Ελληνική λογοτεχνία
Τι θέση έχει το επαναλαμβανόμενο έγκλημα στην καθημερινότητα ενός πολέμου που διαρκεί – εθνικοαπελευθερωτικού, εμφυλίου, κοινωνικού ή ατομικού πολέμου για την επιβίωση; Ποιο είναι το νόημα της θυσίας των αμάχων, όταν πρόκειται για ανυποψίαστα θύματα αντιποίνων;
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, στα Καλάβρυτα, οι Γερμανοί διαπράττουν αντίποινα εκτελώντας όλο τον άμαχο αντρικό πληθυσμό. Μένουν οι γυναίκες για να θάψουν τους άντρες. Η Μαριάνθη και η κόρη της η Μαργαρίτα εγκαταλείπουν την πόλη. Η Λευκή, γιατρός, κόρη της Μαργαρίτας γεννημένη το 1955, έχει στοιχειωθεί από το πολεμικό αυτό έγκλημα και ζει στη σκιά του παππού της, του Άθου, συζύγου της Μαριάνθης, δασονόμου της επαρχίας Καλαβρύτων. Αφοσιώνεται στον πόνο και στη θεραπεία των ασθενών της και στη διερεύνηση του ναζιστικού φονικού. Είναι όμως ο Άθος πράγματι ένας από τους δεκατρείς επιζώντες της ομαδικής εκτέλεσης;
Ο κόσμος της σκιάς, όπως στα δασικά μονοπάτια όπου περιπλανιέται ο Άθος, νεκρός ή ζωντανός (μυστήριο που μόνον η πράξη της γραφής μπορεί να φωτίσει), συντροφεύει εδώ τα πρόσωπα της αφήγησης. Οι ήρωες αυτοί, δέσμιοι ενός άπιαστου ονείρου, σκέφτονται πάντοτε το κακό αδιαχώριστα από το θαύμα της ομορφιάς, με όρους τραγικούς, γι’ αυτό ίσως και λυτρωτικούς: ο πόλεμος κυοφορεί την ειρήνη, ο θάνατος τη ζωντανή μνήμη, ο αφανισμός το αίσθημα της ελευθερίας. Μόνο το φάσμα της εκδίκησης μένει στείρο και τυφλό, χωρίς έξοδο στην απέναντι όχθη.
Ο «επιζών» Άθος και ο κόσμος της σκιάς και της περισυλλογής μέσα στον οποίο η Λευκή τον επινόησε και τον εξιστορεί ανήκει μάλλον στο χώρο της εσωτερικής εμπειρίας. Ο Άθος είναι ο τρίτος άνθρωπος: ούτε θύμα ούτε ένοχος (παλεύει και με τα δυο), ούτε δεξιός ούτε αριστερός, αντιήρωας μιας ηρωικής εποχής, ή απλώς ήρωας παντός καιρού.
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Από τον Αλέξανδρο Διακοσάββα
Έχοντας την τύχη σχεδόν να συμπέσω ηλικιακά με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και την εξέλιξή του μέσα από τα επτά βιβλία της αρχικής σειράς, έχω να πω με βεβαιότητα ότι δεν μπορώ να φανταστώ παιδί/έφηβο εκείνης της γενιάς που να τα διάβαζε τότε και να μη ζήλεψε το πρόγραμμα σπουδών στο Χόγκουαρτς, την καθημερινότητα των μάγων και φυσικά τη φιλία του Χάρι Πότερ με τον Ρον Ουέσλι και την Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Καθώς το χρυσωρυχείο της Ρόουλινγκ αναδείχθηκε στο απόλυτο εφηβικό ανάγνωσμα των millennials, αυτή η τριάδα έγινε το απόλυτο μοντέλο σχολικής παρέας: ο ορφανός και παρά τη θέλησή του διάσημος Χάρι, ο ανασφαλής, κάπως παραμελημένος και μονίμως στη σκιά των συγκρίσεων μικρότερος αδερφός μιας πολύτεκνης οικογένειας, Ρον, και η nerdy, με καταγωγή από οικογένεια κανονικών ανθρώπων, Ερμιόνη έδωσαν ο ένας στον άλλον αυτά που τους έλειπαν: ο πρώτος το θάρρος του, ο δεύτερος τη σταθερότητα και η τρίτη τις γνώσεις και το κοφτερό μυαλό της. Ο συνδυασμός ακαταμάχητος. Από την πρώτη στιγμή που ο Χάρι κάθεται δίπλα στον Ρον, στο τρένο που τους οδηγεί στο σχολείο των μάγων, μπορούμε να αναπολήσουμε την τυχαιότητα των σχολικών χρόνων που μας έφερε στο ίδιο θρανίο, στην ίδια γωνιά του προαύλιου με εκείνους που έμελλε να γίνουν οι καλύτεροί μας φίλοι. Η Ερμιόνη μπορεί να καθυστέρησε λίγο να κερδίσει την εκτίμηση των δύο αγοριών (και να τους εκτιμήσει και η ίδια), αλλά τελικά κατάφερε να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας – όσο κι αν, εντελώς στερεοτυπικά, boys will be boys.
Ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη είναι όμως, πάνω απ’ όλα, τρεις misfits σε έναν κόσμο που, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα, θέλει να τους δυσκολέψει. Πέρα απ’ αυτό, και οι τρεις, όπως συμβαίνει σε κάθε peer group, έχουν ένα κοινό που τους ενώνει στέρεα και σταθερά: την ανάγκη για αποδοχή. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και σκοτεινιάζει, οι καταστάσεις γίνονται πιο επικίνδυνες και οι ήρωες εγκαταλείπουν την παιδική αθωότητα για χάρη της πιο περίπλοκης εφηβείας, η φιλία τους είναι το μόνο πράγμα που μένει όρθιο, παρότι δεν είναι πάντα ανέφελη και χωρίς τριγμούς – και τελικά ο καθένας καλείται να σηκώσει τον δικό του σταυρό και να δώσει τις προσωπικές τους μάχες, ακόμα και αν η στήριξη της παρέας είναι αμέριστη και πάντα ανιδιοτελής. Άλλωστε, μπορεί η παρέα να είναι δύναμη, αλλά, όπως σοφά αναφέρει ο σεβάσμιος Άλμπους Ντάμπλντορ στη Φιλοσοφική Λίθο, «χρειάζεται πολύ κουράγιο για να ορθώσεις ανάστημα στους εχθρούς σου, αλλά και για να σταθείς στους φίλους σου». Διδακτισμός, αλλά με το πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα που θα μπορούσε ποτέ να ζητήσει η εφηβική λογοτεχνία.
Τζ. Κ. Ρόουλινγκ
Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (μτφρ.: Μάια Ρούτσου), Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου), Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου (μτφρ.: Καίτη Οικονόμου)
Εκδόσεις Ψυχογιός
Ξένη λογοτεχνία
Οι αμφίρροπες δυνάμεις της οικογένειας και του κοινωνικού περιβάλλοντος, ο θρήνος της απώλειας, οι θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης, ο εθισμός, η καθοριστική δύναμη της στιγμής, η παρακμή του αμερικανικού ονείρου τη μετά την 9/11 εποχή: είναι πολλά τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται η Ντόνα Ταρτ στο μνημειώδες, βραβευμένο με Πούλιτζερ το 2014, τρίτο μυθιστόρημά της. Μέσα στις σχεδόν 1.000 σελίδες του, όμως, είναι η έννοια της φιλίας και οι διαφορετικές της εκφάνσεις που διαπερνούν τη ραχοκοκαλιά του. Ο κεντρικός χαρακτήρας του, Θίο Ντέκερ, αναπτύσσει, όπως όλοι μας, φιλίες διαφορετικού ειδικού βάρους κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της νεότητάς του. Όλες αυτές οι όψεις της φιλίας παρουσιάζονται εντελώς αρχετυπικά από την Ταρτ, και μάλιστα όχι σαν απλά υποκατάστατα του οικογενειακού ελλείμματος, αλλά ως αυθύπαρκτες σχέσεις που συνδέουν ετερόκλητους ανθρώπους. Η αγνή, σχολική φιλία του με τον Άντι Μπάρμπουρ είναι αυτή που θα του δώσει την πρώτη του κοινωνική ώθηση, μετά τον αιφνίδιο θάνατο της μητέρας του. Το βραχύβιο μητρικό υποκατάστατο της αγέρωχης κυρίας Μπάρμπουρ σχεδόν θα αντιστραφεί στη συνέχεια, μετά τον θάνατο του Άντι, που θα φέρει στην επιφάνεια την ευάλωτη πλευρά της. Η γνωριμία του με τον Χόμπι θα τον εμπνεύσει επαγγελματικά, καθώς ο αντικέρ θα λειτουργήσει ως μέντορας για το μέλλον του. Τα συναισθήματά του για την Πίπα, που τον στοιχειώνουν επί σειρά ετών, δεν θα μπορέσουν τελικά, λόγω του κοινού τραυματικού βιώματος, να εξελιχθούν σε ερωτική σχέση.
