Ξένη λογοτεχνία
«Είναι η υποταγή», είπε απαλά ο Ρεντιζέ. «Η ανατρεπτική και απλή ιδέα, που ως τότε δεν είχε ποτέ εκφραστεί με τόση δύναμη, ότι το απόγειο της ανθρώπινης ευτυχίας έγκειται στην απόλυτη υποταγή».
Σε μια Γαλλία αρκετά κοντινή στή σημερινή, ένας άντρας ακολουθεί πανεπιστημιακή καριέρα. Η διδασκαλία τον ενδιαφέρει ελάχιστα, προσδοκά μια βαρετή αλλά ήρεμη ζωή, μακριά από τα μεγάλα ιστορικά δρώμενα. Ωστόσο, οι δυνάμεις που δρουν στη χώρα έχουν διασπάσει το πολιτικό σύστημα, επιφέροντας τελικά την κατάρρευσή του. Αυτή η εσωτερική ρήξη χωρίς αναταράξεις, χωρίς αληθινή επανάσταση, εξελίσσεται σαν εφιάλτης.
Το ταλέντο του συγγραφέα, η οραματική του δύναμη, μας παρασύρουν σε ένα αμφίσημο και ολισθηρό έδαφος το βλέμμα του στον γηράσκοντα πολιτισμό μας κάνει να συνυπάρχουν σε αυτό το μυθιστόρημα ποιητικές διοράσεις, κωμικές σκηνές και μια μοιρολατρική μελαγχολία.
Ένας συναρπαστικός πολιτικός και ηθικός μύθος.
Κοινωνιολογία
Το βιβλίο Η σεξουαλικότητα στην Ευρώπη τον 20ό αιώνα εξετάζει συστηματικά τα κεντρικά ζητήματα γύρω από τα οποία αναπτύχθηκαν κατά τη συγκεκριμένη περίοδο δημόσιοι λόγοι, κοινωνικά κινήματα και κρατικές πολιτικές: οι ανασημασιοδοτήσεις της πορνείας, της ομοφυλοφιλίας, της αντισύλληψης και οι ευγονικές παρακαταθήκες πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο· η αυξανόμενη κρατική παρέμβαση στον ιδιωτικό χώρο σε δημοκρατικά και αυταρχικά καθεστώτα τη μακρά περίοδο μέχρι το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου· ο νεοσυντηρητισμός της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου μετά τη μαζική βία των παγκόσμιων συρράξεων· οι αμφίσημες φιλελευθεροποιήσεις των χρόνων 1960-1980- και το σεξ μετά το AIDS στη νέα Ευρώπη στο γύρισμα από τον 20ό στον 21ο αιώνα.
Με έμφαση αναδεικνύονται οι δημόσιες διαστάσεις του σεξ. Βασική θέση του βιβλίου είναι ότι η ιστορία της σεξουαλικότητας στον ευρωπαϊκό 20ό αιώνα καθόλου δεν είναι μια ιστορία σταδιακής φιλελευθεροποίησης του σεξ, όπως συχνά υποστηρίζεται. Αντίθετα, είναι μια σύνθετη διαδρομή με πολλά πισωγυρίσματα και επισφαλείς κατακτήσεις, πολύ διαφορετική κατά χώρα, τάξη και φύλο, που προσδιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εκάστοτε πολιτική συγκυρία.
Από τη συγγραφέα του Γκουλάγκ και του Σιδηρού Παραπετάσματος, η αποκαλυπτική ιστορία ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του Στάλιν, που οι προεκτάσεις του είναι αισθητές μέχρι σήμερα.
Το 1929 ο Στάλιν εγκαινίασε την κολεκτιβοποίηση της γεωργίας, στην πράξη μια δεύτερη ρωσική επανάσταση, η οποία εξανάγκασε εκατομμύρια αγρότες να αποποιηθούν τη γη τους και να ενταχθούν σε κολχόζ. Το αποτέλεσμα ήταν ένας καταστροφικός λιμός, ο πιο φονικός στην ευρωπαϊκή ιστορία. Τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στην ΕΣΣΔ την περίοδο 1931-33. Αντί να στείλει βοήθεια, το σοβιετικό κράτος χρησιμοποίησε τον λιμό για να απαλλαγεί από ένα πολιτικό πρόβλημα. Από τους νεκρούς, τα τρία και πλέον εκατομμύρια ήταν Ουκρανοί, που δεν υπήρξαν τυχαία θύματα μιας κακής πολιτικής, αλλά στοχευμένα θύματα του κράτους.
