Ξένη λογοτεχνία
Στις 2 Οκτωβρίου 1968, μόλις λίγες ημέρες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μεξικό, μια φοιτητική διαδήλωση στο Τλατελόλκο πνίγεται στο αίμα από την κυβέρνηση. Περισσότεροι από διακόσιοι φοιτητές και πολίτες σκοτώθηκαν από τα πυρά των αστυνομικών, ενώ εκατοντάδες τραυματίστηκαν. Το μεξικανικό κράτος φρόντισε να θάψει το γεγονός και κανείς δεν τιμωρήθηκε γι’ αυτό το έγκλημα.
Το Κίνημα του ’68 έχει καταρρεύσει και έχει οδηγηθεί σε μια οδυνηρή ήττα. Ο Νέστορ Ρίκα, ένας δημοσιογράφος που συμμετείχε στα γεγονότα, από το δωμάτιο ενός νοσοκομείου στην Πόλη του Μεξικού καλεί τους ήρωες της παιδικής του ηλικίας με σκοπό την εκδίκηση και την ανατροπή του καθεστώτος του Ντίας Ορντάς. Στο πλευρό του προστρέχουν, μεταξύ άλλων, ο Σάντοκαν και οι Τίγρεις της Μαλαισίας, οι Τρεις Σωματοφύλακες, οι Μάου Μάου, ο Σέρλοκ Χολμς και το σκυλί των Μπάσκερβιλ (αλλά όχι ο Γουότσον), ο Γουάιατ Ερπ και ο Ντοκ Χολιντέι για να συμμετάσχουν στη συνωμοσία…
Ελληνική λογοτεχνία
Ένας σκηνοθέτης βρίσκεται για λίγο στην Τεργέστη και ανακαλύπτει πως, κατά έναν ανεξήγητο τρόπο, η ζωή του συνδέεται με το πεπρωμένο του διάσημου Γερμανού αρχαιολόγου Βίνκελμαν, που δολοφονήθηκε στην ίδια πόλη το 1768· δύο διανοούμενοι αναζητούν ερωτική διέξοδο σε ένα μπαρ που προμηθεύει αλλοδαπές, αλλά η πολλά υποσχόμενη βραδιά τους τελειώνει άδοξα· μια τρυφερή ελεγεία για την πεθαμένη μητέρα του συγγραφέα και τον χαμένο παράδεισο της παιδικής ηλικίας· ένας «ευτυχής» οικογενειάρχης έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον πόνο μέσα από τη γνωριμία του με έναν απελπισμένο από τις ερωτικές του σχέσεις νεαρό· μια τυπική αθηναϊκή συντροφιά καλλιτεχνών και διανοουμένων επιδεικνύει όλη την κενοδοξία της κατά τη διάρκεια μιας συνάθροισης με εντελώς απρόσμενη κατάληξη.
Οι ήρωες του Αλέξανδρου Ίσαρη, πρόσωπα οικεία, που αντιμετωπίζουν εξίσου οικείες καταστάσεις και διλήμματα, είτε αυτά αφορούν την τέχνη είτε τη ζωή, συνειδητοποιούν αίφνης, κατά την εκτύλιξη της πλοκής των διηγημάτων, άλλοτε ότι βαδίζουν σε μοιραία μονοπάτια με άγνωστο προορισμό και άλλοτε ότι στο τέλος του δρόμου προβάλλει το πεπρωμένο με τη μορφή του υπαρξιακού κενού και της μοναξιάς. Με τρυφερότητα αλλά ενίοτε και με σαρκασμό, ο συγγραφέας παρακολουθεί την οδυνηρή πορεία τους προς τη συνειδητοποίηση της βαθύτερης όψης των πραγμάτων.
Ο Αλέξανδρος Ίσαρης χειρίζεται τα διαφορετικά θέματα των ιστοριών του με ιδιαίτερα επιδέξια αφηγηματική τεχνική και γλώσσα αξιοπρόσεκτα εύπλαστη και ευθύβολη: από το υποβλητικό ιστορικό φόντο και τη δυσοίωνη ατμόσφαιρα που δημιουργούν τα παιχνίδια της μοίρας στο διήγημα «Βίνκελμαν», τους ιλαροτραγικούς τόνους του «BAR VENUS», τη λεπτουργημένη αυτοβιογραφική αφήγηση της «Σβούρας» ως τη δραματική τεχνική του «Βέρθερου» και τη σάτιρα των σύγχρονων λογοτεχνικών ηθών στις «Πληγές της Μαρίας Κάλλας», ο συγγραφέας στήνει ένα στέρεο και αληθοφανές μυθοπλαστικό σύμπαν, χαρίζοντας στιγμές γνήσιας συγκίνησης.
