Ελληνική λογοτεχνία
Ο Κωνσταντίνος Καβουράκης ήθελε να γίνει αστυνοµικός, ήθελε να ζει για πάντα αγαπηµένος µε την Ελένη του και τα τρία παιδιά τους, ήθελε να τον σέβονται… Μια µέρα, που ο θυµός θα τον κάνει για άλλη µια φορά να παραφερθεί, θα αντιµετωπίσει την αντίσταση του µεγάλου του γιου, θα νιώσει εκδιωγµένος από το σπίτι του, και από τα Σεπόλια θα βρεθεί άστεγος στο κέντρο της Αθήνας.
Αντιµετωπίζει τις δυσκολίες και τους κινδύνους της καινούριας του συνθήκης, αναπολεί τη ζωή του και βρίσκει συµπαράσταση και καλοσύνη από άλλους απόκληρους. Και αν αυτό δεν είναι ευτυχία, τουλάχιστον η Φελιτσιτά, µια ασπρόµαυρη γάτα που συχνάζει στα πέριξ της πλατείας Αγίας Ειρήνης, του ζεσταίνει την καρδιά.
Τα µέλη της οικογένειάς του, όµως, έχουν το καθένα τη δική του εκδοχή για το παρελθόν, το παρόν και το τι µέλλει γενέσθαι. Πέντε πρόσωπα, το καθένα µε τα δικά του βάρη, τις έγνοιες και τα βάσανα, θέλουν να πουν τη δική τους ιστορία –το διήγηµα της δικής τους ιστορίας–, που συµπλέκεται µε το µυθιστόρηµα της οικογενειακής ζωής.
Εξοµολογητικό, γλυκόπικρο, ακαριαία τρυφερό, ένα µυθιστόρηµα σαν φευγαλέο χάδι στους ανθρώπους που ραγίζουν αθόρυβα δίπλα µας.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Ο άτυχος έρωτας του φιλοσόφου Αβελάρδου και της μαθήτριας του Ελοΐζας τον 12ο αιώνα διατηρήθηκε στη συλλογική μνήμη ως θρύλος χάρη στη λογοτεχνική παράδοση που στους δυο τους είδε τους μοιραίους εραστές που μένουν ενωμένοι ακόμη και μετά τον θάνατό τους, μια αναπαράσταση του αιώνιου έρωτα. Ωστόσο, δεν ήταν λογοτεχνικοί ήρωες· επρόκειτο για πραγματικά πρόσωπα. Ο Αβελάρδος σφράγισε τη φιλοσοφική και τη θεολογική σκέψη και θεωρείται ο “πρώτος διανοούμενος της νεότερης ιστορίας”· η Ελοΐζα ήταν από τις πιο μορφωμένες γυναίκες της εποχής της. Αγαπήθηκαν με πάθος, αλλά οι συνθήκες και το κοινωνικό τους περιβάλλον, πανεπιστημιακό και εκκλησιαστικό, τους επέβαλε τον χωρισμό και τους οδήγησε στη μοναστική ζωή.
Στις επιστολές τους αναδεικνύεται η σύγκρουση δυο διαφορετικών θεωρούν περί έρωτα, η θεωρία των φιλοσόφων και η θεωρία των κοσμικών. Πρόκειται για εμβληματικά κείμενα ερωτικού και λυτρωτικού λόγου, που τους κατατάσσουν στους σημαντικούς συγγραφείς της εποχής τους.
Η αλληλογραφία τους, που ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει τη λογοτεχνία και την τέχνη, είναι γραμμένη στα μεσαιωνικά λατινικά και μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά από τον μεσαιωνολόγο Ν. Ε. Καραπιδάκη, ομότιμο καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Πενήντα χρόνια μετά, διαβάστε γιατί χωρίς το Πολυτεχνείο δε θα υπήρχε η μεταπολιτευτική δημοκρατία.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μία αυθόρμητη –χωρίς κομματική καθοδήγηση– κορύφωση στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία. Εγγράφηκε με δύναμη στη λαϊκή συνείδηση, επειδή εμπεριείχε την έννοια της “θυσίας”, η οποία λειτουργεί σαν σηματοδότης για έθνη και λαούς. Είναι από τα ιστορικά γεγονότα που έχει ζωτική ανάγκη κάθε λαός για να διατηρεί τον αυτοσεβασμό του.
