τις απόχτησα από πείρα πολύχρονη.
Επομένως, το βιβλίο αυτό έχει κυριότατα πρακτικούς σκοπούς – λέει όμως και τον πόνο μου: για παράδειγμα, δεν αντέχω άλλο να με βάζουνε να γράφω “κατά νουν”, ενώ εγώ σωστά διαβάζω “κατα νούν”…
Δοκίμιο
Το Παρασκήνιο της μνήμης είναι μια περιπέτεια στη λογοτεχνία, στις ιδέες, στο έργο και στους τόπους όπου έζησαν οι μεγάλοι συγγραφείς και διανοητές· ένα γοητευτικό πανόραμα και ταυτοχρόνως μια πνευματική αυτοβιογραφία.
Ακολουθώντας τον μνημοτεχνικό κανόνα των θέσεων και των εικόνων, ο Αναστάσης Βιστωνίτης με καθαρά αφηγηματικά μέσα μεταφέρει από το παρασκήνιο στο προσκήνιο τη ζωή και το έργο των κορυφαίων συγγραφέων της δυστοπίας: Χάξλεϋ, Όργουελ, Καίσλερ, Ζαμυάτιν και Μπράντμπερυ· καταγράφει τις επισκέψεις του στους τόπους όπου έζησαν κι έγραψαν μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Λέων Τολστόι, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόου, ο Φραντς Κάφκα, ο Βικτόρ Σερζ· μας δίνει το πορτρέτο κορυφαίων διανοητών που σημάδεψαν την εποχή μας: του Τζωρτζ Στάινερ, του Μισέλ Φουκώ, του Κάρολου Δαρβίνου, του Ζίγκμουντ Φρόυντ, του Καρλ Μαρξ, του Τζων Μέυναρντ Κέυνς κ.ά.· ανακαλεί την περιπέτεια συγγραφέων πρώτης γραμμής που υπήρξαν «μαύρα πρόβατα» της λογοτεχνίας: του Έζρα Πάουντ, του Λουί Φερντινάν Σελίν, του Μπα Τζιν και του Αλεξάντρ Φαντέγιεφ· παρουσιάζει την τοπογραφία της λογοτεχνίας και τα μεγάλα κινήματα που τη διαμόρφωσαν στον 20ό αιώνα· κι ακόμη, την προσωπική σχέση του συγγραφέα με τον εκδότη του.
Ιστορία
Πριν από περίπου δυόμισι χιλιάδες χρόνια, σχεδόν παράλληλα με την ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, εμφανίστηκαν τα διδάγματα των Κινέζων φιλοσόφων, οι οποίοι επιδίωξαν να απαντήσουν σε θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής, όπως πώς μπορούν οι άνθρωποι να βελτιώσουν τον εαυτό τους και την κοινωνία τους. Μία από τις πλέον ανατρεπτικές ιδέες του κινεζικού τρόπου σκέψης είναι ότι η καλλιέργεια και η μεταμόρφωση του ατόμου δεν προκύπτουν από την εσωτερική αναζήτηση ενός κρυμμένου «αληθινού εαυτού» —πεποίθηση διάχυτη στις δυτικές κοινωνίες— αλλά από την καλλιέργεια του νου και των συναισθηματικών μας αντιδράσεων στα απρόβλεπτα γεγονότα του κόσμου. Αντίστοιχα, η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων δεν προκύπτει από την εφαρμογή αφηρημένων, υπερβατικών ιδεών, αλλά από τις απλές «τελετουργίες» που πραγματοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή· η δύναμη δεν προκύπτει από την επιβολή αλλά από τον αυτοέλεγχο· η αριστεία επιτυγχάνεται μέσω των επιλογών που κάνουμε και δεν προκαθορίζεται από τις φυσικές μας ικανότητες. Απαύγασμα μακροχρόνιας ενασχόλησης με την κινεζική σκέψη και φιλοσοφία, το βιβλίο του Μάικλ Πιούετ και της Κριστίν Γκρος-Λο είναι ένα έργο που μας προσκαλεί να αμφισβητήσουμε θεμελιώδεις πεποιθήσεις μας για το πώς μπορούμε να ζούμε καλά. Το Μονοπάτι δεν είναι μια προκαθορισμένη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουμε αλλά ο δρόμος που διανοίγουμε καθημερινά καθώς προχωρούμε.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 μάς κληροδότησε την ελευθερία μας καθώς και πάμπολλα δύσκολα ερωτήματα, η αναψηλάφηση των οποίων, με τους όρους της ιστοριογραφίας αλλά και της τέχνης, διακονεί την εμβάθυνση της εθνικής μας αυτογνωσίας. Η επέτειος των δύο αιώνων του Αγώνα δεν συνέβαλε ιδιαίτερα στην αποκαθήλωση των βαυκαλιστικών μυθευμάτων και στην υπερνίκηση των ταμπού. Η απόσταση της δημόσιας ιστορίας από την επιστημονική ιστοριογραφία παραμένει τεράστια.
