Ελληνική λογοτεχνία
“Καμιά φορά νιώθω φυλακισμένος μέσα μου. Το σώμα μου ένα κελί. Κοιτάω έξω από τα ανοίγματα των ματιών μου, όπως κοιτούν οι έγκλειστοι από τα καγκελόφραχτα παράθυρα για να δουν τον ουρανό. Κι από ‘κει μέσα βλέπω τα πόδια μου, τα χέρια μου, το σώμα μου. Όπως οι άλλοι βλέπουν τις άλλες πτέρυγες της φυλακής, το προαύλιο, το χώρο του επισκεπτηρίου, το νοσοκομείο, το κτήριο των διοικητικών υπηρεσιών, τον φράχτη…
Ανοίξτε μου να φύγω, ρε! Να σπάσω το τσόφλι, το περίβλημα, να βγω από μέσα, σαν τη χρυσαλλίδα που σκίζει το ξεραμένο σώμα της κάμπιας και ξαναγεννιέται, διαφορετική μεν, το ίδιο έντομο δε.
Είμαι μέσα μου – εγώ ο έγκλειστος, εγώ κι η φυλακή μου”.
Ένας αϋπνιακός λούζερ, βωμολόχος, μισογύνης και μισάνθρωπος, αφηγείται παραληρηματικές ιστορίες στον εαυτό του για να βγάλει τη νύχτα. Είναι ένα προϊόν της Κρίσης, είναι ακόμα μία απασφαλισμένη χειροβομβίδα, που περιμένει ένα ελάχιστο κάτι για να εκραγεί. Όμως, σαν γνήσιο τέκνο της βλάσφημης Γενιάς της Μεταπολίτευσης, ο Ηλίας Πανταζής ξέρει και να σαρκάζει: τους άλλους, αλλά κυρίως τον εαυτό του. Κι αυτή η χλεύη, αυτή η βγαλμένη γλώσσα προς τα όσια και τα ιερά, προς τα σοβαρά και τα θέσφατα, είναι η μόνη σανίδα σωτηρίας, που πάνω της γαντζώνεται η ανθρωπιά του
Ελληνική λογοτεχνία
Η Μεγάλη Εβδομάδα συμπυκνώνει όλο σχεδόν τον χριστιανισμό. Συγκλονιστικά γεγονότα, πρόσωπα και κείμενα συνωστίζονται στις μέρες της. Τούτο το μικρό βιβλίο σχολιάζει κάποια ελάχιστα από τον ανεξάντλητο πλούτο της, χωρίς φιλοδοξίες συστηματικότητας ή πρωτοτυπίας, με μόνη επιθυμία να μην απευθύνεται αποκλειστικά στους πιστούς, αλλά σε όλους, τους εντός και τους εκτός, τους εγγύς και τους μακράν. Μια μικρή ανθοδέσμη είναι το βιβλίο, με ανθύλλια, fioretti.
Ελληνική λογοτεχνία
Ο ρήτορας και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (Κωνσταντινούπολη, 1018-1078) είναι μια εμβληματική προσωπικότητα στην ιστορία της λόγιας βυζαντινής λογοτεχνίας και ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους Έλληνες συγγραφείς του Μεσαίωνα. Η απήχησή του δεν είναι τυχαία. Ἐγραψε σχεδόν για τα πάντα, καλλιεργώντας περίπου όλα τα βυζαντινἀ λογοτεχνικά είδη και παρέχοντάς μας όχι απλώς μια μοναδική ματιά στο Βυζάντιο του ενδέκατου αιώνα, αλλά και μια πολυτυπία προσωπογραφιών που ακροβατούν ανάμεσα στην εξιδανίκευση, την ειρωνεία και την ευαισθησία. Η μορφή που ξεχωρίζει στις προσωπογραφήσεις του Ψελλού είναι αναμφισβήτητα εκείνη του εαυτού του, το εγώ του συγγραφέα.
