Στόχος του βιβλίου είναι να καταγράψει τη μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας στα χρόνια της Μεταπολίτευσης από την πολιτισμική ομοιογένεια στην πλουραλιστική ετερογένεια και τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από την πολιτική στην κουλτούρα, που νοείται πλέον περισσότερο ανθρωπολογικά και βιοπολιτικά παρά ουμανιστικά.
Χωρίς να φιλοδοξεί να είναι μια πλήρης μελέτη της ελληνικής κουλτούρας “από τη χούντα στην κρίση”, το βιβλίο συνιστά ένα είδος πολιτισμικής ιστορίας και επιδιώκει να παρουσιάσει μια πιο πολύπλευρη εικόνα της περιόδου ούτως ώστε να αναδειχθεί η πολυτασικότητά της.
Συζητά μια σειρά από σημαντικά θέματα, όπως η αρχαιότητα, η θρησκεία, η γλώσσα, η λογοτεχνία, τα μέσα ενημέρωσης, ο κινηματογράφος, η νεολαία, το φύλο και η σεξουαλικότητα, και εξετάζει κρίσιμα ζητήματα στην προσπάθεια χαρτογράφησης του ελληνικού πολιτισμικού γίγνεσθαι τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Θέτοντας το ερώτημα ποιο είναι εντέλει το βασικό γνώρισμα της κουλτούρας της Μεταπολίτευσης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι οι ταυτότητες, καθώς σε αυτές συμπυκνώνονται τα ποικίλα διακυβεύματα μετά το 1974 και σε αυτές παραπέμπουν μια σειρά κοινωνικών και πολιτισμικών εξελίξεων.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
«∆εν υπερβάλλω λέγοντάς σου πως έχω ζήσει τέσσερις ολόκληρες ζωές».
Τον Αύγουστο του ’92, ένα μέχρι πρότινος άγνωστο παιδί από τη Χειμάρρα κατακτά το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης και παράλληλα τις καρδιές ολόκληρης της Ελλάδας, που τον υποδέχεται σαν ήρωα. Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Πύρρος ∆ήμας συναντά στον κήπο του τον δημοσιογράφο Νίκο Ευσταθίου, για να μοιραστεί μαζί του τις αφηγήσεις μιας ζωής τόσο συναρπαστικής, που θυμίζει μυθιστόρημα.
Τοποθετώντας την προσωπική αφήγηση στο επίκεντρο του βιβλίου, η πρώτη σε βάθος βιογραφία του πιο επιτυχημένου αρσιβαρίστα της παγκόσμιας ολυμπιακής ιστορίας επιχειρεί να εστιάσει στον άνθρωπο πίσω από τον θρύλο. Με την αφοπλιστική ευθύτητα που τον χαρακτηρίζει, ο ∆ήμας φανερώνει το σώμα πίσω από τον πρωταθλητή, τα συναισθήματα πίσω από τα μετάλλια και τη λάμψη τους, αλλά και τον σύζυγο, τον πατέρα, τον μετανάστη παραμένοντας πάντοτε ο Πύρρος που γελάει και κλαίει με την ίδια ευκολία .
Στο πλάι των αφηγήσεων του τετραπλού ολυμπιονίκη ξεπηδούν οι παρατηρήσεις και σταχυολογήσεις του συγγραφέα, και οι δυο τους συνδημιουργούν ένα οδοιπορικό όπου το νήμα της βιογραφίας μπλέκεται με τον ρου της ιστορίας. Στο πορτρέτο του πρωταθλητή αντανακλάται η εικόνα μιας Ελλάδας που σκοντάφτει στο κατώφλι του 21ου αιώνα, μεταβολίζοντας τις επιτυχίες και τις καταστροφές της, αναζητώντας τους ήρωές της και ανασκευάζοντας συνεχώς τα όνειρά της.
Από τη Ρώμη μέχρι την Αλεξάνδρεια κι από τις ερήμους της Συρίας μέχρι την Αθήνα, η Κάθριν Νίξυ, στο εντυπωσιακό αυτό ντεμπούτο της, αφηγείται την εν μέρει άγνωστη και συνταρακτική ιστορία μιας μαχητικής θρησκείας που εξάλειψε τις διδαχές του κλασικού κόσμου, για να εγκαινιάσει μια μακραίωνη περίοδο αδιαμφισβήτητης υποταγής στη «μία και μόνη αληθινή πίστη».
