Ελληνική λογοτεχνία
Τα χιλιάδες ερημονήσια του Αιγαίου δίνουν την ευκαιρία στο σημερινό ανθρωποειδές των μεγαλουπόλεων να συρθεί έξω από τον πρωτογονισμό της μεγάλης σπηλιάς, όπου ζει, και ξεπερνώντας τον τρόμο του να βρεθεί μόνος μες στη φύση και να ξαναγοητευτεί απ’ αυτήν. Και τριγυρίζοντας κι αποθαυμάζοντας το τοπίο χίλιες δυο σκέψεις αρχίζουν να σπινθηρίζουν στο μυαλό, ενώ οι επιθυμίες και τα απραγματοποίητα όνειρα ζητούν την πραγμάτωσή τους…
Κατά κάποιο τρόπο, όλα φαίνονται να συγκλίνουν στο ότι ο παράδεισος με κατοίκους την Εύα και τον Αδάμ σ’ ένα τέτοιο ερημονήσι έλαβε χώρα. Γιατί εδώ ξεδιπλώνεται ο μη τόπος, η ουτοπία…Εάν, λοιπόν, αποφασίσουν να ταξιδέψουν εδώ εκείνες οι γυναίκες που είναι φτιαγμένες από την πάστα της προσφοράς και της δοτικότητας, θα τις ακολουθήσουν και οι άντρες. Γιατί αυτές οι ακατοίκητες βραχονησίδες ανήκουν σε όλα τα περαστικά πλάσματα που θέλουν να ξαποστάσουν, να περιεργαστούν και να ανακαλύψουν, να καταλάβουν, να κατανοήσουν πώς ξεκινάει η ζωή, μιας και όλα συνηγορούν στο ότι αυτές οι ακατοίκητες νησίδες ανήκουν στα φυτά, στα μεταναστευτικά πουλιά και σε όσους ελεύθερους κι απάτριδες θελήσουν να τις κατοικήσουν για λίγο ή για πάντα…
“…αφορισμένοι περιθώριοι, εξοστρακισμένοι καν διαφορετικοί, αποκαμωμένοι από κτηνώδεις κι ανούσιες δουλειές, απ’ τα ξενύχτια, τις απόπειρες αυτοκτονίας… τα μούτρα τους σκαμμένα βαθιά από πρόωρα γεράματα, τα πρόσωπα κιτρινισμένα από χολή και οινοποσίες, στα μάτια τους μια ρέμβη που μοιάζει με άνοια γεροντική, ανίκανοι να συμμαζέψουν τα διαλυμένα απ’ τα χάπια και τ’ αλκοόλ μυαλά τους… αιωρούμενοι σε μιαν άβυσσο που την έχουνε έντεχνα επιλέξει… σιωπηλοί, χαμένοι, μοναχικοί άνθρωποι που σέρνουν τα βήματά τους αφήνοντας πίσω αιματοκηλίδες, τις υπερόριες γραφές από τις ανοιγμένες φλέβες τους, καταλήγουνε στα άσυλα και στα τρελάδικα… οι Ζωές, οι Έρωτες, ιστορίες που μοιάζουνε πιότερο με παραμιλητό παρά με ιστορίες συγγραφέων…”
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Τι συμβαίνει στο εμπόριο αρχαιοτήτων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο;
Πως σχηματίζονται οι μεγάλες σύγχρονες ιδιωτικές συλλογές και που βρίσκουν τα μεγάλα μουσεία της Δύσης καινούργια ευρήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης;
Το διεθνές εμπόριο διαθέτει ένα πολύπλοκο αλλά ορατό σύστημα λειτουργίας για το «ξέπλυμα» και τη νομιμοποίηση των λαθρανασκαφών στις χώρες που είναι πλούσιες σε αρχαιότητες.
Ο αρχαιολόγος Νηλ Μπρόντι, διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Παράνομων Αρχαιοτήτων του Πανεπιστημίου του Καίημπριτζ υποστηρίζει: «Ανακαλύπτεις διαρκώς να επαναλαμβάνονται τα ίδια ονόματα σε διάφορους συνδυασμούς. Είναι λοιπόν σωστό να αντιμετωπίζει κανείς το χώρο αυτό ως κύκλωμα».
Το “Κύκλωμα” ήταν και το θέμα του ντοκτυμαντέρ του Ανδρέα Αποστολίδη, που προβλήθηκε δύο φορές από την ελληνική κρατική τηλεόραση το 2006 και συζητήθηκε διεθνώς.