Είναι όμως η αδελφική, περίπλοκη, βαθιά φιλία του Θίο με τον Μπόρις που μας έρχεται πρώτη στο μυαλό όταν ανατρέχουμε ξανά στην Καρδερίνα. Όπως είχε γράψει και η κορυφαία κριτικός των «New York Times», Μιτσίκο Κακουτάνι, χαρακτηρίζοντάς την «ντικενσιανό μυθιστόρημα», «ο Μπόρις είναι ο Artful Dodger στον Όλιβερ Τουίστ του Θίο […], [δύο χαρακτήρες που] θα λάβουν τη θέση τους στο πάνθεον των κλασικών σχέσεων φιλίας, δίπλα στον Λόρελ και τον Χάρντι, τον Βλαντιμίρ και τον Εστραγκόν (σ.σ. από το Περιμένοντας τον Γκοντό του Μπέκετ), τον Μέισον και τον Ντίξον του Πίντσον». Κι αν ο Μπόρις μπορεί σε μια πρώτη, εύκολη ανάγνωση να φαντάζει ως η «κακή επιρροή» που οδηγεί τον Θίο σταδιακά στον εθισμό και στο έγκλημα, το κλασικό αντίβαρο, δηλαδή, στην έλλειψη οικογενειακής προσοχής και στο τραύμα, η αλήθεια είναι ότι μάλλον τον βοηθά να επιβιώσει και λειτουργεί ως το έναυσμα για απελευθέρωση, καθώς η σχέση τους θεμελιώνεται σταδιακά από βαθιά αγάπη και ανάγκη για επαφή. Ακόμα και όταν προκύπτει η προδοσία του Μπόρις, είναι τόσο ισχυρά θεμελιωμένο αυτό που έχουν, τόσο άνευ όρων η αγάπη που τους συνδέει, που δεν θα μπορούσε παρά να ακολουθήσει μια ιδιότυπη, επεισοδιακή κάθαρση, παρά το στερεότυπο που θέλει τις φιλίες να διαλύονται πιο εύκολα από τις οικογενειακές σχέσεις.
Αλέξανδρος Διακοσάββας
Ξένη λογοτεχνία
Τις ημέρες που βρέχει, σε κάποια παλαιοβιβλιοπωλεία της οδού Άστιγγος, στο Μοναστηράκι, όταν το νερό μπαίνει στο μαγαζί με τις ομπρέλες των πελατών, στρώνουν το δάπεδο με θεατρικά έργα για να το απορροφήσουν. Είναι πια τόσο αζήτητα, που η αξία τους έχει πέσει πιο κάτω και από του πριονιδιού. Κι όμως, κάποτε ο κόσμος αγόραζε θεατρικά έργα και τα διάβαζε, χωρίς να είναι ηθοποιός ή σκηνοθέτης, απλώς επειδή απολάμβανε την ανάγνωσή τους, όπως εκείνη ενός μυθιστορήματος. Και μόνο όταν τα διαβάζει κάποιος ‒και όχι όταν τα βλέπει στη σκηνή‒ ανακαλύπτει τον πλούτο και τις διαστάσεις των επιμέρους ιστοριών τους, όπως και τον ρυθμιστικό για την κύρια υπόθεση ρόλο τους. Διαφορετικά, όλα αυτά τα στοιχεία γίνονται φευγαλέα στραφταλίσματα που παρασύρει η ροή μιας παράστασης, χωρίς ο θεατής να προλαβαίνει να συλλαμβάνει το πλήρες βάθος τους.