Το βιβλίο προσπαθεί να αποδομήσει αλλά και να ανασυνθέσει τον αυτοαναφορικό λόγο του Ψελλού, εντοπίζοντας τις εμμονές και τις σιωπές του. Πώς ορίζει τον λογοτέχνη και την αυτοπαρουσίαση; Πώς χειρίζεται τη σχέση ανάμεσα στο κείμενο και το πρόσωπο; Με ποιούς τρόπους σκιαγραφεί και πραγματώνει το πορτρέτο του; Τι ρόλο προσδίδει στο σώμα και στα συναισθήματα, στο εγώ που γοητεύει αλλά και πάσχει; Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, ποιο ήταν το κύρος ενός ρήτορα, όπως ο Ψελλός, στη βυζαντινή κοινωνία; Ποιο το ακροατήριο και οι προσδοκίες του; Ποια η θέση των κειμένων του στην ιστορία της ρητορικής και της αυτοπαρουσίασης στον ελληνικό έντεχνο λόγο, από τους κλασικούς έως το Βυζάντιο της μέσης περιόδου; Τι ήταν εντέλει η βυζαντινή ρητορική; Και ποια η σχέση της με αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως λογοτεχνία; Στις απαντήσεις που προτείνονται, αναδύεται μια λογοτεχνία που παραμένει άγνωστη και παρεξηγημένη, ένας λόγος ίσως ξένος, αλλά και τόσο οικείος.
Ελληνική λογοτεχνία
Σε κάποιους τόπους, οι άνθρωποι έστηναν γύρω από τους τάφους πέτρες σε σχήμα καραβιού, πέτρινα πλοία για να πάνε τους νεκρούς στον άλλο κόσμο. Για τους ζωντανούς, τα πλοία αυτά γίνονταν τόποι συνάντησης και τελετουργίας. Τα διηγήματα αυτής της συλλογής, δεκαπέντε ιστορίες για νησιά κυριολεκτικά ή μεταφορικά, σε θάλασσες πραγματικές ή φανταστικές, είναι πέτρινα πλοία με τον τρόπο τους: αφηγήσεις για ανθρώπους και τόπους που χάνονται, για τα ίχνη τους που κάποτε σβήνουν, και για όσους μένουν πίσω να θυμούνται.
Λένε κάποιοι πως η θάλασσα είναι απλώς ένας καθρέφτης. Τα νησιά δεν είναι παρά αντανακλάσεις των αστεριών? ο ωκεανός, ο ουρανός αντίστροφα. Γι’ αυτό και, όταν έχεις χαθεί στη θάλασσα, αρκεί να σηκώσεις τα μάτια στον ουρανό και τ’ αστέρια θα σου δείξουν τον δρόμο. Στο τέλος, θα χρειαστεί κάποιος να στραγγίξει τον ωκεανό για ν’ ανασύρει τα πτώματα. (απόσπασμα από το βιβλίο)
Ελληνική λογοτεχνία
Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης θυμάται τα καλοκαίρια της παιδικής του ηλικίας στο χωριό Συκιά της Λακωνίας. Εδώ δεν υπάρχει χώρος για εξωραϊστική νοσταλγία, αλλά η απροκατάληπτη, αν και όχι χωρίς διάθεση κατανόησης και τρυφερότητα, ματιά πάνω σε έναν κόσμο σκληρό, την ελληνική επαρχία της δεκαετίας του ‘60. Λογοτεχνική γραφή, αυτοβιογραφική ενδοσκόπηση, ψυχολογική μαρτυρία και στοχασμός δένονται με αξεδιάλυτο και γοητευτικό τρόπο.
Δεν βρίσκω τίποτε πιο βαρετό από το να ακούς ή να διαβάζεις για τα παιδικά χρόνια κάποιου, πρέπει πράγματι να τον αγαπάς πολύ για να το αντέξεις. Δεν είχα καμιά διάθεση να διηγηθώ εδώ τα δικά μου παιδικά χρόνια, παρά τόσο μόνο όσο χρειαζόταν για να αποτυπωθεί το χνάρι αυτού του αιωνόβιου, χτεσινού μα και οριστικά καταποντισμένου κόσμου. Αυτός ο κόσμος με συγκινεί βαθιά, όχι γιατί είναι ο κόσμος της παιδικής μου ηλικίας –δεν ήταν άλλωστε αποκλειστικά–, αλλά γιατί είναι ο κόσμος των αγαπημένων μου ανθρώπων, των ανθρώπων που με αγάπησαν και τους αγάπησα πολύ. Τον σκέφτομαι πάντα με συγκίνηση, αλλά δεν τον νοσταλγώ. Υπάρχει συγκίνηση χωρίς νοσταλγία, ίσως μάλιστα να είναι έτσι πιο αδρή.