Ο Ανδρέας Αποστολίδης, με τη διπλή ιδιότητα του σκηνοθέτη ντοκυμαντέρ έρευνας και του συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων, γράφει μια μελέτη για το εμπόριο αρχαιοτήτων, συνδυάζει αποκαλυπτικές προσωπικές αφηγήσεις και ιστορίες, άγνωστα ντοκουμέντα και αρχεία και αναλύει συγκεκριμένες συγκλονιστικές υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας σε ένα θέμα που για πρώτη φορά στην Ελλάδα τοποθετείται στο διεθνές του πλαίσιο με βάση τις σύγχρονες νομικές και ηθικές αντιλήψεις για τη σημασία και την αξία της επιστημονικής αρχαιολογικής έρευνας.
Ποίηση
Συμπληρώθηκαν φέτος 25 χρόνια από τον πρόωρο θάνατο του Ηλία Κωνσταντίνου. Είναι καιρός τα ποιήματά του, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, να ξανάρθουν στο φως και να (ξανα)διαβαστούν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η αιρετική ποιητική πρότασή του έπεσε στο κενό όσο ζούσε, έστω και αν την πρόσεξαν ο κύκλος της λεμεσιανής Άμαξας και ελάχιστοι άλλοι. Ενδεχομένως ο αδέκαστος κριτής, ο χρόνος, να δείξει ότι ο Ηλίας Κωνσταντίνου έχει κομίσει στον χώρο της ποίησης γόνιμα όσο και ανατρεπτικά στοιχεία (λ.χ. στη θεματογραφία του έρωτα), τα οποία δεν εκτιμήθηκαν στην ώρα τους.
Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται τα δημοσιευμένα ποιήματά του και ορισμένες μεταφράσεις του από την αγγλική ποίηση. Θα ακολουθήσει ένας δεύτερος τόμος με τα αδημοσίευτα ποιήματά του
Ποίηση
Τα Ανέκδοτα Ποιήματα του Ηλία Κωνσταντίνου (1957-1995), αν και γράφτηκαν πριν από τρεις ή τέσσερις περίπου δεκαετίες, δεν έχουν ξεπεραστεί από τον χρόνο. Ο ποιητής ανατέμνει προσωπικά και συλλογικά θέματα με τόλμη και ευαισθησία, με οξεία και διεισδυτική ματιά, πολλές φορές με αιρετική ή προκλητική γλώσσα. Συνηθίζει να δοκιμάζει τις αντοχές της ελληνικής γλώσσας, αξιοποιώντας διδάγματα από την παρακαταθήκη του μοντερνισμού και του υπερρεαλισμού.
Συχνά επανέρχεται στα ποιήματά του ένας εξεγερμένος ήρωας/ομιλητής, που βιώνει έντονα τον έρωτα και τη σεξουαλικότητα και αναψηλαφεί τη διαφορετικότητα και τη σεξουαλική του ταυτότητα· αποστρέφεται τα λογής στερεότυπα και τους επαχθείς ψυχαναγκασμούς μιας κλειστής, πατριαρχικής και φαλλοκρατικής κοινωνίας, ενώ εκφράζει ταυτόχρονα τις ανησυχίες και τις απογοητεύσεις του για οικουμενικά θέματα, για την παρακμή του πολιτισμού και της ανθρώπινης ζωής, για τους κινδύνους μιας επικείμενης οικολογικής ή άλλης καταστροφής.
Ξένη λογοτεχνία
Έντεκα γυναίκες μιλούν χωρίς ταμπού για την καθημερινότητά τους και τη σχέση με τους συντρόφους τους. Οι αφηγήτριες πλάθουν με τρόπο ανελέητο τα πορτρέτα των ανδρών παρουσιάζοντας τα ελαττώματά τους −μοιχοί, χειριστικοί, υποκριτές, βάναυσοι, απατεώνες, φαντασμένοι−, ενώ αποκαλύπτουν με τόλμη και τον εαυτό τους: τα σχέδια της ζωής τους, τις ήττες, τις ελπίδες, τις ψευδαισθήσεις, αλλά και τις αδυναμίες τους.
Έντεκα ιστορίες, έντεκα παραλλαγές της πατριαρχίας, άλλοτε σκληρά ρεαλιστικές, άλλοτε σουρεαλιστικές ακόμα και αστείες, από τη Ρούμενα Μπουζάροφσκα (Βόρεια Μακεδονία, γενν. 1981), μια από τις πιο επιτυχημένες και αναγνωρίσιμες συγγραφείς στα Βαλκάνια. Το βιβλίο Ο άντρας μου έχει ήδη μεταφραστεί στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και έχει εκδοθεί από μεγάλους και ιστορικούς εκδοτικούς οίκους.