Το φοιτητικό κίνημα είναι εκείνο που εξανάγκασε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να δρομολογήσει το πείραμα Μαρκεζίνη για να νομιμοποιήσει πολιτικά το καθεστώς του. Εάν εκείνος ο ελιγμός είχε επιτύχει, η Ελλάδα θα είχε εγκλωβιστεί σε έναν κηδεμονευόμενο κίβδηλο κοινοβουλευτισμό. Η εξέγερση του Νοέμβρη άνοιξε τον δρόμο για την πτώση της δικτατορίας, έστω κι αν τον ρόλο καταλύτη έπαιξε η τραγωδία της Κύπρου. Με αυτή την έννοια, το Πολυτεχνείο είναι ο ιδρυτικός “μύθος” της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός, άλλωστε, προσλαμβάνει διαστάσεις “μύθου”. Χωρίς το Πολυτεχνείο, η Ελλάδα πιθανόν να είχε ακολουθήσει δρόμο παρόμοιο με αυτόν της Χιλής: Ο αιματοβαμμένος δικτάτορας Πινοσέτ ανέλαβε με πραξικόπημα το 1973 και παρέμεινε στην εξουσία (ως πρόεδρος και αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων) μέχρι το 1998! Δεν πήγε ποτέ φυλακή!
Οι πολιτικοί ταγοί της Μεταπολίτευσης οφείλουν τη σταδιοδρομία τους στο “ριζοσπαστικό ρεύμα” του φοιτητικού κινήματος, το οποίο επέβαλε την κατάληψη. Αν δεν είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο, τα κόμματα θα ήταν υποχρεωμένα να πολιτεύονται τουλάχιστον για οκτώ χρόνια στο ασφυκτικό πλαίσιο των υπερ-υπερεξουσιών του δικτάτορα-προέδρου Παπαδόπουλου.
Ο Σταύρος Λυγερός, ως μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, δίνει τη δική του πολιτική και προσωπική κατάθεση για εκείνα τα γεγονότα.
Ξένη λογοτεχνία
Ενώ ο κόσμος συνεχίζει να μετράει τις πληγές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και το Σιδηρούν Παραπέτασμα χωρίζει ήδη την Ευρώπη στα δυο, η ζωή του μικρού Ρόλαντ Μπέινς ανατρέπεται. Δύο χιλιάδες μίλια μακριά από την προστατευτική αγάπη της μητέρας του, εσωτερικός σ’ ένα περίεργο οικοτροφείο, ευάλωτος και μοναχικός, προσελκύει το ενδιαφέρον της δασκάλας του πιάνου, Μίριαμ Κορνέλ. Η συνάντησή τους θ’ αφήσει ένα ανεπούλωτο τραύμα αλλά και την ανάμνηση μιας αγάπης που ποτέ δε θα ξεθωριάσει. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, η Γερμανίδα γυναίκα του Ρόλαντ εξαφανίζεται αφήνοντάς τον μόνο με τον επτά μηνών γιο τους. Καθώς η ακτινοβολία από την έκρηξη του Τσερνόμπιλ εξαπλώνεται στην Ευρώπη, ο Ρόλαντ αρχίζει μια εναγώνια αναζήτηση για απαντήσεις που θα τον οδηγήσει στα βάθη της οικογενειακής του ιστορίας.
Ξένη λογοτεχνία
Θνητοί και τέρατα. Άθλοι. Εκστρατείες και περιπέτειες.
O Στίβεν Φράι αφηγείται έξοχα τις δραματικές, κωμικές, τραγικές και διαχρονικές ιστορίες των ηρώων της ελληνικής μυθολογίας, αναδεικνύοντας το μεγαλείο του θάρρους και της δόξας τους. Μας καλεί να επιβιβαστούμε με τον Ιάσονα στην «Αργώ» και να τον ακολουθήσουμε στην Αργοναυτική Εκστρατεία. Να παρακολουθήσουμε πώς η Αταλάντη —που την ανέθρεψε μια αρκούδα— αποδεικνύεται ταχύτερη από όλους τους άντρες, αλλά την παθαίνει τελικά από λίγα χρυσά μήλα. Να αγωνιστούμε στο πλευρό του Ηρακλή, για να φέρουμε μαζί του σε πέρας τους δώδεκα άθλους, να αντικρίσουμε το παγερό βλέμμα της φρικαλέας Μέδουσας και να γίνουμε μάρτυρες της λύσης του αινίγματος της Σφίγγας από τον Οιδίποδα.
