Επιστήμες
Κι αν γινόταν ν’ ακούσουµε κάτω από το νερό; Κι όµως· µέσα στον «κόσµο της σιωπής» τους τα ψάρια µιλούν… Kι έχουν µάλιστα πολλά να µας πουν! Επιστήµονας, ειδικός της θαλάσσιας ζωής, ο Μπιλ Φρανσουά, µε απλότητα και χιούµορ, µας παίρνει µαζί του για να συναντήσουµε τις φάλαινες µουσικούς ή τον µπακαλιάρο που ανακάλυψε την Αµερική, δίνει τον λόγο στη σαρδέλα αλλά και στον κόκκινο τόνο, µας προσφέρει την ευκαιρία να ακούσουµε τι λέει ο ιππόκαµπος και πώς τραγουδούν τα χτένια του Ατλαντικού.
Μύθοι, ιστορίες και επιστηµονικές ανακαλύψεις, σε µια ονειρική καταβύθιση στον αθέατο υποβρύχιο κόσµο, που προκαλεί θαυµασµό και σεβασµό. Φωτισµένο από τις φθορίζουσες µέδουσες µε τα αόρατα χρώµατα, το βιβλίο αυτό είναι µια κατάδυση στα βάθη της Επιστήµης και της Ιστορίας, µε τρόπο που δείχνει πως οι µύθοι συχνά είναι πιο πειστικοί από την απίστευτη πραγµατικότητα.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ξημέρωσε ο Θεός τη μέρα. Βασισμένο σε μια αφήγηση για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941
Πρωί πρωί, μόλις ξημέρωσε, έζεψα το κάρο με τα διπλά τα αλόγατα και ξεκινήσαμε για τη Θεσσαλονίκη να πάμε να αγοράσουμε ζωοτροφές. Αλλά στο δρόμο είδαμε ότι τα πράματα ήταν μπερδεμένα. Κατεβαίνουμε στη Θεσσαλονίκη και εκεί ακούμε “γενική επιστράτευσις”, μας κήρυξαν τον πόλεμο οι Ιταλοί. Αμέσως επιστρέφουμε πίσω στο χωριό κι εκεί όλος ο κόσμος ανάστατος. Διαβάσαμε τις διαταγές, που θα παρουσιαστεί ο καθένας, κι εγώ ήτανε να παρουσιαστώ στο Κιλκίς.
Ελληνική λογοτεχνία
Μια µετακόµιση στη δυτική πλαγιά του Λυκαβηττού. Ένα ξαφνικό πέρασµα από το καλοκαίρι στον χειµώνα. Περιπέτειες της ψυχής. Στο σκιερό πίσω κηπάκι, πετάει χαµηλά κι ένα καινούριο είδος πουλιού που εµφανίστηκε µετά τις πυρκαγιές. Μερικοί φοβούνται πως διαβάζει τις σκέψεις. Άλλοι ότι τρέφεται µε ψηφιακά ψίχουλα ψυχών. Τα απόβραδα ένας ευτραφής κύριος φωνάζει: «Βοήθεια, νυχτώνει!».
Ο Ερµής σίγουρα αφαιρέθηκε, ξέχασε αφύλαχτη µια τρύπα στην άσφαλτο – ένα πέρασµα που ενώνει τον πάνω κόσµο µε τον κάτω. Από εκεί µπαινοβγαίνουν η κυρία Τασία –µια µοδίστρα πεθαµένη εδώ και χρόνια– κι ο άσπρος γάτος της ο Γουλιέλµος ΚαταΒάθος. Αυτοί οι δύο, που ισχυρίζονται ότι έχουν ανοίξει Γραφείο Ευρέσεως Φαντασµάτων, στην αρχή µοιάζουν µε κλασικό ντουέτο κατεργαραίων.
Τελικά όµως πρόκειται για µεγάλους καταφερτζήδες που θα στήσουν, για χάρη της ηρωίδας µας, το δείπνο της Εκάτης στο πίσω κηπάκι µε τα φλύαρα φυτά. Πόσα από αυτά θα χωρέσουν άραγε σε ένα τόσο µικρό βιβλίο… Τώρα που στους καιρούς µας η συγγραφέας είναι κι αυτή αδύναµη σαν την ελπίδα.
Ελληνική λογοτεχνία
Αφηγείται µια σχεδόν εκατόχρονη γυναίκα από την Ήπειρο. Δεν της φτάνει –κατά τα λόγια της– ο ουρανός για χαρτί, θέλει ουρανούς κι απ’ άλλους τόπους. Πολλές φορές έχεις την αίσθηση πως τη γλώσσα της την κινεί ουράνιος υποβολέας. Τραγουδιστή πηγή πλαγιάς που άνθισε κάποια µακρινή άνοιξη και µαράθηκε στις µέρες µας. Το παρόν βιβλίο είναι ο απόηχος αυτής της γλώσσας. Αφολοή, όπως συχνά πυκνά λέει η αφηγήτρια.