Σ’ αυτή την έγκυρη και συνταρακτική μελέτη, η Άπλμπαουμ αποδεικνύει αυτό για το οποίο υπήρχαν πάντα υποψίες. Ύστερα από μια σειρά εξεγέρσεων που αναστάτωσαν την Ουκρανία, ο Στάλιν σχεδίασε τον αφανισμό της ουκρανικής αγροτιάς. Το κράτος έκλεισε τα σύνορα της Δημοκρατίας της Ουκρανίας και άρπαξε όλα τα διαθέσιμα τρόφιμα. Σύντομα ξέσπασε λιμός και οι άνθρωποι έτρωγαν οτιδήποτε –χόρτα, φλοιούς δέντρων, σκύλους, ψοφίμια, σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και ανθρώπινη σάρκα– παλεύοντας για να επιβιώσουν σε μια τερατώδη συνθήκη.
Σήμερα που η Ουκρανία ξαναβρίσκεται μ’ έναν τρόπο στο στόχαστρο της Ρωσίας, το βιβλίο αυτό υπενθυμίζει ένα από τα χειρότερα εγκλήματα του εικοστού αιώνα.
Φιλοσοφία
Το σημείο όπου το παρόν συναντάει το παρελθόν αποκαλείται μέλλον. Μ’ αυτή τη λογική κείμενα σαν του Βαλερύ είναι προφητικά, αφού μιλούν για κείνο που δεν έχει ακόμα συντελεσθεί σαν να ήταν ήδη γεγονός. Η Ελλάδα και η Ευρώπη, η κρίση των αξιών, η σημασία του πολιτισμού και η θνητότητα είναι μερικά από τα κομβικά θέματα αυτού του κειμένου, που ο Βαλερύ σαν διορατικός στοχαστής σχολιάζει και μας παραδίδει υπό τον τίτλο «Η κρίση του πνεύματος». Όμως τι σημαίνει, στο κείμενο αυτό, πνεύμα;
Ξένη λογοτεχνία
Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των «Κάπος» τις περιοδικές «επιλογές» όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς, για να τους στείλουν στο θάνατο τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια…
Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής.
Το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μα και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία.
Το πρωί της 28ης Ιουνίου του 1914, όταν ο Αρχιδούκας Φερδινάνδος, διάδοχος της Αυστρίας, έφτασε με τη σύζυγό του στον σιδηροδρομικό σταθμό του Σαράγεβου, η Ευρώπη ζούσε ακόμη εν ειρήνη. Τριανταεπτά μέρες αργότερα βρισκόταν σε πόλεμο. Η σύγκρουση που ακολούθησε άφησε πάνω από δεκαπέντε εκατομμύρια νεκρούς, κατέστρεψε τρεις αυτοκρατορίες και άλλαξε ριζικά την παγκόσμια ιστορία.
Πώς μπόρεσαν τα Βαλκάνια -μια περιφέρεια απομακρυσμένη από τα ευρωπαϊκά κέντρα της ισχύος και του πλούτου- να γίνουν το επίκεντρο ενός δράματος τέτοιου μεγέθους; Ο Κρίστοφερ Κλαρκ αποφεύγει τον πειρασμό να αποδώσει την ευθύνη της ανάφλεξης σε μία αποκλειστική αιτία ή μία μοναδική χώρα. Aνιχνεύει τους δρόμους που οδήγησαν στον πόλεμο περνώντας απ’ όλα τα κρίσιμα κέντρα αποφάσεων στη Βιέννη, το Βερολίνο, την Πετρούπολη, το Παρίσι, το Λονδίνο, το Βελιγράδι, και παρακολουθώντας λεπτό προς λεπτό τις καταιγιστικές εξελίξεις. Αποκαλύπτει έτσι έναν θρυμματισμένο κόσμο αστάθειας και έριδας, μια Ευρώπη επιβαρυμένη μάλιστα με μια μοιραία κι ατελέσφορη ομάδα πολιτικών αρχηγών. Αυτοί οι κυβερνώντες, που καμάρωναν για το νεωτερισμό και τον ορθολογισμό τους, τσαλαβουτούσαν από κρίση σε κρίση ώσπου έπεισαν τον εαυτό τους ότι ο πόλεμος ήταν η μόνη απάντηση.