Ελληνική λογοτεχνία
Δυο εποχές, δυο ζωές, δυο αποδράσεις, δυο ουτοπίες εντέλει, συγκλίνουν στον ίδιο μυθικό τόπο με χρονική απόσταση τριών αιώνων. Ένας καρδιτσιώτης γεωπόνος, ο Γαβριήλ, με τη ζωή του στερημένη νοήματος μετά από τη χρεωκοπία της επιχείρησής του, τη διάλυση του γάμου του και την τοξική ατμόσφαιρα που επικρατεί στη χώρα, θα επιχειρήσει μια καινούργια αρχή μέσω του ιδεατού έρωτα και της απόκτησης μιας φάρμας στην άγνωστη, εξωτική στον νου του Παραγουάη.
Παράλληλα με τη βίωση της νέας ανθρωπογεωγραφίας, ωστόσο, θα ανασυγκροτήσει, στα ιστορικά συμφραζόμενα του 18ου αιώνα, την πορεία ενός μακρινού προγόνου του από την Πίνδο, που είχε καταφύγει στον ίδιο προορισμό, μέσα στις κοσμογονικές πολιτισμικές ανακατατάξεις που συνέβαιναν τότε στον λατινοαμερικανικό κόσμο. Οι δυο ζωές επινοούνται εξαρχής, συγκλίνουν και αλληλογονιμοποιούνται.
Οικουμενική, περιπετειώδης και διαδραστική, η Παραγουάη του Μιχάλη Μοδινού είναι ταυτοχρόνως διάνοιξη νέων οριζόντων, ιστορική και γεωγραφική αναδίφηση, χειρουργική τομή στα αίτια και τα όρια της ανθρώπινης φυγής – μια πραγματεία για την υπαρξιακή σχέση μας με την άγρια ή καθημαγμένη φύση.
Ελληνική λογοτεχνία
“Φάνη, προσοχή. Σκοπός είσαι.
Μη φοβάσαι τη νύχτα, μη σε τρομάζουν οι ίσκιοι. Όποιος χάνει εκείνο που πρέπει, δεν έχει να φοβηθεί κανένα.
Εσύ κι οι σύντροφοί σου απόψε φυλάγετε το δάσος από τους εχθρούς του.
Η σφυρίχτρα σου να είναι έτοιμη.
Με τη βάρδια, που φυλάγετε, προστατεύετε τα δέντρα. Κι όλους τους ανθρώπους, όσοι θα δροσιστούν απ’ αυτά τα δέντρα είτε τώρα είτε σε πενήντα κι εκατό και διακόσια χρόνια.
Όταν βρίσκονται γενναία παιδιά σαν εσάς, ένα δάσος γίνεται αιώνιο. Κι οι άνθρωποι ζουν καλύτερα τη ζωή τους.”
Τα ψηλά βουνά του Ζαχαρία Παπαντωνίου βρίσκονται μακριά από κάθε ψευτιά η μόνη τους πρόθεση είναι να φέρουν στις αίθουσες διδασκαλίας και στις ψυχές των εννιάχρονων αναγνωστών τους το θρόισμα των πεύκων και των ελατιών, το τραγούδι του νερού και τη χαρά μιας αλλιώτικης ζωής. Και όλα αυτά με μια γραφή απόλυτα θελκτική και απροσποίητη, δίχως ίχνος ακαμψίας και διδακτισμού που δεν καταπίνεται.
Ελληνική λογοτεχνία
«Κάτω εις το βάθος, εις τον λάκκον, εις το βάραθρον, ως κελάρυσμα ρύακος εις το ρεύμα, φωνή εκ βαθέων αναβαίνουσα ως μύρον, ως άχνη, ως ατμός, θρήνος, πάθος, μελωδία, ανερχομένη επί πτίλων αύρας νυκτερινής, αιρομένη μετάρσιος, πραεία, μειλιχία, άδολος, ψίθυρος, λιγεία, αναρριχωμένη εις τας ριπάς, χορδίζουσα τους αέρας, χαιρετίζουσα το αχανές, ικετεύουσα το άπειρον, παιδική, άκακος, ελισσομένη, φωνή παρθένου μοιρολογούσης, μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου, λαχταρούντος την επάνοδον του έαρος». [Ο ξεπεσμένος δερβίσης, 1896]Σαν τον ήχο του νάι που παίζει στους δρόμους της Αθήνας ο ξεπεσμένος δερβίσης στο ομώνυμο διήγημα, έτσι ακούγεται και η φωνή του Παπαδιαμάντη (1851-1911), αυτού του άρχοντα της ελληνικής γλώσσας, στα 23 αριστουργηματικά διηγήματα που ανθολογούνται στον παρόντα τόμο. Αυτό το καλαμένιο νάι που παίζει ο ξένος μουσουλμάνος, όπως ακριβώς και η φωνή του Παπαδιαμάντη, «κατά δύο κοκκίδας διαφέρει διά να είναι το “ναι”, όπου είπεν ο Χριστός. Το “ναι” το ήμερον, το ταπεινόν, το πράον, το “ναι” το φιλάνθρωπον».