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αγκάλιαζε και αφομοίωνε τις νέες θρησκείες. Ενώ στον πολυθεϊστικό κόσμο η προσθήκη μιας νέας θρησκείας δεν επηρέαζε ριζικά τις παλαιότερες, με την εμφάνιση του χριστιανισμού όλα άλλαξαν. Παρόλο που δίδασκε την ειρήνη και οι μάρτυρές της όδευαν προς το θάνατο υμνώντας την αγάπη, η νέα αυτή πίστη υπήρξε βίαιη, αμείλικτη και μισαλλόδοξη. Και όταν έγινε επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, οι ένθερμοι ζηλωτές της βάλθηκαν να καταστρέψουν τους παλιούς θεούς. Οι βωμοί τους ανατράπηκαν, οι ναοί τους γκρεμίστηκαν και τα αγάλματά τους έγιναν συντρίμμια. Τα βιβλία, ανάμεσά τους και σπουδαία φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα, καταδικάστηκαν στην πυρά. Ήταν ένας αληθινός αφανισμός.
Κοινωνιολογία
O συλλογικός τόμος περιλαμβάνει είκοσι κείμενα που βασίζονται σε πρωτότυπες εργασίες στον πεδίο της βίας κατά των γυναικών και της έμφυλης βίας.
Στην πρώτη ενότητα, «Νόμοι και πολιτικές», περιλαμβάνονται εργασίες που εξετάζουν κριτικά το νομοθετικό πλαίσιο για τις βασικές μορφές βίας κατά των γυναικών, όπως επίσης και ορισμένες δημόσιες πολιτικές για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών σε Ευρώπη και Ελλάδα. Στη δεύτερη ενότητα, «Πολλαπλές διακρίσεις», οι εργασίες προσεγγίζουν τις γυναίκες ως κοινωνικά υποκείμενα που υπόκεινται σε διαφορετικά πεδία εξουσίας, όπου στην κεντρική κατηγορία φύλο προστίθενται οι κατηγορίες τάξη, φυλή, έθνος, θρησκεία κ.ά. Η τρίτη ενότητα, «Αναπαραστάσεις και λόγος για τη βία», περιλαμβάνονται εργασίες που αναφέρονται στον δημόσιο λόγο και τις αναπαραστάσεις της έμφυλης βίας / βίας κατά των γυναικών, όπως αυτός εκφράζεται στα ΜΜΕ και σε διάφορες μορφές τέχνης (λογοτεχνία, κινηματογράφος, μουσική κ.λπ.).
Ο τόμος είναι αφιερωμένος στη μνήμη της Καίτης Παπαρρήγα-Κωσταβάρα, πρωτεργάτριας στα θέματα αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών στην ΕΕ και την Ελλάδα.
Η τεράστια επίδραση που άσκησε ο Θωμάς Ακυινάτης στην ευρωπαϊκή σκέψη δεν χρειάζεται επιχειρήματα και τεκμήρια. Εκείνο όμως που ασφαλώς χρειάζεται να τεκμηριωθεί είναι η επίδραση που άσκησε στη βυζαντινή σκέψη, η οποία υπήρξε εκτεταμένη και ουσιαστική, αντίθετα από ό,τι συνήθως νομίζεται.
Την τεκμηρίωση αυτή επιχειρεί το ερευνητικό πρόγραμμα «Thomas de Aquino Byzantinus» (Πανεπιστήμιο Πατρών και Κολλέγιο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου), που έχει ως αντικείμενό του την άρτια επιστημονική έκδοση και τη συστηματική μελέτη των βυζαντινών μεταφράσεων δεκαέξι τουλάχιστον πραγματειών του, καθώς και την πρόσληψη γενικότερα του έργου του από σπουδαίους Βυζαντινούς λογίους και θεολόγους (φιλοθωμικούς και αντιθωμικούς, πλατωνίζοντες και αριστοτελίζοντες, φιλοπαλαμικούς και αντιπαλαμικούς).
