Στον παρόντα τόμο περιλαμβάνονται δύο μελέτες που αφορούν στο έργο, στις ιδέες και στον λόγο του Γιάννη Τσαρούχη για την τέχνη, καθώς και στην ευρύτερη παρουσία του στη δημόσια σφαίρα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Και οι δύο εστιάζουν ιδιαίτερα στις μορφές λογοκρισίας έργων του με ομοερωτικά θέματα. Η πρώτη στην κατασταλτική παρέμβαση της Αστυνομίας, ενώ η δεύτερη στην έμμεση αποσιώπηση αυτής της θεματικής από την κριτική υποδοχή και από τις τεχνοϊστορικές ερμηνείες της ζωγραφικής του, καθώς και στην όλη δημόσια διαχείριση του θέματος της ομοφυλοφιλίας από τον ίδιο.
Επιχειρείται επίσης μια κριτική ερμηνεία των ιδεολογικών του αναζητήσεων, της βιοθεωρίας του και των ιδεών του για την τέχνη και την ηθική, καθώς και των στρατηγικών αυτοβιογραφίας/αυτοερμηνείας και ανάδειξής του στο καλλιτεχνικό πεδίο.
Φιλοσοφία
Αν η φιλοσοφία θέτει το ερώτημα «ποια είναι η αλήθεια;», υπάρχει κάτι πριν από τη φιλοσοφία, που αποτελεί προϋπόθεσή της: η ικανότητα να αμφισβητείς αυτό που παρουσιάζεται ως αλήθεια, να το αρνείσαι, να του εναντιώνεσαι· η ετοιμότητα να στέκεσαι απέναντι στην αυθεντία, δηλαδή την πνευματική και πολιτική εξουσία, και να τολμάς να της ασκήσεις κριτική ― το «κριτικό ήθος» ή η κριτική στάση.
Ο Φουκώ αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη μελέτη της ιστορίας του κριτικού ήθους στον δυτικό πολιτισμό και, πιο συγκεκριμένα, σε μια μάλλον παραμελημένη έννοια της αρχαιοελληνικής σκέψης: την έννοια της παρρησίας. Στις διαλέξεις που μεταφράζονται εδώ, τις οποίες έδωσε στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ το φθινόπωρο του 1983, ο Φουκώ εξετάζει τη γένεση, τις μορφές και την εξέλιξη της παρρησίας από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.
Στον Ίωνα του Ευριπίδη παρατηρούμε αρχικά την αμφισβήτηση των θεών ως πηγής της αλήθειας· έδρα της αλήθειας παύει να είναι το μαντείο και γίνεται η ίδια η πόλη. Στον Ορέστη, πάλι του Ευριπίδη, βλέπουμε την παρρησία ως δικαίωμα εντός της δημοκρατικής πόλεως, και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στο πλαίσιο του δημόσιου ανταγωνισμού για την αλήθεια. Με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα το πρόβλημα της αλήθειας μεταφέρεται από τον δημόσιο χώρο στην ψυχή: Πώς συμβιβάζεται η ζωή που ζεις με την αλήθεια που λες ότι πρεσβεύεις; Στους Κυνικούς η παρρησία παίρνει τη μορφή της δημόσιας αμφισβήτησης των κοινών αξιών, ενώ στους Στωικούς η κριτική στρέφεται στον ίδιο τον εαυτό, και εκδηλώνεται ως μια διαρκής αυτοεξέταση του ατόμου στον αγώνα του για εσωτερική, δηλαδή πραγματική, ελευθερία.
«Η ανάλυση της παρρησίας αποτελεί μέρος αυτού που θα μπορούσα να ονομάσω ιστορική οντολογία του εαυτού μας, δεδομένου ότι έχουμε, ως ανθρώπινα όντα, την ικανότητα να λέμε την αλήθεια και, λέγοντας την αλήθεια, να μεταμορφώνουμε τον εαυτό μας, τις συνήθειές μας, το ἦθος μας, την κοινωνία μας».