Ελληνική λογοτεχνία
Τι θέση έχει το επαναλαμβανόμενο έγκλημα στην καθημερινότητα ενός πολέμου που διαρκεί – εθνικοαπελευθερωτικού, εμφυλίου, κοινωνικού ή ατομικού πολέμου για την επιβίωση; Ποιο είναι το νόημα της θυσίας των αμάχων, όταν πρόκειται για ανυποψίαστα θύματα αντιποίνων;
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, στα Καλάβρυτα, οι Γερμανοί διαπράττουν αντίποινα εκτελώντας όλο τον άμαχο αντρικό πληθυσμό. Μένουν οι γυναίκες για να θάψουν τους άντρες. Η Μαριάνθη και η κόρη της η Μαργαρίτα εγκαταλείπουν την πόλη. Η Λευκή, γιατρός, κόρη της Μαργαρίτας γεννημένη το 1955, έχει στοιχειωθεί από το πολεμικό αυτό έγκλημα και ζει στη σκιά του παππού της, του Άθου, συζύγου της Μαριάνθης, δασονόμου της επαρχίας Καλαβρύτων. Αφοσιώνεται στον πόνο και στη θεραπεία των ασθενών της και στη διερεύνηση του ναζιστικού φονικού. Είναι όμως ο Άθος πράγματι ένας από τους δεκατρείς επιζώντες της ομαδικής εκτέλεσης;
Ο κόσμος της σκιάς, όπως στα δασικά μονοπάτια όπου περιπλανιέται ο Άθος, νεκρός ή ζωντανός (μυστήριο που μόνον η πράξη της γραφής μπορεί να φωτίσει), συντροφεύει εδώ τα πρόσωπα της αφήγησης. Οι ήρωες αυτοί, δέσμιοι ενός άπιαστου ονείρου, σκέφτονται πάντοτε το κακό αδιαχώριστα από το θαύμα της ομορφιάς, με όρους τραγικούς, γι’ αυτό ίσως και λυτρωτικούς: ο πόλεμος κυοφορεί την ειρήνη, ο θάνατος τη ζωντανή μνήμη, ο αφανισμός το αίσθημα της ελευθερίας. Μόνο το φάσμα της εκδίκησης μένει στείρο και τυφλό, χωρίς έξοδο στην απέναντι όχθη.
Ο «επιζών» Άθος και ο κόσμος της σκιάς και της περισυλλογής μέσα στον οποίο η Λευκή τον επινόησε και τον εξιστορεί ανήκει μάλλον στο χώρο της εσωτερικής εμπειρίας. Ο Άθος είναι ο τρίτος άνθρωπος: ούτε θύμα ούτε ένοχος (παλεύει και με τα δυο), ούτε δεξιός ούτε αριστερός, αντιήρωας μιας ηρωικής εποχής, ή απλώς ήρωας παντός καιρού.
Ελληνική λογοτεχνία
Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου (το λαϊκό ανάγνωσμα με κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που κυκλοφορούσε σε φτηνές εκδόσεις από το 1680 περίπου ως τις μέρες μας) είναι το σώμα της παράστασης που δούλεψαν μαζί ο σκηνοθέτης Θοδωρής Γκόνης και η συγγραφέας Γλυκερία Μπασδέκη και το καλοκαίρι του 2020 πρωτοπαρουσιάστηκε στο «πατρογονικό» των Αιγών.
Οι περίεργες και φανταστικές αυτές περιπέτειες του γνωστού-αγνώστου Oικουμενικού της Φυλλάδας που κατατροπώνει φουσάτα, Αμαζόνες και μονοπόδαρους, έρχονται στο σήμερα για να «ξαναπαιχτούν» και να «ξανακουστούν».
Ο Αλέξανδρος από την κορυφή του κόσμου και ο Αλέξανδρος από τα βάραθρα της μνήμης μιλάει συνεχώς, προσπαθώντας να γεφυρώσει τα χάσματα της θλιμμένης του ψυχής. Μαζί του ο Πλούταρχος, ο Αρριανός, οι θυμωμένες γοργόνες, η χήρα του η Ρωξάνδρα, σε μια λαϊκή παραμυθία για χαλεπούς καιρούς.
