Ελληνική λογοτεχνία
Ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης γεννήθηκε το 1882 στην –τότε οθωμανική– Κοζάνη. Νομικός, με πλούσιες σπουδές στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βιέννη και στη Λειψία, υπήρξε επίσης δραστήριος δημοσιογράφος. Διετέλεσε βουλευτής για δύο πολύ κρίσιμα χρόνια του διχασμού. Άφησε πρωτότυπο σε σκέψη και μορφή έργο, με κείμενα λογοτεχνικά, λαογραφικά, ιστορικά.
Διαβάζοντάς τον βλέπει κανείς ότι είναι ένας σύγχρονός μας, που παίζει στα δάχτυλα τα γλωσσικά επίπεδα, γνωρίζει σε βάθος τα ήθη και τις ιστορικές συγκυρίες, ψυχογραφεί όσο λίγοι τους άντρες και τις γυναίκες, τους πολιτικούς και τους στρατιωτικούς. Ο κοσμοπολίτης Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης είναι μια περίπτωση λησμονημένου συγγραφέα που λαμπρύνει την εξαιρετική παράδοση της διηγηματογραφίας μας.
Ελληνική λογοτεχνία
H ιστορία του έρωτα ανάμεσα στον Παύλο και στη Βίργκω, δυο νέων που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, αγαπούν με πάθος ο ένας τον άλλον και τον παιδεύουν εξίσου. Η ιστορία διαδραματίζεται στην αστική Αθήνα και στον κοσμικό Πόρο τη δεκαετία του 1920, με άρωμα εποχής και προβληματισμούς που παραμένουν επίκαιροι.
Να παντρευτεί κανείς το πρόσωπο που αγαπά ή να μη διασύρει τον έρωτά του μες στη σκόνη της καθημερινότητας; Μήπως η ευτυχία έγκειται «στα όνειρά μας που μένουν ανέπαφα από τη φθορά της ζωής;».
Η μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη επιχειρεί να αποκαλύψει το κρυμμένο υπόστρωμα του έργου, το πυκνό συμβολικό του δίχτυ. Σταδιακά η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια τη δεύτερη σημασία των ονομάτων, των τόπων, των πράξεων των ηρώων. Το ταξίδι του ήρωα για την απόκτηση του «καστανόμαλλου δέρατος», που συμβολίζει την αναζήτηση της τελειότητας, γίνεται ταυτόχρονα και μια περιπλάνηση στους μύθους και στα σύμβολα του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ελληνική λογοτεχνία
Το Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης κυκλοφόρησε το 1996 και συγκαταλέγεται στα πιο διαβασμένα μυθιστορήματα της δεκαετίας του ’90. Η ιστορία διαδραματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του ’80, έχοντας ως φόντο τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα εκείνης της εποχής. Όλα εκτυλίσσονται στη διάρκεια επτά ετών. Οι νέοι, ηλικιακά, ήρωες ανακαλύπτουν την αληθινή φιλία, μυούνται σε έναν ροκ τρόπο ζωής και αντικρίζουν το δυσάρεστο πρόσωπο του θανάτου. Κάποιοι θα μεγαλώσουν, άλλοι θα χαθούν για πάντα και μερικοί θα γίνουν «εκστατικά ευτυχισμένοι». Μιλάμε για ήρωες που συναντιούνται, χωρίζουν, αγαπούν, απογοητεύονται, φοβούνται, χορεύουν, πίνουν, γελούν, κλαίνε και ονειρεύονται. Εφήμερες νύχτες, ανέμελες μέρες, αγορά παλιών δίσκων, πικάπ στη διαπασών, ταξίδια με το αυτοκίνητο και πρόσωπα που βρίσκονται σε έκσταση αλλά και σε μια κατάσταση υπέρτατης ευδαιμονίας, χωρίς, όμως, να γίνεται κάτι συγκεκριμένο.
Η ανώνυμη αφηγήτρια του μυθιστορήματος είναι µια νεαρή Ελληνίδα από την Αθήνα που ζει στη Νέα Υόρκη λόγω σπουδών. Μένει μαζί µε την Μπίµπι, που ήρθε από το Σουάν Λέικ του Άρκανσο, και τον Νίκυ, τον οποίο η πρωταγωνίστρια γνωρίζει από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Ανάμεσα σ’ αυτούς γνωρίζουμε και τον Ζαχαρία, το αγόρι της Μπίµπι, που παίζει κρουστά µε διάφορα συγκροτήματα της πόλης και που αργότερα µπλέκει µε την ηρωίνη. Επίσης, διαβάζουμε για την εθισμένη στα χάπια Νάνσυ Χόγκαν και τη Χόλλυ Γουίλµερ, η οποία κατοικεί στο γκέτο και συγχρόνως θέλει να δουλέψει στο Μπρόντγουεϊ.