Από τον Έμπορο της Βενετίας, που κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν είναι τραγωδία, κομεντί, κωμωδία ή παρωδία, όλοι συγκρατούν την τρομερή φιγούρα του Εβραίου τοκογλύφου Σάιλοκ ως υπόδειγμα του χειρίστου είδους εκδικητικού απάνθρωπου. Άλλοι, πάλι, θεωρούν το έργο μια ποιητική διατριβή φιλοσοφίας του δικαίου με κύριο αντικείμενο την παράδοξη και μεγαλειώδη συνύφανση της έννοιας του δικαίου με εκείνην του ελέους, όπως την περιγράφει άψογα στον συγκινητικό μονόλογό της η μεταμφιεσμένη σε δικαστή αξιέραστη Πόρσια.
Κι όμως, τίποτε από αυτά δεν θα συνέβαινε αν ο έμπορος της Βενετίας, δηλαδή ο Αντόνιο, δεν είχε έναν φίλο με το όνομα Μπασάνιο. Αυτή η φιλία συνιστά το «ρινγκ» που φιλοξενεί όλες τις συγκλονιστικές συγκρούσεις που παρέχει το έργο. Ο Αντόνιο, ως αληθινός φίλος που είναι, εγγυάται το δάνειο που ο Μπασάνιο παίρνει από τον Σάιλοκ, προκειμένου να αγοράσει όμορφα ρούχα και να καλύψει περαιτέρω έξοδα παραστάσεως στην προσπάθειά του να γοητεύσει την Πόρσια. Ο Μπασάνιο ‒που είναι καλό παιδί‒ κερδίζει την Πόρσια. Όμως ο Αντόνιο δεν καταφέρνει να εξοφλήσει τον Σάιλοκ. Και ο τελευταίος σέρνει τον έμπορο της Βενετίας στο δικαστήριο, απαιτώντας να του αποδοθεί το προβλεπόμενο από την ποινική ρήτρα του συμβολαίου τους, δηλαδή ένα κομμάτι κρέας από το σώμα του Αντόνιο, βάρους ίσου με εκείνο των χρυσών νομισμάτων που ο Σάιλοκ δάνεισε στον Μπασάνιο.
Δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη φιλίας από το να αποδέχεσαι να δικαστείς για λογαριασμό φίλου σου. Αλλά και αυτό δεν αρκεί για να ορίσει τι εστί φιλία. Η λέξη δεν προσφέρει «πρόγνωση» του τι σημαίνει. Όλοι την καταλαβαίνουν εμπειρικά, χωρίς απαραίτητα να συμφωνούν σε έναν ορισμό της. Η ουσία της τελικά μπερδεύεται και χάνεται στην αοριστία που προκαλούν οι πολυάριθμοι και ετερόκλητοι προσδιορισμοί της. Ωστόσο, είναι η κορωνίδα των εξευγενισμένων ανθρώπινων δεσμών. Είναι μια αγάπη που διαπερνά τα οχυρωματικά τείχη κάθε «εγώ», χωρίς να χρειάζεται την ερωτική έλξη ως εμπροσθοφυλακή που θα τα γκρεμίσει για να διευκολύνει την επέλασή της. Αυτή της η δύναμη, η αυτάρκειά της, καθιστά τη φιλία ένα αίνιγμα.