Το βιβλίο Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου και άλλες παρηγορίες κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική με πρόλογο της αρχαιολόγου και προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελικής Κοτταρίδη η οποία, μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Θοδωρής Γκόνης με το έργο αυτό άναψαν ένα κεράκι στη μνήμη του [Μεγαλέξανδρου], ζωντανεύοντάς τον με τρόπο άκρως συγκινητικό στη σκηνή του θεάτρου. Παίρνοντας ως καμβά την ιστορία της Φυλλάδας, εμπλουτίζοντάς την με εξαιρετικά εύστοχα διαλεγμένα αποσπάσματα από άλλες πηγές και βάζοντας τη δική τους ποιητική-σκηνοθετική πινελιά, έπλασαν έναν ήρωα που γεφυρώνει τον καιρό και μιλάει στην ψυχή του σύγχρονου θεατή-αναγνώστη».
Ελληνική λογοτεχνία
Πότε πεθαίνει ένας άνθρωπος; Ως τι εξακολουθεί να ζει αν χάσει τη μνήμη και την προσωπικότητά του; Κατά πόσο η γλώσσα ενυπάρχει σε όλα και κατά πόσο εμείς μέσα της; Πώς βρίσκει κανείς τη θέση του σε έναν κόσμο που συνεχώς ρέει; Υπάρχει άραγε κάποιο φωτεινό σημάδι στον ουρανό που να οδηγεί τα βήματά μας;
Ο Μεγάλος Σκύλος βρίσκεται στο νότιο ημισφαίριο του νυχτερινού ουρανού και περιλαμβάνει το πιο λαμπρό άστρο του στερεώματος, τον Σείριο. Στην ελληνική μυθολογία ο αστερισμός αναπαριστά τον Σκύλο του κυνηγού Ωρίωνα που καταδιώκει τον Λαγό. Μυθολογικές δοξασίες των Ρωμαίων συνδέουν τον Μεγάλο Σκύλο με τον Κέρβερο της Κόλασης.
Ένα βιβλίο που ψηλαφεί τη σχέση του εγώ με τον τόπο και τον χρόνο και αναδεικνύει τη μνήμη ως μοναδικό όπλο άμυνας απέναντι στην τρωτότητά μας. Ένα βιβλίο για το πέρασμα από το φως στο σκοτάδι και τανάπαλιν. Για αυτό το μάταιο, συνεχές –και κατ’ ουσίαν απερίγραπτο– πηγαινέλα μας.
Ελληνική λογοτεχνία
Παράξενες κοχυλόμορφες πολιτείες, αλαφιασμένοι φαροφύλακες, ψάλτες κορακόμορφοι και κοράκια- βουτηχτές, πόλεις που σαπίζουν, θάλασσες που ναρκοθετούνται και τάματα που υπεξαιρούνται, καπνισμένες δεσποσύνες και εφευρετικοί φτεροσυλλέκτες, πρίγκιπες των αλγόριθμων και εμμονικές εντομολόγοι, αλησμόνητοι πρόγονοι και εγκλωβισμένοι σε λαβυρίνθους, συνθέτουν, μεταξύ άλλων, τον δραματικό κόσμο στον οποίο εκτυλίσσονται οι 24 ευφάνταστες ιστορίες αυτής της συλλογής.
Με γλώσσα που κατάγεται από τον μαγικό ρεαλισμό, με γνήσια μεταφυσική αγωνία αλλά και συναίσθηση του τραγικού αδιεξόδου στο οποίο έχει φτάσει η σχέση ανθρώπου-φύσης, η Έλσα Κορνέτη βουτά θεαματικά και γενναία στα έγκατα της φαντασίας περιγράφοντας με εκφραστική ακρίβεια και οξυδερκή ποιητική ματιά έναν κόσμο που ακροβατεί μεταξύ ονείρου και εφιάλτη και αφηγείται την οδυνηρή μετάβαση από την ψευδαίσθηση της σύγχρονης ευδαιμονίας στην καταστροφή, από τα τεχνολογικά επιτεύγματα στην εμπέδωση της αλλοτρίωσης αλλά και από την αποδοχή της απόγνωσης στην απροσδόκητη λύτρωση. Μια γραφή πίστης στη νέα αρχή που πάντα θα οραματίζεται ο άνθρωπος, νοσταλγώντας κάποιο κήπο γαλήνης, σε όποιο τεχνολογικό λαβύρινθο κι αν κλειστεί, σε όποιο γκρέμισμα κι αν πέσει