Το Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης είναι μια ιστορία φίλων που εξελίσσεται στις φτωχογειτονιές της Νέας Υόρκης. Η Σώτη Τριανταφύλλου επιχειρεί, με μια γλαφυρή περιγραφή, να εξιστορήσει πώς είναι να φεύγεις από τον τόπο σου και να πηγαίνεις για σπουδές σε μια μητρόπολη. Κατά τη διάρκεια των επτά χρόνων οι ήρωες χορεύουν σε ξέγνοιαστα πάρτι, ακούν πολλή μουσική, ανακαλύπτουν τον έρωτα και την απώλεια, ενηλικιώνονται. Φίλοι που χάνονται στην πόλη και παρασύρονται μέσα σε ατέλειωτα ξενύχτια με αλκοόλ και ναρκωτικά.
Ένα βιβλίο βαθιά μελαγχολικό, το οποίο παρουσιάζει τι σημαίνει να ζεις με ένταση, ενώ ο βασικός άξονάς του εστιάζει σ’ εκείνες τις παρέες που σβήνουν στο πέρασμα του χρόνου. Συγχρόνως, το στοιχείο της πόλης, πολύ έντονο σε αυτό το μυθιστόρημα, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διάπλαση συμπεριφορών και αποφάσεων.
Στις σελίδες του τα δάκρυα εναλλάσσονται με τα γέλια, η χαρά με τη λύπη, η συντροφικότητα με τη μοναξιά και, φυσικά, η ζωή με τον θάνατο. Αυτό το βιβλίο είναι μια αφορμή για να συνταξιδέψει ο αναγνώστης με όσους βυθίζονται στις εμπειρίες, μ’ εκείνους που ονειροπολούν, παθιάζονται, ταξιδεύουν, σκέφτονται και γλεντούν με τις «μικρές χαρές».
Αναμφισβήτητα πρόκειται για έναν ύμνο στη φιλία, στη νοσταλγία, στη μνήμη και στην απώλεια. Ένα συγκινητικό λογοτεχνικό χρονικό για τις παρέες που μας καθορίζουν αλλά και τους ανθρώπους που αφήνουν πάνω μας ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους κάποια στιγμή της ζωής μας, ένα «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης».
Γιάννης Πανταζόπουλος
Ελληνική λογοτεχνία
«Η έκφραση, “η φασουλάδα είναι το φαΐ τής φτωχολογιάς, αποτελεί απαράδεκτη προχειρολογία. Στην πραγματικότητα, τα φασόλια ήταν χωρισμένα, βάσει μιας καθαρώς ταξικής ιεραρχίας. Τα “μπαρμπούνια» (και δη “μπαρμπούνια με αγριογούρουνο”) τα τρώγανε οι λεφτάδες. Τα κοινά φασόλια, ήτανε για τον λαό· τα “γυφτοφάσουλα” (γνωστά κι ως “μαυρομάτικα”) τ’ αγόραζε η φτωχολογιά, ενώ η εσχάτην πλεμπάγια ξέπεφτε στην περίφημη “εβρέικη φασουλάδα”»… Ο Ηλίας Πετρόπουλος, σε αυτή την έξοχη μονογραφία για τη φασολάδα (που περιλαμβάνει και μια μικρότερη για την ομελέτα) δίνει μαθήματα έρευνας, καταγραφής και συγκριτικής προσέγγισης σε ένα φαινομενικά απλοϊκό θέμα γαστρονομίας.
Ελληνική λογοτεχνία
Το βιβλίο που αγάπησαν πολλοί είναι ένας ύμνος στην κουζίνας της Μικράς Ασίας. Η δυναμική Λωξάνδρα, μια σπουδαία μαγείρισσα και μια ασύγκριτη οικοδέσποινα, μας μαθαίνει μέχρι σήμερα πώς γίνονταν οι ντολμάδες, πότε είναι η εποχή για κάθε ψάρι, κάθε φαγητό, τι έτρωγαν μετά τα λουτρά και πώς στόλιζαν τα σπίτια τους οι νοικοκυρές της Πόλης για τις γιορτές. Αξίζει να διαβαστεί ξανά απ’ όσους αγαπούν την κουζίνα της Ανατολής.