Σήμερα, περισσότερο από οποτεδήποτε στο παρελθόν, όλοι θέλουν να είναι άτομα ελεύθερα, γνήσια, ανεξάρτητα και αυθεντικά. Και το πετυχαίνουν εις βάρος της δύναμης των δεσμών τους με τους άλλους. Έτσι, αντί να νιώθουμε έρωτα ή φιλία, καταλήγουμε σε κάτι χλιαρότερο, όπως είναι οι «σεξουαλικές σχέσεις» και οι «φιλικές σχέσεις». Χάθηκαν η περιπλοκότητα, οι θρίαμβοι και οι ήττες του κοινωνικού δεσμού – τα τρία στοιχεία που πάντα θεωρούνταν η αλήθεια και η ουσία του.
Στη σχέση των Αντόνιο και Μπασάνιο αντικρίζει κάποιος ένα σπάνιο και μάλλον ξεχασμένο πρότυπο φιλίας, που είναι το πιο θαυμαστό, το πιο ικανοποιητικό και ταυτόχρονα το πιο ενοχλητικό. Συχνά η φιλία τους οδηγεί στην καχυποψία ότι συντρέχει και μια ασυνείδητη, εντελώς λανθάνουσα έλξη ομοερωτικού χαρακτήρα. Η μετάφραση του Μίνου Βολανάκη χαίρεται να «παίζει» με αυτή την εκδοχή. Αλλά είναι και πιστή στον Σαίξπηρ, ο οποίος ίσως να χαιρόταν κι εκείνος με το ίδιο παιχνίδι, αλλά είχε επίσης φροντίσει να τοποθετήσει ως «ενθέματα» στα λόγια των δύο χαρακτήρων μερικά ακλόνητα πειστήρια του ότι η μεταξύ τους φιλία δεν φέρει τα σημάδια της παραφοράς που θα ταίριαζαν σε έναν κρυφό έρωτα.
Αυτό που συμβαίνει στον Αντόνιο και στον Μπασάνιο είναι το περίφημο αριστοτελικό «ο έτερος γαρ αυτός» ‒ ο ένας βλέπει στον άλλο ένα είδωλο του εαυτού του. Είναι μια αίσθηση αγαλλίασης τόσο δυνατή, που επιτρέπει εύκολα να πάρει ο ένας τη θέση του άλλου και στις πιο δύσκολες περιστάσεις.
Γιάννης Κωνσταντινίδης
Ξένη λογοτεχνία
Η βαθιά φιλία της νεαρής Αμερικανίδας ζωγράφου Χίλντα και της αγγλικής και εβραϊκής καταγωγής Μίριαμ, που τις συνδέουν με έναν τρόπο μεταφυσικό η έννοια της ενοχής, της μεταμέλειας και της κάθαρσης με φόντο τη Ρώμη και τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της, είναι το βασικό μοτίβο του αριστουργήματος του Nathaniel Hawthorne, πάνω στο οποίο χτίζεται με περίτεχνο τρόπο η σχέση τους με τους άλλους δύο χαρακτήρες του βιβλίου, τον Αμερικανό γλύπτη Κένιον και τον νεαρό Ιταλό κόμη Ντονατέλο. Ο Κένιον είναι ερωτευμένος με τη Χίλντα και ο νεαρός κόμης του Μόντε Μπένο με την Μίριαμ, η οποία γίνεται ηθική αυτουργός του φόνου που διαπράττει o Ντονατέλο. Ο Hawthorneτοποθετεί την παρέα των τεσσάρων εξαιρετικά καλλιεργημένων καλλιτεχνών σε μια πόλη με πλήθος έργων τέχνης και σε σκηνικό έντονα ατμοσφαιρικό, γεμάτο συμβολισμούς, που γίνεται η αφορμή να αποκαλύψει, μέσω των ηρώων του, τις απόψεις του για την