Ξένη λογοτεχνία
Το “Σικελικό ειδύλλιο” δεν είναι ειδύλλιο. Είναι το χρονικό της συνάντησης δύο ανθρώπων σε µια µικρή πόλη της Σικελίας, στα µέσα της δεκαετίας του 1950. Με την πρώτη µατιά, ο αστυνόµος Λούκα Ντε Ματέις και η νεαρή Κοντσέττα Βιτάλε δεν έχουν τίποτα κοινό εκτός από τη σικελική τους καταγωγή: αλλά, καθώς αφηγούνται τα γεγονότα της ζωής τους, φανερώνουν όλο και περισσότερες οµοιότητες· είναι και οι δυο τους, ο καθένας µε τον τρόπο του, ξένοι στον γενέθλιο τόπο· µοιάζουν µε τα αντίθετα είδωλα του ίδιου καθρέφτη.
Για τον Ντε Ματέις, ο τίτλος αυτού του βιβλίου ίσως να ήταν Σικελικό γοτθικό — ιστορία τρόµου δυτικά των Συρακουσών· στην Κοντσεττίνα ίσως να ταίριαζε περισσότερο ο τίτλος Κουκλοθέατρο σε τοπίο του Νότου· της άρεσαν οι µαριονέτες· άλλοτε έµοιαζε µικρότερη από την ηλικία της, άλλοτε πολύ µεγαλύτερη. Το Σικελικό ειδύλλιο τοποθετείται στο επαρχιακό περιβάλλον του νησιού εκείνη την όχι και τόσο µακρινή εποχή: µαφιόζικες δολοφονίες, εγκλήµατα τιµής, βιασµοί και επανορθωτικοί γάµοι.
Ο Ντε Ματέις και η Κοντσέττα Βιτάλε δεν βρίσκουν τη θέση τους σ’ αυτόν τον κόσµο. Αν και η προτροπή για τον εαυτό τους είναι Ζήσε!, όλα πάνε στραβά, σχεδόν όλα: ο Ντε Ματέις βρίσκει τον σικελικό τρόπο θανάτου και η Κοντσέττα αρνείται να συµµορφωθεί µε τον σικελικό τρόπο ζωής.
Φιλοσοφία
Μπορεί να νοµίζουµε ότι έχουµε ξεµπερδέψει µε το παρελθόν, αλλά το παρελθόν δεν έχει ξεµπερδέψει µε εµάς. Η αρχαία τραγωδία µάς επιτρέπει να έρθουµε πρόσωπο µε πρόσωπο µε ό,τι δε γνωρίζουµε για τον εαυτό µας.
Στο βιβλίο αυτό ο Simon Critchley εξετάζει ό,τι νοµίζαµε πως γνωρίζαµε για τους ποιητές, δραµατουργούς και φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας και µας τους παρουσιάζει υπό ένα φως καινούριο, απροσδόκητο και πρωτότυπο. Με τρόπο προκλητικό και επίκαιρο περιγράφει πώς η τραγωδία εξακολουθεί να εκφράζει τις συγκρούσεις και αντιφάσεις του κόσµου στον οποίο ζούµε σήµερα.
Η τραγωδία παρουσιάζει έναν κόσµο όπου η ιδιωτική και η δηµόσια ζωή συγκρούονται και καταρρέουν. Έναν κόσµο οργής, θλίψης και πολέµου. Έναν κόσµο όπου η ηθική είναι αµφίσηµη και οι δυνατοί ταπεινώνουν και καταστρέφουν τους αδύναµους. Έναν κόσµο όπου το δίκαιο µοιάζει πάντοτε να βρίσκεται και στις δυο πλευρές και όπου ωραιοποιηµένες λέξεις λειτουργούν ως προκάλυµµα για κρυφές επιχειρήσεις βίας. Έναν κόσµο µάλλον σαν τον δικό µας.