Καταδιώξεις, αινιγματικοί γρίφοι, λαβυρινθώδεις διαδρομές και τρομακτικά τέρατα, ποταπές πράξεις δειλίας και μεγαλειώδη ανδραγαθήματα — οι Ήρωες μάς δείχνουν για τι πραγματικά είμαστε ικανοί εμείς οι θνητοί, τόσο για το καλύτερο όσο και για το χειρότερο.
Κοινωνιολογία
Είναι παράδοξο το πόσο λίγα είναι διατεθειµένοι να κάνουν οι άνθρωποι σήµερα για αυτά που λένε πως τα επιθυµούν πολύ. Δεν έχουν πάψει να δηλώνουν πως θα ήθελαν να γνωρίσουν την αγάπη. Αν τους ακούσει πιο προσεκτικά κανείς, θα καταλάβει τι εννοούν πραγµατικά: εννοούν να έρθει από κάπου ένα αίσθηµα που να τους περιβάλλει µε εύνοιες, µε περιποιήσεις, µε χάδια προς το εγώ που θα τα εισπράξει σαν να του οφείλονταν από παλιά. Περιµένουν να αγαπηθούν όπως περιµένουν να χρησιµοποιήσουν τις ιδιότητες ενός πράγµατος εξυπηρετικού που προστίθεται στην οικοσκευή τους. Εκεί οφείλεται και η σύγχυση ανάµεσα στο «µου αρέσει» και στο «αγαπώ».
Από το σηµείο αυτό αρχίζει ένας µαρασµός που διαβρώνει όλα τα αισθήµατα, τις σκέψεις, τις αποφάσεις. Οι δυνάµεις της αδράνειας θα ’θελαν να σκοτώσουν τον έρωτα και την αγάπη για να µη θυµίζουν στους ανθρώπους ότι η ζωή είναι έτοιµη να κυοφορήσει, αν το θελήσουν, και να αφήσει πίσω της και κάποια έργα. Ανίκανη να ποθήσει κάτι άλλο, η ανθρωπότητα φαίνεται να θέλει να αγκαλιάσει τον θάνατο. Μπορεί να φθάσει στην αυτοκτονία βίαια, µέσω καταστροφικότητας. Μπορεί όµως και να πορευτεί προς το ίδιο τέρµα ήσυχα, νωθρά, µέσω µικροαπολαύσεων. Τι θα ήταν δυνατόν να αποτρέψει ένα τόσο άδοξο τέλος;
Ξένη λογοτεχνία
Μια πρωταπριλιά, το ατµόπλοιο «Φιντέλ» ταξιδεύει στον Μισισιπή• είναι –σε αντίστιξη µε το όνοµά του που σηµαίνει «πιστός»– γεµάτο απατεώνες. Ή µήπως πρόκειται απλώς για έναν µεγάλο απατεώνα, που διαρκώς µεταµορφώνεται, έναν άντρα που, αλλάζοντας ταυτότητα, προσπαθεί να κερδίσει την εµπιστοσύνη των συνεπιβατών του για να τους εξαπατήσει; Εµφανίζεται άλλοτε σαν ζητιάνος, άλλοτε σαν επιτυχηµένος επιχειρηµατίας, άλλοτε σαν φιλάνθρωπος και άλλοτε σαν κοσµοπολίτης τζέντλεµαν. Κανείς δεν ξέρει ποιος στ’ αλήθεια είναι, ούτε γιατί ακριβώς το κάνει αυτό. Η παραπλάνηση των άλλων εκ µέρους του φαντάζει αυτοσκοπός. Ένα µυθιστόρηµα για τις περσόνες που υιοθετούν οι άνθρωποι, κατασκευάζοντας την ταυτότητα που επιλέγουν κατά περίσταση. Μια πολυεπίπεδη κατεδαφιστική κοινωνική σάτιρα από την αριστοτεχνική πένα του συγγραφέα του Μόµπυ Ντικ, γραµµένη τη δεκαετία πριν από το ξέσπασµα του Αµερικανικού Εµφυλίου.