Τι είναι το γονιδίωμα; Τι είδους ποικιλομορφία το χαρακτηρίζει; Πώς διαμορφώνεται κάθε άνθρωπος βάσει της μοριακής ιδιαιτερότητας του γονιδιώματός του; Πόσο σημαντικές είναι οι γονιδιωματικές παραλλαγές για την εμφάνιση γενετικών ασθενειών και την εκδήλωση προδιάθεσης σε κλινικές καταστάσεις και χαρακτηριστικά; Ποιο είναι το γενετικό υπόβαθρο των ασθενειών; Μπορεί η εμφάνισή τους να ερμηνευθεί εξελικτικά; Είναι άραγε ο καρκίνος μια γονιδιωματική πάθηση; Και εντέλει, πόσο σημαντικές για την υγεία και την ασθένεια είναι οι πληροφορίες που αποκομίζουμε από το γονιδίωμα;
Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας πραγματεύεται όλα αυτά τα —σημαντικά για τη ζωή κάθε ατόμου, αλλά και ολόκληρου του ανθρώπινου είδους— ερωτήματα και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις με βάση τις γνώσεις που διαθέτουμε σήμερα. Στο βιβλίο χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα περίπου πενήντα μικρές ιστορίες, που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα τον θαυμαστό κόσμο του γονιδιώματος, αλλά και να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για περαιτέρω αναζήτηση και ενημέρωση.
Στην πορεία για την κατανόηση της κρυμμένης αλήθειας, η επιστημονική γνώση διαρκώς εμπλουτίζεται, αναθεωρείται και κάποτε οδηγείται σε κοινούς τόπους — πάντα μέσα από τη γόνιμη αντιπαράθεση. Οι ιστορίες του βιβλίου βασίζονται στις γνώσεις που έχουμε σήμερα· όπως, όμως, λέει ο Σαίξπηρ στην Τρικυμία: «Ό,τι είναι παρελθόν, είναι πρόλογος». Η έκδοση αυτή, λοιπόν, παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με κάποιο δέος — το δέος που πηγάζει από τον βαθμό της αγνωσίας μας.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Λεσβία είναι μια υπέροχη λέξη και από τότε που την ανακάλυψα δεν την έχω αποχωριστεί. Με καθορίζει και μου προσφέρει μια ζωή γεμάτη περιπέτειες. ΜΙΑ ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΖΩΗ! Απολαύστε λίγο από αυτή τη ζωή, ξεναγηθείτε μέσα από τις φωτογραφίες και το κείμενο, αφεθείτε να νιώσετε τη γεύση της και υπερασπιστείτε το δικαίωμά της να υπάρχει, ίση με όλες τις άλλες ζωές!
Τα ελληνικά μουσικά συγκροτήματα των 60s
«Το φωτογραφικό υλικό είναι και τεράστιο και σπάνιο, αλλά το βιβλίο δεν μένει πίσω και στο πληροφοριακό πεδίο, που επίσης είναι βαθύ και ψαγμένο. Και κάπως έτσι, ανακαλύπτουμε, στα ποπ-ροκ συγκροτήματα του ’60, τα ονόματα δεκάδων μουσικών μας, που τότε, σε πολύ νεαρή ηλικία, ξεκινούσαν τη σταδιοδρομία τους. Το βιβλίο του Νίκου Σάρρου είναι γεμάτο με τέτοιου τύπου «εκπλήξεις». Και σ’ αυτή τη δεύτερη έκδοσή του είναι και κάτι παραπάνω από πλήρες, και πάντα απολαυστικό στην ανάγνωσή του.» (Φώντας Τρούσας)
«Κερδίζει επάξια μια θέση στη βιβλιοθήκη μου και θα είναι το πιο χρήσιμο και απαραίτητο βοήθημα κάθε φορά που θα ετοιμάζω εκπομπές για τα υπέροχα εκείνα συγκροτήματα, που μπορεί να μην υπάρχουν σήμερα, αλλά στον καθεδρικό της καρδιάς μας, ένα κερί θα καίει πάντα, για τις υπέροχες μουσικές που μας χάρισαν – την μουσική υπόκρουση των εφηβικών μας χρόνων.» (Λευτέρης Κογκαλίδης)