Βιβλίο αριστοτεχνικά γραμμένο και διεξοδικά τεκμηριωμένο σε νέες έρευνες, Οι υπνοβάτες είναι ο εντυπωσιακός απολογισμός της πυροδότησης και της έκρηξης ενός από τα μεγαλύτερα συμβάντα της σύγχρονης ιστορίας.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Αναμνήσεις από τον κόσμο του Χθες – η αυτοβιογραφία του Στέφαν Τσβάιχ, του πιο πολυδιαβασμένου συγγραφέα του μεσοπολέμου, ζωντανεύει μια πόλη και μια εποχή για πάντα χαμένη: τη Βιέννη της μπελ επόκ, τη χρυσή εποχή της πολυεθνικής πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, που συγκέντρωσε στο γύρισμα του εικοστού αιώνα τις εκλεκτότερες δυνάμεις στις τέχνες και τις επιστήμες, έναν ονειρικό κόσμο, που κατέρρευσε μεμιάς μ’ έναν μοιραίο πυροβολισμό στο Σεράγεβο. Κι αργότερα, τη μεταπολεμική εποχή του πληθωρισμού και της ένδειας, το Βερολίνο την εποχή της Βαϊμάρης, το χαρούμενο Παρίσι του μεσοπολέμου, την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο, την απρόσμενη μεγάλη επιτυχία. Και μια ζωή γεμάτη ανατροπές, εκπλήξεις και καινούργιους συνοδοιπόρους: Φρόυντ, Ρολλάν, Πιραντέλλο, Στράους, Ρίλκε… Κι ύστερα ο Χίτλερ καταλαμβάνει την εξουσία, τα βιβλία του Τσβάιχ καίγονται δημόσια, ο αντισημιτισμός κυριεύει την Αυστρία, οι γνωστοί γυρίζουν το κεφάλι όταν τον βλέπουν, κι ακολουθεί η αυτοεξορία στην Αγγλία, η φυγή στη Βραζιλία, η βιαστική συγγραφή αυτής της αυτοβιογραφίας, η αυτοκτονία το 1942.
Η ιστορία της ζωής του Στέφαν Τσβάιχ, ένας φόρος τιμής στην Ευρώπη μιας άλλης εποχής, στη γενιά του μοντερνισμού, στους χαρισματικούς Εβραίους της Βιέννης, που της χάρισαν τη λάμψη της και πέθαναν καταδιωγμένοι σ’ έναν ολόκληρο κόσμο που χάθηκε για πάντα: στον κόσμο του Χθες.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
“Είμαι χιουμορίστας, γελωτοποιός, ακροβάτης, προβοκάτορας. Τα έργα μου κάνουν διπλές κωλοτούμπες για να διασκεδάσουν το κοινό μου. Εγώ είμαι τσίρκο, λυρισμός, ποίηση, τρόμος, καβγάς, παιχνίδια, τι άλλο θέλετε;”
Το κείμενο αυτό, οι συνομιλίες του Γκομπρόβιτς με τον Ντομινίκ Ντε Ρου, μας καλεί να ζήσουμε από κοντά τη μεγάλη περιπέτεια μιας νεωτερικής δημιουργίας που ξεθεμελιώνει, ανατρέπει τις μορφές του συρμού, αποδέχεται ανοιχτά τις αντιφάσεις και δυναμιτίζει κάθε θεωρία. Απέναντι στον Ντομινίκ Ντε Ρου, ο Γκομπρόβιτς απαντά με την οξύνοια, το χιούμορ, τη διαίσθηση, το ίδιο το ύφος του έργου του.
“Μετά τη συγγραφή αυτής εδώ της Διαθήκης, του απέμεναν λίγοι μόνον μήνες ζωής. Στόχος του ήταν να εξάψει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον αιφνιδιάσει και να τον καταπλήξει και, ομολογουμένως, τα καταφέρνει. Η Διαθήκη δεν εκπλήσσει τόσο εξαιτίας των “αποκαλύψεών της”, οι οποίες είναι εσκεμμένα παραδοξολογικές ή συχνά προκλητικές, όσο εξαιτίας της ακλόνητης αυτοπεποίθησης την οποία ο Γκομπρόβιτς κατάφερνε να διατηρεί ακόμη και στις χειρότερες στιγμές της ζωής του (είκοσι τρία χρόνια εξορίας σε μια ήπειρο της οποίας, για να μην πούμε τίποτε άλλο, δεν μιλούσε καν τη γλώσσα) και εξαιτίας της αντίστοιχης αδιασάλευτης εμπιστοσύνης που είχε στο έργο του. Γνώριζε πως ήταν καινούριο, πρωτότυπο, άφθαρτο”.
Bασισμένο στην προσωπική εμπειρία και παρατήρηση, το βιβλίο του Eric Hobsbawm αποτελεί ορόσημο τόσο για την κατανόηση του 20ού αιώνα όσο και για τις προσδοκίες μας για τον επόμενο.
O Σύντομος Eικοστός Aιώνας ξεκινάει με το ξέσπασμα του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου και φτάνει μέχρι την κατάρρευση της EΣΣΔ, χρονικό διάστημα που σχηματίζει μια συνεκτική ιστορική περίοδο η οποία έχει ήδη τερματιστεί. Πόλεμοι, επαναστάσεις, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές εξελίξεις, οι μεγάλοι παράγοντες που διαμορφώνουν τις ιστορικές τάσεις που προκαλούν την ανάδυση, την παρακμή και πτώση των καθεστώτων, διαπλέκονται σε μια πανοραματική ιστορική σύνθεση. Ένας αιώνας δύει. Ένας καινούριος ανατέλλει.