Ελληνική λογοτεχνία
Πάντα έβαζε προτεραιότητες στη ζωή της. Από μικρή. Από την πρώτη της επέμβαση, καταμεσής ενός χορταριασμένου οικοπέδου της παιδικής της ηλικίας, κρατώντας ένα σακουλάκι, επιτάχυνε τη διαδικασία της φύσης, γλιτώνοντας το μικρό γατάκι που υπέφερε από αυτό που η ίδια δεν άντεχε, τον πόνο…
Κι έτσι, μεγαλώνοντας αποφάσισε να γίνει γιατρός αναισθησιολόγος. Η διαχείριση του πόνου όμως την οδηγεί να ξεπεράσει τα όρια της ιατρικής ηθικής, θέτοντας το δίλημμα «ευεργέτης ή φονιάς;»
Πολύ σύντομα ακολουθούν η αποκάλυψη, η νέμεσις και η τιμωρία, και το κελί της φυλακής, απ’ όπου η ηρωίδα αφηγείται την ιστορία της ζωής της.
Μια ιστορία που γοητεύει αλλά και προβληματίζει.
Ελληνική λογοτεχνία
Το ακατάληπτο και απερινόητο.
Όπως η ζείδωρος αύρα ή ένα πεφταστέρι, έτσι και το πέρασµα µιας άσηµης δασκάλας απ’ τη ζωή ενός ανδρικού σύµπαντος αφήνει όσους την συναναστράφηκαν έκθαµβους όσο και ανίκανους να κατανοήσουν την απώλειά της.
Δεν έχουµε µαρτυρία για την επίδραση που είχαν τα γεγονότα αυτά πάνω της, εκτός από τις νύξεις που κάνει η ίδια στα σηµειωµατάριά της, µε τα οποία δεν ξέρει ακόµη και σήµερα τι να κάνει ο Αντωνάκης, ως άτυπος κληρονόµος της, πνευµατικός τουλάχιστον. Η αλήθεια είναι, όπως τουλάχιστον τη µετέφερε ο Αντωνάκης σε µένα και όσους ήθελαν να τον ακούσουν, πως όλα αυτά που ακολούθησαν µετά την επιστροφή της στην Ελλάδα φανερώνουν ότι η ακατανόητη µεταστροφή της για τους µέχρι τότε γνωστούς της ακουµπούσε, αν δεν οφειλόταν αποκλειστικά, στα όσα είχε ζήσει στο Μόναχο εκείνους τους πρώτους µήνες του 1919, που είχαν αφήσει το σηµάδι τους στον µετέπειτα βίο της.
Ξένη λογοτεχνία
«Είναι η υποταγή», είπε απαλά ο Ρεντιζέ. «Η ανατρεπτική και απλή ιδέα, που ως τότε δεν είχε ποτέ εκφραστεί με τόση δύναμη, ότι το απόγειο της ανθρώπινης ευτυχίας έγκειται στην απόλυτη υποταγή».
Σε μια Γαλλία αρκετά κοντινή στή σημερινή, ένας άντρας ακολουθεί πανεπιστημιακή καριέρα. Η διδασκαλία τον ενδιαφέρει ελάχιστα, προσδοκά μια βαρετή αλλά ήρεμη ζωή, μακριά από τα μεγάλα ιστορικά δρώμενα. Ωστόσο, οι δυνάμεις που δρουν στη χώρα έχουν διασπάσει το πολιτικό σύστημα, επιφέροντας τελικά την κατάρρευσή του. Αυτή η εσωτερική ρήξη χωρίς αναταράξεις, χωρίς αληθινή επανάσταση, εξελίσσεται σαν εφιάλτης.
Το ταλέντο του συγγραφέα, η οραματική του δύναμη, μας παρασύρουν σε ένα αμφίσημο και ολισθηρό έδαφος το βλέμμα του στον γηράσκοντα πολιτισμό μας κάνει να συνυπάρχουν σε αυτό το μυθιστόρημα ποιητικές διοράσεις, κωμικές σκηνές και μια μοιρολατρική μελαγχολία.
Ένας συναρπαστικός πολιτικός και ηθικός μύθος.
Ξένη λογοτεχνία
Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των «Κάπος» τις περιοδικές «επιλογές» όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς, για να τους στείλουν στο θάνατο τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια…
Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής.
Το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μα και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία.