«Χαίρομαι που το βιβλίο «Ελληνικά Συγκροτήματα των ’60s – ένα φωτογραφικό λεύκωμα» του Νίκου Σάρρου, που απαθανάτισε ζουμερά και έντονα τις αξέχαστες εποχές της ελληνικής ποπ, κυκλοφορεί σε νέα έκδοση και μάλιστα εμπλουτισμένη και βελτιωμένη. Δεν ήταν εύκολη δουλειά και πρέπει να χρειάστηκαν επίπονες ώρες έρευνας για να σταθεί το κείμενο έντιμα απέναντι στην ιστορία.» (Νίκος Μαστοράκης)
Πολιτική
Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία ο όρος «κυβερνητική» (cybernetics) απασχολούσε την επιστημονική βιβλιογραφία, τόσο στο πεδίο των θετικών επιστημών, όπως τα μαθηματικά και η ανερχόμενη τότε πληροφορική, όσο και στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών και επιστημών υγείας, όπως η ψυχολογία, η βιολογία, τα οικονομικά κ.α. Ο ίδιος αυτός όρος φαίνεται να εξαφανίστηκε ακριβώς τη στιγμή που η επιρροή του και τα αποτελέσματά του -ιδίως με τη μορφή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των αυτοματισμών- άρχισαν να κατακλύζουν τον κόσμο.
Τι σημαίνει η κυβερνητική να μην είναι απλά μια επιστημονική μέθοδος αλλά μια υπόθεση, ένα κοινωνικό και πολιτικό σχέδιο διακυβέρνησης, μια κοσμοθεωρία με την οποία η εξουσία βλέπει, οργανώνει και διοικεί την κοινωνία; Στην Κυβερνητική Υπόθεση, η κολλεκτίβα Tiqqun μας δείχνει τη λεπτεπίλεπτη μορφή εξουσίας και ελέγχου που πλαισιώνει τη νεοφιλελεύθερη συνθήκη. Τα συστήματα, η ανάδραση, το δίκτυο, ο αλγόριθμος μετατρέπονται σε πολιτικές κατηγορίες ανατρέποντας το μύθο περί μη επέμβασης του κράτους στην κοινωνία και αποδεικνύοντας ότι το κυβερνάν ήταν, είναι και θα είναι πάντα μια εμπρόθετη υπόθεση.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Η εμπειρία της κοινωνικής επανάστασης και της ήττας στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936-1939) υπήρξε κρίσιμη διεθνώς τόσο για τον αναρχικό χώρο, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό την πολιτική του κουλτούρα, όσο και για όλα σχεδόν τα ρεύματα της αριστεράς.
Το βιβλίο εξετάζει κριτικά τις μαρτυρίες αγωνιστών και αγωνιστριών του ισπανικού αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος (της CNT/FAI) και επικεντρώνεται σε τέσσερα σημεία, κομβικά για την κατανόηση της εξέλιξης και της έκβασης του εμφυλίου: στο ζήτημα της πολιτικής εξουσίας, στον ρόλο του διεθνούς παράγοντα, στον στρατιωτικό και στρατηγικό παράγοντα, και στην εμπειρία της κολεκτιβοποίησης και τη συμβολή της στην πολεμική προσπάθεια. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να ανανεώσει τη σχετική συζήτηση, υπό το πρίσμα των σύγχρονων ιστοριογραφικών προσεγγίσεων αλλά και των συλλογικών και προσωπικών αναζητήσεων που απασχολούν από τη δεκαετία του 1930 μέχρι τις μέρες μας το αντικαπιταλιστικό κοινωνικό κίνημα και όσες/ους έχουν ως αναφορά τον αγώνα ενάντια στον φασισμό.