Ελληνική λογοτεχνία
Το πρώτο μυθιστόρημα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Όπως ο ίδιος το χαρακτήριζε, πρόκειται για μια «εικόνα της ερωτικής απαλλοτριώσεως του εγώ». Ο ήρωάς του είναι ένας εικοσάχρονος Έλληνας φοιτητής από τη Θεσσαλονίκη -γενέθλια πόλη του Πεντζίκη- ο οποίος περιδιαβάζει στο Στρασβούργο χωρίς να καταφέρει τίποτε με τις φιλίες ή τον έρωτα με τη Ρενέ Σεγκέρ. Βασανίζεται και στο τέλος πνίγεται «στο ρεύμα του μεγάλου ποταμού». Ο Δημακούδης διέπεται από ένα οντολογικό χάος το οποίο δεν μπορεί να βάλει σε τάξη. Το ίδιο χάος είχε και ο συγγραφέας του όταν έγραφε τη νουβέλα αυτή, αλλά αυτός είχε το χρόνο και το θάρρος να το διευθετήσει περνώντας σ’ αυτό που είχε ανάγκη, στην χριστιανική οντολογία.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Με θέμα τον Στρατηγό Μακρυγιάννη περισσότεροι από είκοσι πνευματικοί δημιουργοί, όπως ο Νίκος Γκάτσος, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Κ.Χ. Μύρης κ.ά., γράφουν στίχους που μελοποιούνται από ισάριθμους συνθέτες, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Ηλίας Ανδριόπουλος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος κ.ά. Στην ελληνική κοινωνία της Μεταπολίτευσης τα εμβληματικά αυτά τραγούδια ακούγονται και τραγουδιούνται με ενθουσιασμό και συμβάλλουν στην ευρεία διάδοση και στη διεύρυνση του ιδεολογικού ρεύματος του “Μακρυγιαννισμού”, μιας μορφής εθνικολαϊκισμού. Ο Μακρυγιάννης συμβολοποιείται ως ο κύριος εκφραστής των ιδανικών της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας. Από αυτή την άποψη ο Μακρυγιάννης αποτελεί ένα μύθο, που έχει εδραιωθεί από τη Γενιά του ’30, καθώς ενσαρκώνει την ελληνική λαϊκή ταυτότητα, την ελληνικότητα, την αγωνιστικότητα και το αντιστασιακό φρόνημα του ελληνικού έθνους. Παρ’ όλα αυτά ο Νίκος Γκάτσος, στον οποίο δίνεται βαρύνουσα σημασία στο βιβλίο αυτό, κρατάει αποστάσεις από τον λαϊκισμό της Μεταπολίτευσης και γίνεται σε πολλά τραγούδια αμείλικτος κριτής του.
Στο παράρτημα του βιβλίου καταγράφονται τα τραγούδια για τον Μακρυγιάννη, τα οποία αποδεικνύουν ότι το ρεύμα του Μακρυγιαννισμού εξακολουθεί να επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί παράδειγμα της νέας διανοητικής και πολιτισμικής ιστορίας στην ελληνική ιστοριογραφία
Ξένη λογοτεχνία
Η σειρά αυτών των μυθιστορημάτων αποτελεί μια αληθινή τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας μετά το 1880. Πάνω από δυο χιλιάδες πρόσωπα, που έρχονται και ξανάρχονται με το ίδιο ή με άλλο όνομα, συνιστούν μια κοινωνία που κυριαρχείται από τον πλούτο, τον ανταγωνισμό και τη δίψα για εξουσία. Ο συγγραφέας δεν είναι όμως μόνο κοινωνικός ανατόμος είναι και εκπληκτικός ψυχογράφος. Η πένα του δεν παραμελεί το ατομικό προς όφελος του κοινωνικού. Αντίθετα, προσπαθεί με τη γλαφυρότητά της να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στα δυο, να εντοπίσει κάθε στιγμή την τόσο λεπτή ισορροπία τους, που αποτελεί και το μυστικό της ανθρώπινης ιστορίας
Ξένη λογοτεχνία