Μια διασκεδαστική εγκυκλοπαίδεια της (µικρο)απάτης, µια αλληγορική πραγµατεία για την «τέχνη της εξαπάτησης». Ένα µυθιστόρηµα για όποιον θέλει πραγµατικά να καταλάβει την καρδιά του σκότους της αµερικανικής κοινωνίας, το οποίο συγκαταλέγεται στην τριάδα των καλύτερων έργων του Μέλβιλ. «Ο Μεγάλος απατεώνας [1857] του Χέρµαν Μέλβιλ, αυτό το ζοφερά απαισιόδοξο και τολµηρά επινοητικό µυθιστόρηµα –το τελευταίο του Μέλβιλ–, θα µπορούσε κάλλιστα να φέρει τον τίτλο “Η τέχνη της εξαπάτησης”». Φίλιπ Ροθ, The New Yorker Στη σειρά Sub Rosa κυκλοφορούν οι τίτλοι: – Μαρκ Τουέιν – Ο Αµερικανός κόµης – Οι Αρταµάνοφ – Θαµµένος ζωντανός.
Ελληνική λογοτεχνία
Οι Λοξοί δρόµοι είναι ένα πολυπρόσωπο θεατρικό έργο. Πολυπρόσωπο, µε την έννοια ότι τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδύεται µια γυναίκα, η οποία περιδιαβάζει σπουδαίους γυναικείους ρόλους του διεθνούς θεατρικού ρεπερτορίου (Ευριπίδης, Σαίξπηρ, Ίψεν, Στρίντµπεργκ, Ουίλλιαµς) υποβοηθούµενη επί σκηνής από έναν πλαστό «σκηνοθέτη» που την ακοµπανιάρει καθ’ υπόδειξίν της. Περιέργως, προκύπτει σχεδόν µια ταύτιση µε τη σηµερινή πραγµατικότητα, έτσι ώστε ο θεατής να σκεφτεί προβλήµατα και καταστάσεις που µας αφορούν.
To Δέντρο είναι µια περίεργη ιστορία που εκτυλίσσεται στη διάρκεια µιας µέρας. Όνειρο και πραγµατικότητα αντιµέτωπα. Το «αλλού» παίζει το παιχνίδι του «εδώ» και το «άλλοτε» το παιχνίδι του «τώρα». Λίγο Μπέκετ, λίγο Ιονέσκο. Λίγο Το µάθηµα, λίγο Α, οι ευτυχισµένες µέρες. Δύο µεσήλικοι άντρες στη µέση του πουθενά, ένα δέντρο, ένα ποτιστήρι και µια αδιάκοπη παρέλαση ανθρώπων που δείχνουν σχετικοί ή άσχετοι. Έως που πέφτει η νύχτα.
Ποίηση
Το κρεβάτι µια σχεδία
ενόψει τρικυµίας
που επέρχεται.
Αυτός πάντα πνίγεται στο τέλος.
Κυρίαρχο σκηνικό των ποιηµάτων αυτών αποτελεί το κρεβάτι, ή καλύτερα «η κλίνη», µε τις ποικίλες µορφές που αυτή παίρνει διέποντας τη ζωή µας από τη γέννηση έως και τον θάνατο. Με τον ήρωα ―ή εµένα― διαρκώς παρόντα και «κρεµάµενο», η κλίνη αναδεικνύεται σε σιωπηλό µάρτυρα και καταφύγιο στη διαδροµή σώµατος, µνήµης και ονείρων. Δ. Κ.
Ξένη λογοτεχνία
Ένας καθηγητής γυµνασίου, οργισµένος µε τον κόσµο, αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του. Σχολαστικός και ψύχραιµος, έχει επιλέξει την ηµεροµηνία: σε έναν χρόνο. Μέχρι τότε κάθε βράδυ θα γράφει, στο διαµέρισµα που µοιράζεται µε τη σκυλίτσα του την Πέπα και µε µία βιβλιοθήκη την οποία σταδιακά ξεφορτώνεται, ένα προσωπικό χρονικό, σκληρό και καυστικό, δοσµένο όµως µε στωικότητα, πηγαίο χιούµορ και αναπάντεχη τρυφερότητα. Γράφοντας, επιδιώκει να αιτιολογήσει τη ριζοσπαστική απόφασή του, να φανερώσει ακόµα και το τελευταίο µόριο της ιδιωτικής του ζωής, να αφηγηθεί το παρελθόν του και τις πολλές καθηµερινές ιστορίες µιας Ισπανίας σε πολιτικό αναβρασµό. Αδυσώπητος, µε το νυστέρι του ανατέµνει σε κάθε σελίδα τους γονείς του, τον ανυπόφορο αδερφό του, την πρώην γυναίκα του Αµάλια, που δεν µπορεί να ξεπεράσει, τον προβληµατικό γιο του Νικίτα, αλλά και τον σαρκαστικό φίλο του Κούτσαβλο. Και, αναπάντεχα, µια γυναίκα που λέγεται Άγκεδα. Στα διαδοχικά ερωτικά και οικογενειακά επεισόδια αυτής της εθιστικής ανθρώπινης πλειάδας, ο Τόνι, ένας άνθρωπος αποπροσανατολισµένος αλλά αποφασισµένος να αφηγηθεί τις συµφορές του, παραδίδει, παραδόξως, ένα αξέχαστο µάθηµα ζωής.