I first came across Rae Dalven without even knowing it, at the opening of one of my art school graduation exhibitions in Berlin, 2012, when I read Constantine Cavafy’s “Ithaka,” a poem about missing a home one could never reach. This poem was translated by Rae Dalven into English in the late 1950s and is one of the reasons why she is still known in some circles today.
A few years later, in 2018, I, like Cavafy’s Odysseus, reached an old-new discovered home when I first visited Ioannina while researching an ongoing art project about the Romaniote community of Ioannina. The city of Ioannina, or, as some write, Janina, was home to the largest Romaniote community in the world prior to the Shoah, and among its residents was my mother’s family, the Levis. Re-discovering this place, I felt a deep connection to it, and to my family who had lived there: it gave me an explanation for the many questions I had about my identity, my sense of belonging. […]
Κοινωνιολογία
“Ο φεμινισμός δεν σκότωσε ποτέ κανέναν”. Αυτή η φράση έχει διατυπωθεί εδώ και δεκαετίες από την πλειοψηφία του φεμινιστικού λόγου. Λες και οι φεμινίστριες προσπαθούσαν να καθησυχάσουν μια αγχωμένη πατριαρχία ή να υποστηρίξουν την ιδέα -που είναι ήδη ευρέως διαδεδομένη- ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι τρομακτική, ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι επικίνδυνη. Αλλά είναι αλήθεια ότι ο φεμινισμός δεν έχει σκοτώσει ποτέ κανέναν; Τα ονόματά τους είναι Μαρία, Νούρα, Ιουδήθ, Ντιάνα, Κρίσταμπελ. Έχουν χρησιμοποιήσει βία κατά της πατριαρχίας. Έχουν αγγίξει το μεγάλο ταμπού. Για να θρέψει έναν προβληματισμό σχετικά με τη θέση της βίας στον αγώνα κατά της πατριαρχίας, η IRENE μας διηγείται την ιστορία αυτών των βίαιων γυναικών
Κοινωνιολογία
Πώς θα είναι ο φεμινισμός του 21ου αιώνα; Το νέο κύμα μαχητικού φεμινισμού που ξεσπά σε κάθε γωνιά του πλανήτη απαντά στο ερώτημα διεκδικώντας την ανατροπή της έμφυλης καταπίεσης μέσα από τον αγώνα για την ανατροπή του καπιταλισμού· του συστήματος που συναρθρώνει την ταξική εκμετάλλευση με την έμφυλη βία, τον ρατσισμό και την αποικιακή βία, τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό, την περιβαλλοντική καταστροφή.
Είναι ένας φεμινισμός ευθέως ανταγωνιστικός προς τον φιλελεύθερο φεμινισμό, ο οποίος οραματίζεται ίσες ευκαιρίες στην κυριαρχία και στη διαχείριση της εκμετάλλευσης, επιχειρώντας να αποπολιτικοποιήσει τους αγώνες για την έμφυλη δικαιοσύνη και να θέσει τον φεμινισμό στις υπηρεσίες του κεφαλαίου.
Ο Φεμινισμός για το 99% συνιστά πράγματι ένα μανιφέστο, που διακηρύσσει τις αρχές και τους στρατηγικούς στόχους ενός φεμινισμού ο οποίος είναι λόγος και πράξη από και για την κοινωνική πλειονότητα· συνιστά ένα μαρξιστικό μανιφέστο, που πιάνει το νήμα της αναζήτησης μιας επαναστατικής ρήξης νοηματοδοτώντας εκ νέου την ταξική πάλη υπό το πρίσμα αντιθέσεων γύρω από ζητήματα που για χρόνια αποσιωπούνταν, όπως το φύλο, η σεξουαλικότητα, η αναπηρία, η οικολογία.