Ένας από τους πιο δύσκολους «κόμπους» της κληρονομιάς μας έχει το όνομα των Μαυρομιχαλαίων. Η τρανή μανιάτικη οικογένεια είχε κάθε δικαίωμα να καυχιέται ότι δεκάδες μέλη της σκοτώθηκαν στους απελευθερωτικούς αγώνες, η ιστορία της όμως σημαδεύτηκε από τη δολοφονία του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια από τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, γιο και αδερφό του Πετρόμπεη. Τυπικός μανιάτικος γδικιωμός ; Τυραννοκτονία, κατά τον στιχουργικό ύμνο του Αλέξανδρου Σούτσου; Άδικος φόνος, κατά τον χαρακτηρισμό του σφοδρότατα αντικαποδιστριακού Αδαμάντιου Κοραή ; Γαλλική η αγγλική συνωμοσία, με εκτελεστικό βραχίονα τους Μαυρομιχαλαίους; Γόρδιος δεσμός ; Ίσως. Κανένα όφελος δεν θα έχουμε πάντως αν τον «λύσουμε» με τη μέθοδο της κοφτερής σπάθης που αποδίδουμε στον Μεγαλέξανδρο.
Κοφτερή είναι και η σπάθη του μανιχαϊσμού, τραυματίζει όμως πρώτους τους ίδιους τους χρήστες της. Στον Πέτρο της Μάνης, ο Πετρόμπεης μιλάει με τα ενθυμήματά του, προϊόντα της φαντασίας βεβαίως, και με την «Πολιτική Διαθήκη» του, που την υπαγόρευσε το 1842, όταν νόσησε και φοβήθηκε ότι θα πεθάνει, πρωτοδημοσιεύτηκε όμως το 1903. Κυρίως δε συνομιλεί με τον γιατρό Απόστολο
Μαυρογένη, πολεμιστή του 1821 αλλά και του 1854, στην επανάσταση της Ηπείρου.
Ο Μαυρογένης, που η μυθοπλασία τον θέλει φανατικό συλλογέα και αναγνώστη βιβλίων για τον Αγώνα, είχε τη σπάνια τύχη να ζήσει σε τρεις αιώνες : 18ο, 19ο, 20ό. Πέθανε 114 ετών, γι’ αυτό και αποκλήθηκε «παππούς όλων των Ελλήνων».
Μια κιβωτός μνήμης.
Μια-δυό φορές, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, το θεατρικό κείμενο ενδίδει σε αναχρονιστικές «παρασπονδίες», όπως λόγου χάρη όταν ο Μαυρογένης διαβάζει από τα απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη, τα οποία ωστόσο εκδόθηκαν πολύ αργότερα
Το βιβλίο αυτό έρχεται να συνεχίσει αυτό που ξεκίνησε η ημερίδα που διοργάνωσε το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας-Athens Pride τον Μάιο του 2009.
Η δημόσια συζήτηση με αφορμή ακαδημαϊκές έρευνες και κινηματικές αναζητήσεις που αφορούν το φύλο και την σεξουαλικότητα είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Η πολιτική/θεωρία του φύλου και της σεξουαλικότητας δεν είναι ούτε στην Ελλάδα, ούτε και διεθνώς, ένα καινούριο ζήτημα, αν και συχνά περιθωριοποιείται ως δευτερεύουσας σημασίας. Παράλληλα, το κοινό έδαφος μεταξύ “επιστήμης” και “ακτιβισμού” συχνά αμφισβητείται, με αποτέλεσμα την περιχαράκωση των δύο “κόσμων”. Η διατάραξη αυτών των διευθετήσεων και η διάρρηξη αυτών των οχυρών είναι μέρος του ζητούμενου του βιβλίου.
Αναπαραστάσεις της κυρίαρχης κουλτούρας, διαδικτυακά ψήγματα, αποσπάσματα συνεντεύξεων, ανθρωπολογικές παρατηρήσεις, κοινωνιολογικές διαβαθμίσεις, ιντερνετικές τοπογραφίες γνωριμιών, διεπιστημονικά προτάγματα και ακτιβιστικά κείμενα αποτελούν την πρώτη ύλη των κειμένων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο. Τα κείμενα ασχολούνται με την εμπειρία, τη συγκρότηση του υποκειμένου, τις αναπαραστάσεις του εαυτού, τη δυναμική της συλλογικής ένταξης, τα όρια μεταξύ κανονικοποιημένης τάξης και παραβατικής ζωής. Ξεδιπλώνονται προβληματισμοί για τις πειθαρχήσεις της έμφυλης τάξης καθώς και για τις πειθαρχήσεις της ανατρεπτικής δυναμικής της σεξουαλικότητας και των εμφυλοποιήσεων. Ως εγχείρημα, η συλλογή αυτή επιχειρεί μια φυγή προς τα μπρος με στόχο την κατοχή αλλά κα τη δημιουργία εδάφους. Στόχος είναι η συμβολή τόσο στην κατεστημένη “επιστημονική”, όσο και στην αντίστοιχη “κινηματική” πράξη, ενδεχομένως προσκαλώντας αμφότερες και σε αναμετρήσεις με τις έξεις τους και σε ρήξεις με το παρελθόν τους.