Πρέπει να προσπαθήσουµε να κάνουµε τους αρχαίους να ζήσουν ξανά στην εποχή µας. Στον καθρέφτη τους, βλέπουµε όλη την απόγνωση και πλάνη της ζωής µας, αλλά και την τροµακτική οµορφιά και ένταση της ύπαρξης. Αν θέλουµε να καταλάβουµε καλύτερα τον εαυτό µας, τότε πρέπει να επιστρέψουµε στο θέατρο και στην αρχαία τραγωδία, που µε το δριµύ και αυστηρό της βλέµµα µάς επιτρέπει να δούµε φευγαλέα τι σηµαίνει να είµαστε ζωντανοί.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
«Δεν ανήκω σε κανένα κόµµα και σε καµιά πολιτική οργάνωση. Δεν είµαι µέλος καµιάς εκκλησίας. Δεν είµαι οπαδός καµιάς θρησκείας. Όπως το ’χω ξαναπεί, Δεσµώτης τήδε ίσταµαι τοις ένδον ρήµασι πειθόµενος. Έχοντας περάσει από τα ξερονήσια και τις φυλακές, νιώθω πως είµαι συγκρατούµενος όχι µόνο µε όσους υποφέρουν στα φασιστικά στρατόπεδα, µα και µε όσους βασανίζονται στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Νιώθω αλληλέγγυος και συνυπεύθυνος µε όσους αγωνίστηκαν, αγωνίζονται και θα αγωνιστούν εναντίον όλων των τυράννων, εστεµµένων και τραγιασκοφόρων, εναντίον όλων των δεσποτών, γαλονάδων και ρασοφόρων». Από τα «Ένδον ρήµατα»
Δεκατρία κείµενα µε σκέψεις και απόψεις. Για την ορθογραφία, για την έκφραση και το θέµα στη λογοτεχνία, για τις µεταφράσεις, για τους ποιητές και τα βραβεία· για τον Μαγιακόβσκι και τον Έρενµπουργκ, για τη σοβιετική σκέψη· για την πολιτική. Κείµενα δηµοσιευµένα σε διάστηµα σαράντα χρόνων (1937-1975), στα περιοδικά «Νεοελληνικά Γράµµατα», «Καλλιτεχνικά Νέα», «Καινούρια Εποχή», «Επιθεώρηση Τέχνης», «Εποχές» κ.ά., στα οποία ο συγγραφέας του Κιβωτίου συµπεριέλαβε ένα θεατρικό έργο και ένα σενάριο, όλα παραδείγµατα της αδογµάτιστης σκέψης του.
Ιστορία
Η τριακονταετής γενοκτονία: Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, 1894-1924
Από το 1894 έως το 1924 τρία κύματα βίας σάρωσαν την Ανατολία με στόχο τις περιοχές όπου διέμεναν χριστιανικές μειονότητες, οι οποίες αποτελούσαν ως τότε το 20 τοις εκατό του πληθυσμού. Το 1924 οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι και οι Έλληνες είχαν μειωθεί στο 2 τοις εκατό του πληθυσμού. Οι περισσότεροι ιστορικοί έχουν πραγματευτεί αυτά τα τρία κύματα βίας ως ξεχωριστά και μεμονωμένα γεγονότα, ενώ οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις τα παρουσιάζουν ως μια αλληλουχία ατυχών συμβάντων. Η Τριακονταετής γενοκτονία είναι το πρώτο έργο που δείχνει ότι στην πραγματικότητα αυτά τα τρία κύματα ήταν μια ενιαία, συνεχής και συνειδητή προσπάθεια να εξοντωθεί ο χριστιανικός πληθυσμός της Ανατολίας.
Αυτή η περίοδος, η πιο βίαιη στην πρόσφατη ιστορία της περιοχής, άρχισε στη διάρκεια της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, συνεχίστηκε υπό τους Νεοτούρκους και τελείωσε τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του Κεμάλ Ατατούρκ. Παρά τη δραματική αλλαγή από την ισλαμική απολυταρχία του σουλτάνου στον κοσμικό ρεπουμπλικανισμό, οι πολιτικές εξόντωσης που εφαρμόστηκαν στη χώρα ήταν αξιοσημείωτα σταθερές και συστηματικές, με προσχεδιασμένους μαζικούς φόνους, εκτοπίσεις, εξαναγκαστικό προσηλυτισμό στο ισλάμ, μαζικούς βιασμούς και απάνθρωπες απαγωγές γυναικών και παιδιών. Και το πιο σταθερό στοιχείο ήταν το κάλεσμα σε ιερό πόλεμο. Μολονότι δεν τη δικαιολογεί η διδασκαλία του ισλάμ, η εξόντωση δύο εκατομμυρίων χριστιανών πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας αδίστακτης προτροπής προς τους Τούρκους να δημιουργήσουν ένα καθαρά μουσουλμανικό έθνος.
Αποκαλυπτικό και βασισμένο σε εκτεταμένη έρευνα, το βιβλίο αυτό επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ένα από τα πιο αποτρόπαια γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας.