Η μελέτη του συνόλου της γραμματείας αυτής θα οδηγήσει στην επανεκτίμηση της πνευματικής ιστορίας του ύστερου Βυζαντίου, αλλά, ελπίζουμε, και σε αναθεώρηση της στάσης σημερινών Ορθοδόξων θεολόγων, οι οποίοι συχνά απορρίπτουν συλλήβδην τον Ακυινάτη, αντίθετα από τους Βυζαντινούς προγόνους τους, που τον μετέφραζαν και τον συζητούσαν.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Νίκος Γκάτσος: Δώστε μου μια Ταυτότητα να Θυμηθώ ποιος Είμαι, Ποίηση και Στιχουργική 1931-1991
Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος για τον σπουδαιότερο ποιητή στίχων της ελληνικής μουσικής, τον μυστηριώδη Νίκο Γκάτσο, θα μπορούσε να τα καταλάβει και μόνο από τους εμβληματικούς και ευαίσθητους στίχους του -στίχοι ρωμαλέοι, φιλοσοφικοί, λιτοί, μικρές ιστορίες που πραγματεύονται σχεδόν οτιδήποτε απασχολεί διαχρονικά τον παγκόσμιο Έλληνα.
Κρίσεις για τον ποιητή γνωστές και άγνωστες, τα νεανικά λογοτεχνικά βήματα της πρώτης περιόδου, αθησαύριστα σημειώματα, ραδιοφωνικές εκπομπές και χρονικά δημιουργίας σημαντικών έργων είναι μόνο μερικά και ενδεικτικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο βιβλίο και τα οποία ανιχνεύουν και φωτίζουν -το καθένα από άλλη οπτική γωνία- τον άνθρωπο παράλληλα με το έργο του, συμπληρώνοντας το διαρκώς μισοτελειωμένο παζλ ενός κάθε άλλο παρά σιωπηλού «ευαίσθητου ληστή» των συναισθημάτων μας.
Μέσα στα πολλά κεφάλαια του βιβλίου θα συναντήσουμε την απάντηση για την εκδοτική ανακοπή που ακολούθησε τη μία και μοναδική Αμοργό· ακόμη, τη σάτιρα και την πολιτική διάσταση των στίχων του.
Ένα βιβλίο-αποτέλεσμα εικοσαετούς έρευνας, που στοχεύει, μέσα από μια αναθεωρημένη γραφή, να απευθυνθεί σε ένα ευρύ κοινό. Κυρίως, σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να αποκτήσει επαρκή και τεκμηριωμένη επιστημονικά εικόνα σχετικά με τον άνθρωπο για τον οποίο η Γλώσσα και η Πατρίδα στάθηκαν «η πρώτη του παρηγοριά και η στερνή του ελπίδα» -όπως εύστοχα είπε ο ίδιος στους τελευταίους στίχουςς του- και του οποίου το έργο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ στα «ασυλλόγιστα χρόνια» που ζούμε.
Πώς οι άνθρωποι τοποθετούν, φαντάζονται και διαπραγματεύονται τη συγγένεια, τι καθιστά κάποια ή κάποιον συγγενή, πώς και με ποια υλικά δημιουργούνται οικογένειες; Η υιοθεσία αποτελεί τρόπο «ολοκλήρωσης» της οικογένειας, όταν τα παιδιά δεν «έρχονται» με τον «φυσικό» τρόπο. Πρόκειται για τόπο έντονων διαπραγματεύσεων, αμφισημιών και συγκρούσεων, προκειμένου να μετασχηματιστούν οι συγγενειακές σχέσεις, να μετακινηθούν τα παιδιά και να δημιουργηθούν οικογένειες μη βιογενετικά συνδεδεμένες.
Αυτή η εθνογραφική μελέτη για την υιοθεσία στη σύγχρονη Ελλάδα εστιάζει στους πολιτισμικούς, νομικούς και κοινωνικούς μηχανισμούς, μέσα από τους οποίους κάποια άτομα γίνονται γονείς παιδιού τη στιγμή που κάποια άλλα χάνουν τη γονεϊκή τους ιδιότητα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέα συγγενειακά σενάρια.
Κοινωνιολογία
«Ο φεμινισμός», έγραφε η Μαρί Σίαρ το 1986, «είναι η ριζοσπαστική ιδέα ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι». Με άλλα λόγια, οι γυναίκες πρέπει να έχουν δύναμη, αυτενέργεια, ελευθερία, να ελέγχουν οι ίδιες το σώμα τους, να είναι ισότιμες με τους άνδρες. Όμως ακόμα και σήμερα, ύστερα από πολλές δεκαετίες αγώνων, οι γυναίκες εξακολουθούν να διαδηλώνουν, να διαμαρτύρονται, να γράφουν και να μιλούν διεκδικώντας τα αυτονόητα δικαιώματά τους. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα πώς εμφανίστηκε το φεμινιστικό κίνημα και σε τι αποσκοπεί. Το βιβλίο της Ντέμπορα Κάμερον λειτουργεί ως ασφαλής οδηγός σε τούτη την αναζήτηση, κάνοντας μια συνοπτική αναδρομή στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος και εξετάζοντας με σαφήνεια τις ποικίλες πτυχές και βλέψεις του.