Ξένη λογοτεχνία
«Αριστούργημα!»… «Ανοσιούργημα!» … «Μνημειώδες!»… «Ελεεινό!»… «Υψηλό!»… «Χυδαίο!»… «Κωμικό!»… «Τραγικό!»… «Κωμικοτραγικό!»… «Φιλάνθρωπο!»… «Απάνθρωπο!»… «Υπεράνθρωπο!»…
Μυριάδες λέξεις γράφτηκαν ήδη το 1932, όταν οι εμβρόντητοι αναγνώστες σαλπάρισαν γι’ αυτό το αναπάντεχο “Ταξίδι”, που άλλαξε τα τοπία της γλώσσας, της τέχνης, της ζωής! Μυριάδες γράφονται ακόμη, γιατί το ασύγκριτο μυθιστόρημα του Σελίν εξακολουθεί να μας συγκλονίζει, να μας μεταμορφώνει, να μας μετουσιώνει. Κανείς δεν επέστρεψε, κανείς δεν θα επιστρέψει αλώβητος από την «άκρη της νύχτας».
Ξένη λογοτεχνία
Το “1918, Χουγκενάου ή ο Ρεαλισμός” αποτελεί τον τρίτο τόμο με τον οποίο και ολοκληρώνονται “Οι Υπνοβάτες” του Χέρμαν Μπροχ. Το βιβλίο αρχίζει με τη λιποταξία του Χουγκενάου, ενός αλσατού επιχειρηματία. Στην προσπάθειά του να απομακρυνθεί από το μέτωπο και να βρει καταφύγιο σε ασφαλές μέρος, μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, ο Χουγκενάου φτάνει σε μια μικρή πόλη. Εκεί θα συναντήσει τους ήρωες των δύο προηγούμενων τόμων, τον Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, στρατιωτικό διοικητή, και το Ες, που έχει γίνει διευθυντής τοπικής εφημερίδας. Η σύγκρουση του Χουγκενάου τόσο με τον πρώτο όσο και με τον δεύτερο θα έχει τραγικές συνέπειες.
Εκτός όμως από αυτή την ιστορία, που συνιστά τον κορμό του μυθιστορήματος, ταυτόχρονα εξελίσσονται και άλλες παράλληλες ιστορίες. Ο κατακερματισμός της αφήγησης, η οποία στους προηγούμενους τόμους ήταν συνεκτική, εκδραματίζει το θέμα του μυθιστορήματος, από την άποψη της δομής. Οι συμβατικές απαιτήσεις του είδους αποδυναμώνονται, καθώς αυτό εμπλουτίζεται με στοιχεία φιλοσοφικού δοκιμίου, ποίησης και θεατρικής δράσης. Οι Υπνοβάτες, με την ενοποίηση όλων αυτών των στοιχείων, δεν δημιουργούν μόνο ένα νέο τύπο μυθιστορήματος που βασίζεται στο ιστορικο-φιλοσοφικό τους περιεχόμενο, την ποιητική ματιά, την επιστημονική ακρίβεια και την προφητική διορατικότητα, αλλά αποτελούν ορόσημο και καμπή στην τέχνη της μυθιστορηματικής αφήγησης.
Ξένη λογοτεχνία
Με το δεύτερο τόμο των Υπνοβατών, αρχίζει να διαφαίνεται το μυθιστορηματικό οικοδόμημα που επιχειρεί να στήσει ο Μπροχ. Γιατί, πέρα από τις επιμέρους λογοτεχνικές αρετές του έργου, ο αναγνώστης διακρίνει πλέον τους αρμούς της σύνθεσης του συγγραφέα. Ο Ες μοιάζει με τον Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, στο βαθμό που νιώθει χαμένος σε έναν κόσμο που δεν τον αντιπροσωπεύει και προσπαθεί να αλλάξει τη μοίρα του. Διαφέρει γιατί, αντίθετα με αυτόν, δεν διαθέτει κανενός είδους στήριγμα.
Έτσι, επιχειρεί να δημιουργήσει ο ίδιος ένα σύστημα αξιών, που οι δυο κύριοί του άξονες είναι η δικαιοσύνη και ο έρωτας. Ο Μπροχ, παρουσιάζοντας ανάγλυφα το αδιέξοδο της λογικής του παραλογισμού προλειαίνει το έδαφος για τον τρίτο τόμο, στον οποίο, κατακερματίζοντας τη συμβατική αφήγηση, θα αναλύσει τις βαθύτερες συνέπειες της κατάρρευσης του συστήματος των αξιών.