Ελληνική λογοτεχνία
Ο Χ.Α. Χωμενίδης εμπνέεται ευθέως από το σήμερα. Γράφει ένα –σχεδόν– ρεαλιστικό μυθιστόρημα, το οποίο διαδραματίζεται στην Αθήνα του 2021 και διαλαμβάνει ό,τι μας αγγίζει, μας συγκινεί, μας τρομάζει.
Ο κεντρικός του ήρωας, ο Τζίμης Παπιδάκης, παιδί των 60s και των 70s, γιος μιας θυρωρίνας, υιοθετημένος από έναν παλιό πρωταγωνιστή του Εθνικού Θεάτρου, βρίσκεται –στο κατώφλι των εξήντα του– ένα βήμα πριν από την εκπλήρωση του μεγάλου του ονείρου: να αναδειχθεί στον πρώτο και καλύτερο θεατρικό επιχειρηματία στην Ελλάδα. Το θέατρο που έχει κληρονομήσει στη Φωκίωνος Νέγρη και που –επί σαράντα σχεδόν χρόνια– ανέβαζε παραστάσεις τρίτης κατηγορίας, φτηνές φαρσοκωμωδίες και επιθεωρήσεις της συμφοράς να γίνει ο ομφαλός της θεατρικής Αθήνας.
Έχει αξιοποιήσει ο Τζίμης άριστα την πανδημία. Κατά την καραντίνα έχει ανακαινίσει εκ θεμελίων το θέατρό του. Έχει αγκαζάρει με γενναιόδωρες προκαταβολές την αφρόκρεμα των ηθοποιών, των συγγραφέων, των σκηνοθετών, των μουσικών… Όλους όσοι υπό κανονικές συνθήκες τον σνόμπαραν, τον θεωρούσαν παρακατιανό κληρονόμο ενός ένδοξου ονόματος.
Η παράσταση που προετοιμάζει, «Ο περονόσπορος», έχει όλες τις προδιαγραφές για να θριαμβεύσει. Ο Τζίμης διατελεί σε υπερδιέγερση. Λαχταρά όχι το επιχειρηματικό κέρδος, μα την υπαρξιακή δικαίωση. Ο Τζίμης Παπιδάκης, με το κιμπαριλίκι του, με τα ακριβά κοστούμια και με τις αρχοντικές χειρονομίες του, είναι ένας τύπος της πιάτσας. Συνάμα δε ένας ελαφροΐσκιωτος, όπως όλοι μας. Μέσα του ζει ο παιδικός εαυτός και οι πεθαμένοι του. Με εκείνους συνδιαλέγεται, σε εκείνους δίνει λογαριασμό. Κι ας επιμένει ότι απεχθάνεται τη νοσταλγικότητα.
Μια ανάσα πριν από τον θρίαμβό του, εξαιτίας μιας τυχαίας συνάντησης με έναν απελπισμένο, αδίστακτο άνθρωπο, ο Τζίμης Παπιδάκης θα καταστραφεί. Θα τον συντρίψει η νέα πραγματικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των fake news, των δολοφονιών χαρακτήρων. Εν πλήρει συγχύσει αθώος, ανίκανος να υπερασπισθεί τον εαυτό του, θα δοθεί βορά σε ένα αφιονισμένο πλήθος που ηδονίζεται να κατασπαράζει. Που κοχλάζει μεταξύ οίκτου και οργής.
Ο Τζίμης Παπιδάκης είναι ένας αναλογικός άνθρωπος σε ένα ψηφιακό σύμπαν. Στο πρόσωπό του οι επερχόμενες γενιές παίρνουν αιματηρή εκδίκηση από τις προηγούμενες. Κανείς δικός του δεν μπορεί να προστατεύσει τον Τζίμη. Ούτε η δεκαεννιάχρονη κόρη του, που ανήκει στο μέλλον. Ούτε καν η Κυψέλη, η οποία αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και από πατρίδα του μεταμορφώνεται σε έναν άξενο για εκείνον τόπο.
Ο Τζίμης στην Κυψέλη είναι το ρέκβιεμ όσων ανεπαισθήτως μένουν πίσω, σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία. Η επί του φοβερού βήματος απολογία ενός καλού ανθρώπου που απλώς τον ξεπερνάει η εποχή.
Ξένη λογοτεχνία
«Δεν βρίσκουμε ευχαρίστηση στα ταξίδια. Θα έλεγα μάλλον ότι πρόκειται για ασκητικό τρόπο ζωής. Ταξιδεύουμε για την καλλιέργειά μας, εάν, λέγοντας καλλιέργεια, εννοούμε την εξάσκηση της πιο ενδόμυχης αίσθησής μας, της αίσθησης δηλαδή της αιωνιότητας» έλεγε ο Αλμπέρ Καμύ για τα ταξίδια, όντας ο πιο φιλοσοφημένος περιηγητής διαφορετικών τόπων και συνειδήσεων.