Η Κάμερον ξεδιαλύνει το κουβάρι των φεμινιστικών συζητήσεων κατανέμοντάς τις σε έξι θεματικές —ανδρική κυριαρχία, δικαιώματα, εργασία, κοινωνική κατασκευή της θηλυκότητας, σεξ και κουλτούρα— και εκθέτοντας τους βασικούς προβληματισμούς και τα κυριότερα επιχειρήματα με ενάργεια και αμεσότητα. Η παρουσίαση καλύπτει όλους τους ιστορικούς «φεμινισμούς», ξεκινώντας από τους αγώνες για τη γυναικεία ψήφο τον 19ο αιώνα και φτάνοντας μέχρι το λεγόμενο «τέταρτο κύμα». Στην εποχή του #metoo, του μισθολογικού χάσματος ανδρών και γυναικών, της διαδικτυακής παρενόχλησης και του ανησυχητικά μεγάλου αριθμού γυναικοκτονιών, ο φεμινισμός, ένα από τα σημαντικότερα διανοητικά, πολιτισμικά και πολιτικά κινήματα του σύγχρονου κόσμου, παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ.
Η ιδέα ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο στην ιστορία, ότι όλα όσα συμβαίνουν είναι αποτέλεσμα μηχανορραφιών που εξυφαίνονται στο παρασκήνιο από κακόβουλες δυνάμεις, είναι παλιά όσο και η ίδια η ιστορία. Όμως οι θεωρίες συνωμοσίας, που πάνε χέρι-χέρι με την παράνοια, εξαπλώνονται όλο και περισσότερο στον 21ο αιώνα. Και πουθενά δεν είναι πιο εμφανείς απ’ ό,τι στις αναθεωρητικές εκδοχές της ιστορίας του Τρίτου Ράιχ. Θεωρίες από καιρό απαξιωμένες έχουν λάβει νέα πνοή χάρη σε υποτιθέμενα καινούργια τεκμήρια και προσεγγίσεις, στην πολλαπλασιαστική ισχύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στη μειωμένη επιρροή των παραδοσιακών πηγών έγκυρης γνώσης.
Ο Ρίτσαρντ ΈΒανς, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς του Τρίτου Ράιχ, εστιάζει εδώ σε πέντε από τις πιο πολυσυζητημένες και ανθεκτικές θεωρίες συνωμοσίας για τη ναζιστική περίοδο –συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στήριξαν αρχικά την άνοδο του Χίτλερ– υποβάλλοντάς τες σε εξονυχιστικό έλεγχο: ότι οι Εβραίοι συνωμοτούσαν για να ανατρέψουν τον πολιτισμό, σύμφωνα με τα διαβόητα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών· ότι ο γερμανικός στρατός «χτυπήθηκε πισώπλατα» από σοσιαλιστές και Εβραίους το 1918· ότι οι ναζί έκαψαν το Ράιχσταγκ το 1933 για να πάρουν την εξουσία. ότι η μυστηριώδης πτήση του Ρούντολφ Ες στη Βρετανία το 1941 είχε εγκριθεί από τον Χίτλερ, για να διαπραγματευτεί όρους ειρήνης που απέκρυψε ο Τσώρτσιλ· και ότι ο Χίτλερ δραπέτευσε από το καταφύγιό του στο Βερολίνο το 1945 και κρύφτηκε στη Νότιο Αμερική.
Κοινωνιολογία
Ο συγγραφέας συνεχίζει την έρευνα των ξεχασμένων πειραϊκών μνημονικών τόπων, καταθέτοντας ένα πλήθος νέων τεκμηρίων. Παράλληλα, δίνει τον πρώτο λόγο στα υποκείμενα που έζησαν και διαμόρφωσαν το ιστορικό παρελθόν.
Μέσα από συναρπαστικές βιωματικές αφηγήσεις, το βιβλίο χαρτογραφεί την ανθρωπογεωγραφία του κοινωνικού περιθωρίου του περασμένου αιώνα με τις διαδρομές των γυναικών και των ανδρών που το πλαισίωσαν.