Ξένη λογοτεχνία
Οι Υπνοβάτες, η τριλογία του Χέρμαν Μπροχ που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1932, θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης λογοτεχνίας και ο συγγραφέας της ισάξιος των Προυστ και Τζόυς. Πρόκειται για μια τεράστια νωπογραφία που καλύπτει 30 χρόνια (1888-1918) από την ιστορία της Γερμανίας και όπου έρχονται να συναντηθούν η μυθιστορηματική αφήγηση με την ποίηση και τη φιλοσοφία. Ο Μπροχ στον πρώτο τόμο ζωντανεύει με απαράμιλλη δεξιοτεχνία το τέλος του 19ου αιώνα και το λογοτεχνικό στυλ της εποχής αφηγούμενος την ιστορία του Γιόαχιμ Φον Πάσενοβ, που η οικογένειά του τον αναγκάζει να γίνει αξιωματικός παρά τη θέλησή του. Ο ήρωας όταν αρχίζει το βιβλίο έχει πλέον ενστερνιστεί τα σαθρά ιδεώδη του Πρωσικού μιλιταρισμού και ζει σε μια ατμόσφαιρα νοσηρού ρομαντισμού. Η γνωριμία του με μια γυναίκα ελευθερίων ηθών, τη Ρουτσένα, η φιλία του με τον Φον Μπέρτραντ, που εγκατέλειψε το στρατό για να γίνει επιχειρηματίας, καθώς και η επιθυμία του πατέρα του να παντρευτεί την κόρη των γειτόνων τους, την Ελίζαμπετ, και να επιστρέψει στο πατρικό του σπίτι, τον φέρνουν αντιμέτωπο με ορισμένα διλήμματα. Μέσα από αυτά τα τυραννικά για τον ήρωα ερωτήματα ο Μπροχ αφήνει να διαφανεί το ρήγμα που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνική συνοχή ενός κόσμου που αργοπεθαίνει και προαγγέλλει την επερχόμενη αποσύνθεση.
Οι Υπνοβάτες, μυθιστόρημα επιβλητικό μα και προφητικό, καθώς το κεντρικό του θέμα, η κατάρρευση των ηθικών αξιών, προοιωνίζεται την άνοδο του Ναζισμού, είναι ένα πολυσύνθετο έργο που ο Μίλαν Κούντερα το χαρακτηρίζει ως “τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του σύγχρονου Ευρωπαϊκού μυθιστορήματος”.
Ελληνική λογοτεχνία
“Χάσαμε τις δουλειές μας, χάσαμε τα σπίτια μας, χάσαμε τη ζωή μας – γιατί να μη χάσουμε και τη μνήμη μας; Γιατί; Γιατί μας πήραν όλα τ’ άλλα και μας άφησαν τη μνήμη; Γιατί δεν την άρπαξαν κι αυτή;”
Το “Καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα” είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας διηγημάτων για τους εμφύλιους που διεξάγονται σ’ ένα νησί του Αιγαίου. Η Άρτεμη και ο Σταύρος, που πετάνε χαρταετό τον Ιούλιο, πάνω στα αποκαΐδια ενός καμένου ονείρου, ο Χρόνης στο καρότσι, που πολεμάει με ζωντανούς και αναστημένους εφιάλτες, ο Τάσος, που χάνεται χορεύοντας έξω από μια σπηλιά, ο Λάζαρος το Τόξο, που το στόμα του αγαπάει το όνομα του γιου του: τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν είναι εσωτερικοί μετανάστες – άνθρωποι, δηλαδή, που τα τελευταία χρόνια εγκατέλειψαν αναγκαστικά την Αθήνα ή άλλες μεγάλες πόλεις και εγκαταστάθηκαν στο νησί, παλεύοντας να σταθούν ξανά όρθιοι, να ξεφύγουν από ένα παρελθόν που αλλάζει διαρκώς και ένα μέλλον που μοιάζει αδιέξοδο για όλους.
Στην προσπάθειά τους αυτή θα βρεθούν αντιμέτωποι με τους ντόπιους κατοίκους, αφιλόξενους απέναντι στους “ξενομπάτες”, θα θέσουν σε δοκιμασία τις μεταξύ τους σχέσεις, θα αναμετρηθούν με τα φαντάσματα του χθες, αλλά και με τον φόβο και την αγωνία για το αύριο. Άνθρωποι σαν κομμένες γέφυρες, που αγωνίζονται να φτιάξουν από την αρχή τον εαυτό τους, τη ζωή τους, μια νέα χώρα, μια νέα πίστη, έναν καινούργιο κόσμο. Γιατί η αρχή δεν είναι ποτέ πίσω μας. Η αρχή είναι πάντα μπροστά μας.
Ποίηση
Σε περιβάλλω με μια μεγάλη αναμονή.
Σε περιέχω όπως τ’ αραχωβίτικο κιούπι το λάδι.
Σε ανασαίνω όπως ο θερμαστής του καραβιού ρουφάει
μες στα πλεμόνια του το δειλινό το μπάτη.
Σ’ αγρικώ με την ίδια διάθεση που ο Ερυθρίδερμος
κολλάει το αυτί του χάμω, για ν’ ακούσει
τον καλπασμό του αλόγου.