Έχοντας ταξιδέψει σε διαφορετικές ηπείρους και με άλλες ιδιότητες, μπορούσε να διαχωρίσει τη λογική της επεξεργασίας του δημοσιογραφικού βλέμματος από αυτήν του συγγραφέα, κάτι που φαίνεται από τη διαφορά που χαρακτηρίζει το ύφος των καταχωρίσεων στα περίφημα Σημειωματάριά του, απ’ όπου προέρχονται τα αποσπάσματα αυτού του βιβλίου.
Ειδικά στο ταξίδι του στη Βόρεια Αμερική, την οποία επισκέπτεται αρχικά ως δημοσιογράφος από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάιο, δύο χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1946, και τρία χρόνια αργότερα, από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο του 1949, η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι εντελώς διαφορετική.
Ο Καμί εντυπωσιάζεται από τη ριζική διαφορά που έχει η Αμερική από την Ευρώπη, την οποία ενίοτε καταγράφει όλο θαυμασμό, ενώ αντιθέτως φαίνεται αρκετά καχύποπτος με την υπερβολή που διαπερνά όχι μόνο τα κτίρια αλλά και τις αντιδράσεις. Στη Νότια Αμερική οι συνθήκες είναι άλλες, καθώς την επισκέπτεται όντας πλέον ο γνωστός και καταξιωμένος Γάλλος συγγραφέας. Μόνο που εκεί τον περιμένει άλλη μια κρίση φυματίωσης, που αλλάζει άρδην τις ήδη αυστηρές προσλαμβάνουσές του αναφορικά με τον περιβάλλοντα κόσμο.
Ελληνική λογοτεχνία
Μεταξύ φαντασίας-μύθου και γεγονότος μετακινούνται οι φράσεις, βάτραχοι που φεύγουν ομαδικά απ’ την ξεραμένη λίμνη και πηγαίνουν και γεννάνε νοήματα και μυστικά σε κρυφούς λασπόλακκους ή σε χαμηλά ποτάμια: νέες λέξεις-γυρίνους με πυρακτωμένες ουρές και διαδρομές που φωσφορίζουν. Στην ανυφαντική της διήγησης αυτοί οι γυρίνοι, όταν μεγαλώσουν, γίνονται άλλοτε πρίγκιπες κι άλλοτε νεροκότσυφες. (Από την έκδοση)
Ξένη λογοτεχνία
Μπουένος Άιρες, Ισλανδία και Μαγιόρκα, Ελλάδα, Καλιφόρνια και Ρώµη, ο Μπόρχες δηµιουργεί την προσωπική του γεωγραφία από πεζά, στίχους, όνειρα και φωτογραφίες· χαρτογραφεί ένα ταξίδι στο οποίο ο χρόνος είναι ταυτόχρονα πεπερασµένος και άπειρος. Και αποδεικνύει, για άλλη µία φορά, ότι η τέχνη δεν είναι απλώς µια αναπαράσταση της πραγµατικότητας, αλλά ένα αναπόσπαστο κοµµάτι της.
«Κατά τη διάρκεια της ευχάριστης παραµονής µας στη Γη, η Μαρία Koδάµα κι εγώ πήραµε γεύση από πολλά µέρη, κάνοντας πολλά ταξίδια από τα οποία προέκυψαν πολλά κείµενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό… Ιδού, λοιπόν, το βιβλίο. Δεν πρόκειται για µια σειρά κείµενα που τα εικονογραφούν φωτογραφίες ή για µια σειρά φωτογραφίες που επεξηγούνται από λεζάντες. Κάθε τίτλος καλύπτει µια ενότητα που αποτελείται από εικόνες και λέξεις. Η ανακάλυψη του αγνώστου δεν είναι ειδικότητα µονάχα του Σεβάχ, του Έρικ του Ερυθρού ή του Κοπέρνικου. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να µην έχει κάνει µια ανακάλυψη. Αρχίζει ανακαλύπτοντας το πικρό, το αλµυρό, το κοίλο, το λείο, το τραχύ, τα επτά χρώµατα του ουράνιου τόξου και τα είκοσι τόσα γράµµατα του αλφαβήτου· ύστερα συνεχίζει µε τα πρόσωπα, τους χάρτες, τα ζώα και τα άστρα· καταλήγει στην αµφιβολία ή την πίστη και στη σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα της άγνοιάς του». Χ. Λ. Μπόρχες