Ελληνική λογοτεχνία
Ερχομός στην Ελλάδα. Η εποχή της «Στροφής» και του μυθιστορήματος «Έξι νύχτες στην Ακρόπολη». Επίσκεψη στη Σκιάθο.
“…Ο άνθρωπος είναι πάντα διπλός: εκείνος που πράττει, κι εκείνος που βλέπει τον εαυτό του να πράττει· εκείνος που υποφέρει, κι εκείνος που βλέπει τον εαυτό του να υποφέρει· εκείνος που αισθάνεται, κι εκείνος που παρατηρεί τον εαυτό του να αισθάνεται. Όταν λέω «εγώ», τι εννοώ, το εγώ μου Α ή Β; Κι αυτό δείχνει πως είναι σχεδόν αδύνατο να είναι κανείς ειλικρινής.”
Ελληνική λογοτεχνία
Λονδίνο. Η εποχή της «Στέρνας». Κυοφορία του «Μυθιστορήματος». Επινόηση του Στράτη Θαλασσινού. Ο Σεφέρης ακούει πολλή μουσική.
“…τώρα που κοιτάζω πίσω, βρίσκω ένα μυστικό: δεν υπάρχουν μικρά πράγματα στη ζωή. Αν κοιτάξεις με πολλή δύναμη και πολλή αγάπη μια φλόγα. μπορεί να σου μάθει περισσότερα παρά αν διαβάσεις πολλά βιβλία (και ξοδέψεις πολλή φαιά ουσία) για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.”
Ελληνική λογοτεχνία
Κορυτσά – Αθήνα (υπουργείο Τύπου). Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εποχή του «Μυθιστορήματος», των «Ημερολογίων Καταστρώματος Α’» και των Δοκιμών για την ποίηση.
“…Δεν πιστεύω σ’ αυτούς τους ανθρώπους που φλυαρούν, ή στους άλλους που δεν ξέρουν τι κάνουν· δεν εννοώ να βουλιάξω μέσα στην απερίγραπτη μιζέρια των χαρακτήρων – πιστεύω σε δυο-τρεις ιδέες που προχωρούν, και τώρα ακόμη, ύστερ’ από χιλιάδες χρόνια, σ’ αυτή τη γλώσσα. Γι’ αυτές τις δυο-τρεις ιδέες που πρέπει να ζήσουν εδώ, και μονάχα εδώ θα μπορούσαν να ζήσουν καθώς τις σκέπτομαι, υπομένω αυτή την αθλιότητα.”
Ελληνική λογοτεχνία
Επιστροφή στην Αθήνα. Πρεσβευτής στο Λονδίνο. Η εποχή του κυπριακού αγώνα.
“Απόγευμα ―αργά― βραδιάζει νωρίτερα. Ουρανός με λίγα σύννεφα― από τους σπάνιους εφέτο. Απέναντί μου σοφίτες μισές πράσινες ―στη μέση άσπρες― έπειτα πάλι πράσινες―ψυχρό χρώμα του γραφίτη στις στέγες ―μελί χρώμα των τούβλων και των κεραμιδιών. Αριστερά μια γωνία από το χτίριο της Αμερικανικής Πρεσβείας που υψώνεται, δεν ξέρω ως που. Ήχος ενός σκεπαρνιού διαλείπων και πίσω το γύρισμα μιας μηχανής, ένα βουητό, τίποτε άλλο.―Ένα παράδειγμα γραφής που θα μου χρειαζότανε για κάμποσο καιρό―απλώς ονοματίσματα― για να ηρεμήσω.
Μήπως το να έχει κανείς κάθε τέσσερα χρόνια τα γενέθλιά του τον επηρεάζει. Διαφορετικό ειδικό βάρος του χρόνου· θα ‘λεγα πιο βαρύς; ―δεν ξέρω. Πιο πλατύς, βέβαια, άλλη προοπτική, άλλη γεύση, ή συνήθεια επεμβαίνει λιγότερο. Θα προτιμούσα αλλιώς; Δεν είναι άσκημα έτσι. Έκλεισα χθες τα 60. Συλλογιζόμουνα χτες πως ίσως είναι τώρα καλύτερα, μια καινούργια άποψη, αν θέλει ο Θεός―πιθανότητες να βγω από την καθημερινή υπηρεσία· αυτή τη σπατάλη ―τόση σπατάλη― να δουλέψω, αλλιώς, να προσηλωθώ· αυτό που μου έλειψε τόσο να προσευχηθώ. Πάει ένας χρόνος και λίγες μέρες, το ενδιαφέρον μου για το υπηρετείν έχει αμβλυνθεί πολύ. Δεν είμαστε για μεγάλα πράγματα.”