τέχνη, τη θρησκεία και τον έρωτα. Οι ηθικές μεταπτώσεις κάθε χαρακτήρα αποδίδονται αριστοτεχνικά μέσα από περιγραφές έργων ζωγραφικής και γλυπτικής που σχολιάζουν τα ήθη τις εποχής ή τις κοσμοθεωρίες των ηρώων και δείχνουν τη διαφορά μεταξύ του παλιού (Ιταλία) και του νέου κόσμου (Αμερική). Η φιλία θριαμβεύει, αλλά η αθωότητα και η ανεμελιά θα χαθούν όσο οι τέσσερις φίλοι βυθίζονται στην ενοχή και τη σκιά. «Καμία ελπίδα δεν θα τους παρασταθεί αρκετά. Μόνοι τους θα βρουν τον δύσκολο δρόμο τους σ’ έναν κόσμο όπου “η αμαρτία –που τη θεωρούμε τόσο τρομακτική, όσο το αβυσσαλέο σκοτάδι του σύμπαντος‒” μπορεί να είναι “απλώς ένα στοιχείο ανθρώπινης καλλιέργειας, μέσω του οποίου αγωνιζόμαστε για μια υψηλότερη και καθαρότερη κατάσταση απ’ αυτή που θα μπορούσαμε να κατακτήσουμε με οποιοδήποτε άλλο μέσο”». Ωστόσο, προσπαθούν να υπερβούν την τραγωδία και να προσφέρουν όση ανακούφιση μπορούν στον διπλανό τους, «άξιο θανάτου, αλλά όχι ανάξιο αγάπης», έστω και χωρίς να καταφέρουν να βρουν πραγματική παρηγοριά. Ποτέ δεν κατορθώνουν να διαχειριστούν τα γεγονότα και να αποβάλουν αυτό που «έπεσε σαν σκιά» στην ψυχή τους στη Ρώμη.
M. Hulot
Ξένη λογοτεχνία
Δεν είναι ηλίθιοι!
Ο Γκυστάβ Φλωμπέρ αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, διαβάζοντας (για να γράψει) και γράφοντας το Μπουβάρ και ο Πεκυσέ. Το ότι δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει (πέθανε από εγκεφαλικό το 1880) δεν επηρεάζει την πρόσληψή του, αφού είχε προχωρήσει ήδη την ιστορία τόσο, ώστε με τα σχέδια που άφησε για την κατάληξή της να ολοκληρώνεται με τον τρόπο που ταιριάζει καλύτερα στην πρωτοποριακή σύλληψή του: δεν υπάρχει τέλος (σκοπός), τα βιβλία είναι άπειρα, η Γνώση απροσπέλαστη.
Ο Μπουβάρ και ο Πεκυσέ συναντήθηκαν τυχαία μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα στο έρημο παρισινό βουλεβάρτο. Ένα ασήμαντο γεγονός, το ότι και οι δύο έχουν γράψει τα ονόματά τους στο εσωτερικό του καπέλου τους, λειτουργεί σαν σημείο αναγνώρισης. Όλως τυχαίως είναι συνομήλικοι, 47 χρονών, και κάνουν την ίδια δουλειά: είναι αντιγραφείς. Ενώ ασχολούνται, δηλαδή, με τη γραφή, με τις λέξεις, η σχέση τους μ’ αυτές είναι νεκρή ‒ περιορίζεται στη μηχανική αναπαραγωγή εγγράφων. Γρήγορα γίνονται φίλοι, περνούν μαζί όλο τον ελεύθερο χρόνο τους με ατελείωτες βόλτες και συζητήσεις. Ώσπου μια απρόσμενη κληρονομιά επιτρέπει τη ριζική αλλαγή που και οι δύο επιθυμούσαν, να ζήσουν μαζί στην εξοχή.