Οι μαρτυρίες τους αποτελούν πολύτιμες πηγές συλλογικής μνήμης για το περιβάλλον της μαγκιάς, τις πτυχές της ερωτικής εργασίας, την ταξική της διαστρωμάτωση, τις έμφυλες σχέσεις και τις πολιτισμικές εκφάνσεις μίας εποχής που ανασύρεται από τη λήθη.
Επιστήμες
Πρόκειται για ουσιαστική συμβολή στις θουκυδίδειες σπουδές, η οποία από το 1984 και εξής παραμένει βιβλίο αναφοράς για το έργο του Αθηναίου ιστορικού. Ο Ρόμπερτ Κόνορ, βαθύς γνώστης της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας και με ιδιαίτερη ευαισθησία στο μοναδικό και γι’ αυτό δύσκολο ύφος του Θουκυδίδη, αναλύει όλες τις μικρές και μεγάλες ενότητες του κάθε βιβλίου διαδοχικά, τη μία μετά την άλλη. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύει κάθε φορά την εξέλιξη της αφήγησης, καθώς αυτή παρακολουθεί την εξέλιξη του πολέμου, την εστίαση και τη σημασία που προσδίδει ο ιστορικός στην κάθε ενότητα, τον τρόπο με τον οποίο το κάθε βιβλίο συμπληρώνει το προηγούμενο και ανοίγει νέους δρόμους για την κατανόηση όχι μόνο των προηγούμενων βιβλίων αλλά και των επόμενων. Η πρόταση του Κόνορ για την ανάγνωση του Θουκυδίδη είναι διαφωτιστική και δελεαστική, χωρίς ωστόσο να είναι και οριστική.
Άλλωστε και η ιστορική αφήγηση του Θουκυδίδη δεν είναι οριστική, αφού δεν προσφέρει εύκολες συνταγές και απαντήσεις αλλά δεδομένα που πιστοποιούν τη διαρκή κίνησιν, προκαλώντας τη συνεχή επαγρύπνηση του αναγνώστη.
Ιστορία
Η περίοδος από τον 3ο ως τον 7ο αιώνα μ.Χ. είναι μια εποχή εξελισσόμενης εθνογένεσης που μεταμορφώνει την όψη του “ρωμαϊκού κόσμου” και οδηγεί στην εμφάνιση της μεσαιωνικής Ευρώπης. Ο κύριος συντελεστής αυτού του μετασχηματισμού είναι οι μετακινήσεις ή εισβολές, ανάλογα με την ερμηνεία, μιας πανσπερμίας λαών -από τους υπερβόρειους Πίκτους και Σκότους, τους Γότθους, τους Κέλτες, τους Φράγκους, τους Σάξονες, τους Σλάβους, τους Αβάρους και τους Ούννους, έως άλλους λιγότερο ή καθόλου γνωστούς, όπως οι Έρουλοι, οι Σαρμάτες ή οι Οτ γκάγκα- που οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τούς αποκαλούσαν “βαρβάρους”, είτε με την έννοια του “μη Έλληνα” ή του “μη Ρωμαίου” είτε, κυρίως, με την υποτιμητική σημασία του “απολίτιστου”.
Ο Έντουαρντ Τζέιμς επιλέγει συνειδητά να χρησιμοποιήσει τον συμπεριληπτικό όρο “βάρβαρος” αποκαθαίροντάς τον από τις υποτιμητικές του συνδηλώσεις. Συνδυάζοντας τις ιστορικές πηγές με τα αρχαιολογικά τεκμήρια, επικεντρώνεται στους ίδιους τους βαρβάρους προσεγγίζοντάς τους όχι ως απρόσωπες ορδές που επέφεραν την πτώση ενός μεγάλου πολιτισμού αλλά ως άτομα και ομάδες που είχαν να επιδείξουν τον δικό τους πολιτισμό και τα δικά τους επιτεύγματα.
Ένα καίριο θέμα που διατρέχει το βιβλίο είναι ο τρόπος με τον οποίο η ιστορία των βαρβάρων έχει παρερμηνευθεί και χρησιμοποιηθεί για να προωθήσει τους στόχους του σύγχρονου εθνικισμού στην Ευρώπη. Ο Έντουαρντ Τζέιμς θέτει συνειδητά στο στόχαστρό του τους εθνικιστικούς μύθους και ανατρέπει τις απλουστευτικές διχοτομίες ανάμεσα στη “βαρβαρότητα” και στον “πολιτισμό”, που οδηγούν σε μονοσήμαντες ερμηνείες της ιστορίας και του κόσμου.