Ελληνική λογοτεχνία
Λονδίνο – Μέση Ανατολή – Κύπρος. Η εποχή του «Ημερολογίου Καταστρώματος Γ’».
“Ο μύλος της δημόσιας ζωής δεν πρόκειται να σταματήσει ―ούτε η κούραση ούτε η αηδία που μας ποτίζει το μεροκάματό μας. Υπάρχει ένα καλό σ’ αυτό το βάσανο: δε μ’ έχει χωνέψει· δεν είμαι σαν τις τροφές που έχει συνηθίσει. Ως άνθρωπος των γραμμάτων ανήκω σ’ έναν κόσμο που αποκλείει· ως άνθρωπος χωρίς περιουσία το ίδιο· το ίδιο και ως άνθρωπος με αντιδράσεις τιμιότητας, και με τη συνείδηση του υπηρετείν. Όλα αυτά δεν πρόκειται ν’ αλλάξουν· τουλάχιστο να μη βλάψουν το Θεό.”
Ελληνική λογοτεχνία
Λονδίνο – Οριστικά στην Αθήνα, στο σπίτι της Άγρας. Βραβείο Νόμπελ.
Οι «Μέρες Η΄» εκτείνονται από τον Ιανουάριο του 1961 ως και τον Δεκέμβριο του 1963. Καλύπτουν τους τελευταίους μήνες της θητείας του Γιώργου Σεφέρη ως Πρέσβη στη Μεγάλη Βρετανία και φτάνουν ως τον επαναπατρισμό του και την αναγγελία του Βραβείου Νόμπελ. Πρόκειται για μια σπάνια καταγραφή των εσωτερικών αναζητήσεων του νομπελίστα ποιητή, αλλά και μια ιδιαίτερη τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής, που φωτίζεται μέσα από τις σελίδες του.
“Συλλογίζομαι το γυρισμό στην Ελλάδα αυτές τις ώρες, πάρα πολύ. Εικόνες του τόπου που μου δημιούργησε η ξενιτιά. Και άγνωστές μου συνθήκες που με περιμένουν. Ρωτιέμαι, πολύ το ρωτιέμαι, τι θα βγάλω πέρα, ακόμη.
Συλλογίζομαι πως η ανάγκη μου στο Λονδίνο ήταν να δημιουργήσω μέσα μου το άδειο, το κενό· αυτό το κενό που πρέπει τώρα να εμπιστευτώ.”
Ελληνική λογοτεχνία
Συνταξιοδότηση. Πρίνστον (ΗΠΑ). Τρία κρυφά ποιήματα. 28/3/69: Η δήλωση κατά της δικτατορίας. Η τελευταία εγγραφή, Τρίτη 4 Μάη 1971 (η έγνοια του για την Κύπρο).
Στον τόμο αυτό εμπεριέχονται αμιγώς ημερολογιακές εγγραφές, σημειώσεις για τα βιβλία που μελετούσε ο Γιώργος Σεφέρης, αποκόμματα εφημερίδων, σχέδια επιστολών, ακόμη και διευθύνσεις. Πρόκειται για ένα «εργαλείο δουλειάς» του νομπελίστα ποιητή, που διαμορφώνει μέσα από τις σελίδες του μια ιδιαίτερη τοιχογραφία της εποχής και αποτελεί αδιαμφισβήτητο σημείο αναφοράς για τις σεφερικές σπουδές.
“British Council. Ήρθαμε εδώ, στα σαράντα του Θωμά Έλιοτ, για να συγκεντρωθούμε στη μνήμη του, ο καθένας όπως μπορεί. Δεν έχω τη δύναμη ν’ αφεθώ, αυτές τις μέρες, σε κριτικές σκέψεις. Ένα μόνο θέλω να σημειώσω. Ο θάνατος έδειξε πόσο ανεξίτηλα σφράγισε την εποχή του αυτός ο ποιητής και πόσο μεγάλο κενό μάς άφησε φεύγοντας: «χάσμα σεισμού που βγάνει ανθούς» θα ‘λεγε ο Σολωμός.”