Η ζωή τους στο αγρόκτημα που αγοράζουν είναι μια διαρκής περιπέτεια, γεμάτη καινούργιες γνώσεις, χαρές και απογοητεύσεις. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Φλωμπέρ, έχοντας ζήσει τις μεγάλες κοινωνικοπολιτικές ταραχές/αλλαγές του 19ου αιώνα, αμφισβητεί ευθέως την «αισιοδοξία» των φιλοσόφων του Φώτων, την πίστη τους στην πρόοδο που θα εξασφαλίσει η γνώση. Αν ο Καντίντ και η παρέα του (από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Βολταίρου, 1761), μετά από απίθανες περιπέτειες από τη μια άκρη της γης στην άλλη, καταλήγουν ότι «πρέπει να καλλιεργούμε τον κήπο μας» για να μπορούμε να απολαμβάνουμε «ζαχαρωτά, κυδώνια και φιστίκια», ο Μπουβάρ και ο Πεκυσέ ξεκινούν αντίστροφα. Η νέα ζωή τους αρχίζει καλλιεργώντας τον κήπο και το κτήμα τους. Αποτυγχάνουν, αλλά μικρό το κακό, αφού, ασχολούμενοι με την κηπουρική και τη γεωργία, οδηγούνται σε νέα πεδία γνώσης, τη χημεία, την ιατρική, την αστρονομία, την αρχαιολογία, την ιστορία, τη λογοτεχνία. Ο ένας τομέας τους οδηγεί στον άλλο, ανοίγουν βιβλία, δοκιμάζουν εμπράκτως τις νέες γνώσεις, αποτυγχάνουν ξανά και ξανά, αλλά είναι τόσο γοητευμένοι από τη διαδικασία της ανακάλυψης, που αδιαφορούν για την «αντικειμενική» αποτυχία του αρχικού στόχου τους. «Ξάνοιγε ο νους τους». Και «διασκέδαζαν τρομερά». Μαζί.
Μόνο μετά την επανάσταση του 1848 η σχέση τους αλλάζει, απογοητεύονται από τις πολιτικές εξελίξεις, αναζητούν ταίρι (χωρίς επιτυχία), απελπίζονται από τον περιορισμένο ορίζοντα, την πονηριά και την εκμετάλλευση των γύρω τους και αποφασίζουν να ξαναγυρίσουν στην πρώτη δουλειά τους. Ναι, να αντιγράφουν, αλλά πλέον ό,τι τους κάνει κέφι.
Κανένα από τα κείμενα που έχω διαβάσει για το Μπουβάρ και Πεκυσέ δεν απαντά ικανοποιητικά στο τι είναι, ποιο είναι το θέμα αυτού του παράδοξου «μυθιστορήματος μαθητείας» (Bildungsroman) που δεν ξεκινά από την αρχή αλλά στο μέσον της ζωής των δύο πρωταγωνιστών. Αν βάζαμε σήμερα υπότιτλο στο τελευταίο αριστούργημα του Φλωμπέρ, δεν θα ήταν αυτός που πρότεινε ο Γκι ντε Μοπασάν, Περί της απουσίας μεθόδου στη μελέτη των ανθρωπίνων γνώσεων». Και σίγουρα οι δύο άνδρες δεν είναι ηλίθιοι, ούτε το βιβλίο διαπραγματεύεται το ζήτημα της ανθρώπινης βλακείας (άλλωστε, κάποιας μορφής ευήθεια/αναπηρία πάει πακέτο με την πιο υψηλή ευφυΐα). Οι ήρωες εξελίσσονται, μαθαίνουν, προσπαθούν να καταλάβουν, κατανοούν και επιχειρηματολογούν. «Η φιλοσοφία μεγάλωνε την αυτοεκτίμησή τους» και την απόσταση από τους ανίδεους γύρω τους. «Και τότε μια λυπηρή ιδιότητα αναπτύχθηκε στον νου τους: αυτή του να βλέπουν τη βλακεία και να μην μπορούν να την ανεχθούν. Ασήμαντα πράγματα τους κατέθλιβαν: οι διαφημίσεις στις εφημερίδες, το προφίλ ενός αστού, μια ηλίθια σκέψη που άκουγαν τυχαία».
Καινοτόμο από κάθε πλευρά, αιρετικό, ειρωνικό, ευφυές, κωμικό, το Μπουβάρ και Πεκυσέ «μιλάει» καλύτερα στην εποχή μας, τη χαοτική, εξειδικευμένη/κατακερματισμένη, techno-εγκυκλοπαιδική, παρά στα τέλη του 19ου αιώνα. Μεταξύ άλλων, για τη σημασία της φιλίας δύο ή περισσότερων ανθρώπων που συμπορεύονται επειδή συμπληρώνει ο ένας τον άλλον, επειδή αγαπούν τα ίδια πράγματα, επειδή το να μοιράζεσαι είναι αξία ανεξάντλητη.
Ματίνα Καλτάκη