«…Δίκιο έχεις, φίλε μου, αλλά μόνο εμείς καταλαβαίνουμε ότι οι πόλεμοι έχουν μεταφερθεί στον κόσμο του χρήματος. Ο τραπεζίτης είναι ένας κατακτητής που θυσιάζει μάζες προκειμένου να φτάσει σε αποτελέσματα τα οποία κανείς δεν γνωρίζει στρατιώτες του είναι τα συμφέροντα των ιδιωτών. Σχεδιάζει τη στρατηγική του, στήνει ενέδρες, ρίχνει στη μάχη τους οπαδούς του, παίρνει πόλεις. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους γειτονεύουν τόσο στενά με την πολιτική που τελικά αναμιγνύονται ενεργά σ’ αυτήν και οι περιουσίες τους χάνονται. […] Σε κάθε αιώνα υπάρχει ένας τραπεζίτης με κολοσσιαία περιουσία που στο τέλος δεν αφήνει πίσω του ούτε περιουσία ούτε διάδοχο. […] Η Τράπεζα είναι σαν τον Χρόνο, καταβροχθίζει τα παιδιά της…»
Έχουν περάσει περισσότερα από εκατόν πενήντα χρόνια από τότε που ο Μπαλζάκ έβαζε τα πιο πάνω λόγια στο στόμα κάποιου μυθιστορηματικού του ήρωα. Άραγε θα τα άλλαζε πολύ αν μπορούσε να παρατηρήσει και να περιγράψει και τη δική μας εποχή, με την ίδια οξυδέρκεια και το ίδιο ταλέντο; Η θεοποίηση του χρήματος, κι όλο και περισσότεροι νεοφώτιστοι πιστοί του που συνωστίζονται στο ναό του, το Χρηματιστήριο, για να το λατρέψουν, οι αδίστακτοι κερδοσκόποι, οι κομπίνες που στήνονται εις βάρος των αφελών, οι οποίοι τελικά πέφτουν θύματα όχι μόνο των «επιτήδειων» αλλά και της δικής τους ματαιοδοξίας, ο διακαής πόθος των πάντων να γίνουν «μέτοχοι», να παίξουν αυτό το καινούργιο παιχνίδι με «χαρτιά» που τους υπόσχονται γρήγορα και εύκολα πλούτη – όλα αυτά είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που το ζούμε σήμερα όπως το έζησαν κι άλλοι σε άλλους καιρούς. Ανεξάρτητα από αν είναι κανείς μέσα ή έξω από αυτό το «παιχνίδι», αξίζει σίγουρα να το απολαύσει μέσ’ από τις σελίδες του “Οίκου Νισενζέν”, όπου η πραγματικότητα γίνεται ακόμη πιο αληθινή.
Ξένη λογοτεχνία
Ο Μπαρμπα-Γκοριό αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα κλασικά αριστουργήματα της συγγραφικής ιδιοφυίας του Μπαλζάκ. Στο μυθιστόρημα αυτό, που εντάσσεται στο πλαίσιο της “Ανθρώπινης Κωμωδίας”, παρακολουθούμε τη θλιβερή πορεία και το τραγικό τέλος ενός πατέρα που τον έχουν απαρνηθεί οι δυο του κόρες, τη γεμάτη αχαριστία εγκατάλειψη ενός ανθρώπου που είχε δώσει τα πάντα στα παιδιά του, κι όμως αυτά τον άφησαν να πεθάνει μόνος και πάμφτωχος.
Ο μπαρμπα-Γκοριό μέσα στην αθλιότητα και την απόγνωσή του είναι εντούτοις μια μορφή μεγαλειώδης γιατί εκφράζει την πατρότητα κατά τον πιο απόλυτο τρόπο.
Επιπλέον, παρόλο που το μυθιστόρημα αποτελεί κυρίως μια μελέτη του πατρικού πάθους, δεν περιορίζεται μόνο σ’ αυτό, αλλά εικονογραφεί και αναλύει με τρόπο μοναδικό και διεισδυτικό την παρισινή ζωή και κοινωνία των αρχών του 19ου αιώνα, ανάγοντας το μερικό σε γενικό, το τοπικό σε παγκόσμιο και το εφήμερο σε διαχρονικό.
Ξένη λογοτεχνία
Σ’ αυτό το φιλοσοφικό μυθιστόρημα, ο Μπαλζάκ, μέσα από τις μυστικιστικές θεωρίες του Σβέντενμποργκ, δίνει ζωή σ’ ένα μυστηριώδες πλάσμα, τη Σεραφίτα-Σεραφίτους, που συνενώνει τη φύση του αρσενικού και του θηλυκού. Πρόκειται ωστόσο για ένα ον χωρίς φύλο, ένα πλάσμα στο οποίο η απουσία σεξουαλικότητας είναι απόλυτη στην ουσία πρόκειται για ένα κενό που γεμίζει με το βλέμμα των άλλων: ένας άντρας και μια γυναίκα το αγαπούν ταυτόχρονα και αυτοί είναι που του προσδίδουν ένα φύλο προβάλλοντας πάνω του την επιθυμία τους για το φύλο που το ίδιο δεν έχει…