Κοινωνιολογία
Η μητρότητα αποτελεί σημείο συνάντησης και τριβής κοινωνικών δυναμικών, πολιτικών αντιλήψεων και πολιτισμικών μεταβολών. Οι πολυσήμαντοι τρόποι με τους οποίους αναπαρίσταται στην κυρίαρχη κουλτούρα, οι λόγοι που αρθρώνονται γύρω από αυτή και εγγράφονται σε ποικίλες ιδεολογικές αφετηρίες και κατευθύνσεις, το αναπαραγωγικό σώμα που άλλοτε γίνεται τόπος καταπίεσης και άλλοτε απελευθέρωσης, μαρτυρούν τη φορτισμένη πραγμάτευση του θέματος και τη δυσκολία απαγκίστρωσής του από στερεοτυπικές προκείμενες. Έτσι η μητρότητα γίνεται κάτι το άπιαστο, μολονότι είναι διαρκώς παρούσα. Η ανά χείρας μελέτη, προϊόν μιας ανεξάρτητης ερευνητικής διαδικασίας, επιχειρεί να καταδείξει πώς συναρθρώνονται οι πολλαπλές μορφές καταπίεσης στον τρόπο που βιώνεται η μητρότητα, να εντοπίσει τα σημάδια της κρίσης που ρευστοποιούν και οριοθετούν εκ νέου το πεδίο αλλά και να συνομιλήσει με τους εγχώριους και διεθνείς φεμινισμούς της εποχής μας.
Κοινωνιολογία
– Τι σχέση έχουν οι FARC της Κολομβίας με τη Μέρκελ;
– Πόσο συνδέεται ο Σόκρατες με το κίνημα Γκεζί της Κωνσταντινούπολης;
– Τι κοινό έχουν ο Ερυθρός Αστέρας Παρισιού με το απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική ή την αντίσταση στον φασισμό της Μπεϊτάρ Ιερουσαλήμ του Ισραήλ;
– Πως το γυναικείο ποδόσφαιρο “έσωσε” το άθλημα από την εξαφάνιση την επαύριον του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και πόσο μοιάζει ο Λουκασένκο με τις “Τίγρεις” του Αρκάν στη Σερβία;
– Ποιοι τόλμησαν να σηκώνουν τη σημαία των Βάσκων επί Φράνκο στο Σαν Σεμπαστιάν και πώς οι Σοβιετικοί “επιστημονικοποίησαν” ό,τι συνέβαινε μέσα στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου;
– Πώς η Αφρική αναθάρρησε μέσα από τα “αδάμαστα λιοντάρια” του Καμερούν και γιατί ο Πούτιν ένιωθε την πίεση να φουντώνει στο Μουντιάλ της Ρωσίας;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι το ποδόσφαιρο. Το λαϊκότερο και δημοφιλέστερο άθλημα της ανθρωπότητας, που καταφέρνει να διατρέχει τις φλέβες των κοινωνιών, να γεννά πάθη και ελπίδες, συγκρούσεις και διεξόδους, με τρόπο συναρπαστικό όσο και αναπάντεχο. Σκοτεινές προσωπικότητες, καρτέλ ναρκωτικών, αιμοσταγείς πολέμαρχοι, δικτάτορες, απελευθερωτικά κινήματα και ένοπλες ομάδες επιχείρησαν να εκμεταλλευτούν, να χρησιμοποιήσουν ή να αξιοποιήσουν τη δύναμη και επιρροή του ποδοσφαίρου για να ενισχύσουν το δικό τους αφήγημα και να καθορίσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Μέσα σε αυτή την αέναη πάλη του καλού με το κακό, το ίδιο το παιχνίδι, η μπάλα, η “pelota” του Μαραντόνα, συνεχίζει να συναρπάζει και να επαληθεύει τη ρήση του Μπομπ Μάρλεϊ ότι “το ποδόσφαιρο είναι ελευθερία”.
Σε αυτό το βιβλίο, κάνουμε μια βόλτα σε ιστορίες απ’ όλο τον κόσμο που σημάδεψαν το άθλημα και αποδεικνύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι κάτι παραπάνω από ένα παιχνίδι, ότι “it is more than a game”, όπως λένε και οι φίλοι μας οι Άγγλοι.