Βιογραφία - Μαρτυρίες
Γραμμένα στο μάκρος σαράντα ετών (από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μέχρι σήμερα) και με διάφορες αφορμές (συνεργασίες σε περιοδικά, συμμετοχές σε συνέδρια κ.λπ.), τα κείμενα του τόμου αποτελούν τεκμήρια της ισόβιας, παθιασμένης σχέσης ενός θεατή-αναγνώστη με το θείο σκοτάδι της κινηματογραφικής αίθουσας: από τον Μπόρχες του Μπερτολούτσι και τον Κόνραντ του Κόππολα ως το μοναχικό και αέναο κινηματογραφικό ταξίδι του Αντρέι Ταρκόφσκι, από τη φθορά και τον θάνατο στις ταινίες του Σαμ Πέκινπα ή τις αφηγήσεις του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ και του Αλαίν Ρεναί ως τους γεωμετρικούς τόπους των ταινιών του Βέντερς, τους κύκλους του Χίτσκοκ και τις γραμμές των οριζόντων του Φορντ, από τα νουάρ του Σαμπρόλ και τον κοσμογονικό Πολίτη Κέιν του Ουέλλς ως τον περισπουδάστως ταπεινό Λόγο του Ντράγιερ και τον ταπεινά περισπούδαστο Κέντζι Μιζογκούτσι, αλλά και από τον Δημήτρη Μαυρίκιο και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο ως την Τώνια Μαρκετάκη και τη Φρίντα Λιάππα…
Με γενναιόδωρα πανοραμίκ ή φειδωλά γκρο πλαν, ο Αχιλλέας Κυριακίδης ανατέμνει την κινηματογραφική γλώσσα, τους κώδικες και το συμβολικό οπλοστάσιο αγαπημένων κινηματογραφιστών και ταινιών, και ανιχνεύει τα χαρακτηριστικά κινηματογραφικών ειδών αλλά και τις σχέσεις του κινηματογράφου με τη λογοτεχνία ή τις συγγενικές τέχνες της εικόνας (ζωγραφική, φωτογραφία). Τριάντα πέντε διαφανείς κριτικές δομημένες από την πένα ενός πολύτροπου δημιουργού (συγγραφέα, μεταφραστή, σεναριογράφου, κινηματογραφιστή), με επίκεντρο την τέχνη του κινηματογράφου, όλες τους κομμάτια μιας ατέλειωτης ακόμη τοιχογραφίας παζλ με θέμα αυτή τη θαυμάσια περιπέτεια που λέγεται τέχνη – ή ανθρώπινη ζωή.
Ελληνική λογοτεχνία
Το «Άκου το λιοντάρι» είναι το πορτρέτο μιας αθηναϊκής οικογένειας. Η ιστορία των Λεοντάρηδων μοιάζει με την ιστορία της γειτονιάς τους, της Φωκίωνος Νέγρη, που στη δεκαετία του 1960 και του 1970 ήταν γνωστή με το όνομα Βία Βένετο. Αργότερα, όλα πήγαν στραβά, σχεδόν όλα: οι Λεοντάρηδες χωρίστηκαν σε εχθρικές φατρίες και είχαν το μερίδιό τους σε πόνο, αρρώστια, λάθη κι απογοήτευση. Η Φωκίωνος Νέγρη παρήκμασε μαζί με τους Λεοντάρηδες. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, ο αιφνίδιος θάνατος του Ηλία φέρνει στη μνήμη των επιζώντων μια γιορταστική παιδική ηλικία –στο κέντρο της πόλης και μέχρι την πίστα των Go-karts στην αθηναϊκή Ριβιέρα– και όλες τις χαμένες ελπίδες της νιότης τους.