Xωρισμένο σε τρία κύρια χρονολογικά μέρη (H Eποχή της Kαταστροφής, H Xρυσή Eποχή και H Kατολίσθηση), το βιβλίο είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα και ερεθιστική επανεκτίμηση του αιώνα μας, γραμμένη από έναν ιστορικό που τιμήθηκε για τη ζωντανή γραφή του και για την έκταση και το βάθος της ευρυμάθειάς του.
Ξένη λογοτεχνία
«Αριστούργημα!»… «Ανοσιούργημα!» … «Μνημειώδες!»… «Ελεεινό!»… «Υψηλό!»… «Χυδαίο!»… «Κωμικό!»… «Τραγικό!»… «Κωμικοτραγικό!»… «Φιλάνθρωπο!»… «Απάνθρωπο!»… «Υπεράνθρωπο!»…
Μυριάδες λέξεις γράφτηκαν ήδη το 1932, όταν οι εμβρόντητοι αναγνώστες σαλπάρισαν γι’ αυτό το αναπάντεχο “Ταξίδι”, που άλλαξε τα τοπία της γλώσσας, της τέχνης, της ζωής! Μυριάδες γράφονται ακόμη, γιατί το ασύγκριτο μυθιστόρημα του Σελίν εξακολουθεί να μας συγκλονίζει, να μας μεταμορφώνει, να μας μετουσιώνει. Κανείς δεν επέστρεψε, κανείς δεν θα επιστρέψει αλώβητος από την «άκρη της νύχτας».
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Oι αναμνήσεις του Χέμινγουεϊ από την περίοδο της παραμονής του στο Παρίσι τη δεκαετία του ’20, όταν ακόμα ήταν ένας άγνωστος δημοσιογράφος, είναι το βασικό θέμα αυτού του βιβλίου-χρονικού που ο νομπελίστας συγγραφέας έγραψε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Εκτός όμως από αυτοβιογραφικό χρονικό, το Μια κινητή γιορτή είναι ταυτόχρονα και χρονικό μιας ολόκληρης (ανέμελης αλλά και εξαιρετικά γόνιμης από λογοτεχνική άποψη) εποχής, στο οποίο παρελαύνουν μεγάλα λογοτεχνικά ονόματα όπως αυτά του Τζέιμς Τζόις, του Έζρα Πάουντ, του Σκοτ Φιτζέραλντ, της Γερτρούδης Στάιν.
Από τους αναγκαστικούς σταθμούς στη μελέτη και την κατανόηση του έργου του μεγάλου Αμερικανού λογοτέχνη.
Ξένη λογοτεχνία
Το “1918, Χουγκενάου ή ο Ρεαλισμός” αποτελεί τον τρίτο τόμο με τον οποίο και ολοκληρώνονται “Οι Υπνοβάτες” του Χέρμαν Μπροχ. Το βιβλίο αρχίζει με τη λιποταξία του Χουγκενάου, ενός αλσατού επιχειρηματία. Στην προσπάθειά του να απομακρυνθεί από το μέτωπο και να βρει καταφύγιο σε ασφαλές μέρος, μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, ο Χουγκενάου φτάνει σε μια μικρή πόλη. Εκεί θα συναντήσει τους ήρωες των δύο προηγούμενων τόμων, τον Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, στρατιωτικό διοικητή, και το Ες, που έχει γίνει διευθυντής τοπικής εφημερίδας. Η σύγκρουση του Χουγκενάου τόσο με τον πρώτο όσο και με τον δεύτερο θα έχει τραγικές συνέπειες.
Εκτός όμως από αυτή την ιστορία, που συνιστά τον κορμό του μυθιστορήματος, ταυτόχρονα εξελίσσονται και άλλες παράλληλες ιστορίες. Ο κατακερματισμός της αφήγησης, η οποία στους προηγούμενους τόμους ήταν συνεκτική, εκδραματίζει το θέμα του μυθιστορήματος, από την άποψη της δομής. Οι συμβατικές απαιτήσεις του είδους αποδυναμώνονται, καθώς αυτό εμπλουτίζεται με στοιχεία φιλοσοφικού δοκιμίου, ποίησης και θεατρικής δράσης. Οι Υπνοβάτες, με την ενοποίηση όλων αυτών των στοιχείων, δεν δημιουργούν μόνο ένα νέο τύπο μυθιστορήματος που βασίζεται στο ιστορικο-φιλοσοφικό τους περιεχόμενο, την ποιητική ματιά, την επιστημονική ακρίβεια και την προφητική διορατικότητα, αλλά αποτελούν ορόσημο και καμπή στην τέχνη της μυθιστορηματικής αφήγησης.